Этиилээх тахсабын

“Ил Түмэн” хаһыакка суруналыыс Сардаана Кузьмина “Дастабырыанньаны бары ылыахтара, чэпчэтиини – сорохторо” диэн норуот депутаттара сэрии оҕолоругар туһаайан таһаарбыт сокуоннарын туһунан ыстатыйатын аахпытым. Сэрии оҕолоругар тахсыбыт сокуоҥҥа этиллэринэн, атын федеральнай чэпчэтиилэри ылар гражданин бу сокуоҥҥа хапсыбат. Эбэтэр ханнык чэпчэтиинэн туһанарын талар бырааптанар. Быһатын эттэххэ, бу сокуон сэрии тулаайахтара, сэрии оҕолоро айгыраабыт олох ыарахан кэмнэригэр олорон, аччыктаабыт-хоргуйбут, доруобуйаларыгар охсууну ылбыттарыгар кэмпэнсээссийэ быһыытынан төлөбүр буолбатах эбит. Оттон мин бэриллиэхтээх харчы хайаан да аадырыһыгар тиийиэхтээх диэн санаалаахпын. Тоҕо биһиги үйэлээх сааспытыгар үлэлээн ылбыт социальнай көмөбүтүн (ЕДВ) ити сокуоҥҥа сыһыаралларый?! Онон бу сокуоннарын Ил Түмэн депутаттара хаттаан көрөн, көннөрүү киллэрэн, сэрии сылыгар төрөөбүт дьоҥҥо кэмпэнсээссийэ быһыытынан бэриллэрин бигэргэтиэхтэрин наада. Улуу Кыайыы 75 сыла буолара чугаһаата, сэрии сылларын оҕолорун, тулаайахтарын тыыннаахтарыгар өйүөххэ, көмөлөһүөххэ, биэнсийэлэригэр эбии харчы биэриэххэ. Кырдьаҕас дьону хомотумаҥ…

Алексей Николаев,

Үөһээ Бүлүү олохтооҕо, педагогическай үлэ бэтэрээнэ,

сэрии сылларын оҕото, сэрии тулаайаҕа

«1945 сыл балаҕан ыйын 3 күнүгэр диэри сокуоннай саастарын туола илик гражданнарга социальнай өйөбүл дьаһалларын туһунан», дьоҥҥо-сэргэҕэ “Сэрии оҕолоро” диэнинэн биллэр сокуон барыла ситэриллэн-хоторуллан 2018 сыл балаҕан ыйын 26 күнүгэр ыытыллыбыт пленарнай мунньахха бүтэһик ааҕыыга ылыллыбыта. (Редакцияттан)

Биһиги сокуон барылын олоххо киллэриинэн чопчу дьарыктаммыт Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаровка сылдьан, сурукка эппиэт биэрэригэр көрдөстүбүт. Онуоха кини маннык хоруйдаата:

— Сэрии тулаайахтарын туһунан өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуону ылыныы туһунан кэпсэтии тахсыбыта ыраатта. 2015 сыл ахсынньытыгар Ил Түмэҥҥэ оччотооҕу өрөспүүбүлүкэ баһылыга Егор Борисов «Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр 1941-1945 сыллардаахха төрөппүттэрин сүтэрбит гражданнарга социальнай өйөбүл дьаһалларын туһунан» сокуон барылын киллэрбитэ, ол сокуон барыла 2016 сыллаахха олоххо киирбитэ. Онтон Улуу Кыайыы 73 сылын бэлиэтиир бырааһынньыкка бэтэрээннэри кытары көрсөн баран, 2018 сыл сааһыгар «1945 сыл балаҕан ыйын 3 күнүгэр диэри сокуоннай саастарын туола илик гражданнарга социальнай өйөбүл дьаһалларын туһунан» сокуон барылын киллэрбитэ. Бу сокуон 2019 сыл тохсунньу 1 күнүттэн олоххо киирдэ. Ону кытта  2016 сыллаахха ылыныллыбыт «Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр 1941-1945 сыллардаахха төрөппүттэрин сүтэрбит гражданнарга социальнай өйөбүл дьаһалларын туһунан» өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон үлэлээн бүттэ. Тоҕо диэтэххэ, Аҕа дойду Улуу  сэриитин кэмигэр төрөппүттэрин сүтэрбит гражданнар төрөөбүт күн­нэринэн-дьылларынан “Сэрии оҕо­лоро” категорияҕа киирсэллэр. Онон сэрии оҕолорун туһунан саҥа сокуоҥҥа үгүс ытык саастаах дьон хапсар.

Билигин үлэлиир сокуонунан, сэрии оҕолоругар 1000 солк. кээмэйдээх ыйдааҕы төлөбүр, сылын аайы доруобуйаларын бэрэбиэркэлээһин, үс сылга биирдэ өрөспүүбүлүкэ санаторийдарыгар сынньаналларыгар 50% чэпчэтии, социальнай тэрилтэҕэ уочарата суох көрүү-истии көрүллэр. Бу сокуоҥҥа этиллэр даатаҕа хапсар, ол эбэтэр 1945 сыл балаҕан ыйын 3 күнүгэр диэри сокуоннай саастарын туолбатах 28295 киһи баар, олортон 3565 киһи ханнык да социальнай чэпчэтиинэн туһаммат. Билиҥҥи туругунан “Сэрии оҕолоро” категорияҕа киирсэр дьон үгүс өттө тыыл ветераннарынан буолар уонна чэпчэтиинэн туһана сылдьар. Ол иһин “Сэрии оҕолорунан” көрүллэр чэпчэтиини туһанааччы аҕыйах.

Редакцияҕа суруйбут ытыктабыллаах Алексей Алексеевич тоҕо бу чэпчэтиинэн сэрии оҕолоро бары туһамматтар диэн ыйыппыт. Маныаха бу курдук эппиэттиэм этэ.

Сокуон 4 ыстатыйатыгар этиллэринэн, өскөтүн “Сэрии оҕолоро” сокуоҥҥа хапсар дьон хас да социальнай өйөбүл дьаһалыгар сөп түбэһэр буоллахтарына, гражданиҥҥа биир социальнай өйөбүл дьаһала көрүллэр, ону кини бэйэтэ талар бырааптаах. Маннык нуорманы федеральнай уонна региональнай сокуоннарга тутуһаллар. Ол курдук РФ Конституционнай суутун быһаарыытыгар, өскөтүн гражданин хас да социальнай өйөбүл дьаһалларыгар бырааптаах буоллаҕына, гражданиҥҥа киниэхэ табыгастаах биир өйөбүл көрүллэр, ону гражданин быраабын күөмчүлээһин курдук көрүллүө суохтаах диэн этиллэр.

Ол гынан баран, сэрии ыар сылларыгар төрөөбүт оҕолор ирээттэригэр үгүс эрэй-муҥ түбэстэҕэ. Улуу Кыайыы 75 сылын бырааһынньыгын иннинэ бу биир сүрүн боппуруоһунан буолар. Сэрии сылларыгар эрэйи көрбүт ытык кырдьаҕастарбыт судаарыстыбаттан өйөбүлү билэллэригэр баҕарабыт. Онон инникитин СӨ бюджетын кыаҕыттан уонна көмө көдьүүстээх өттүн көрөн ытык кырдьаҕастар, ол иһигэр сэрии оҕолорун олохторун тупсарыыга үлэ ыытыллыаҕа. Сэрии оҕолорун туһунан боппуруоһу быһаарар суол баар диэн санаалаахпын.