Хас биирдии оҕо санаатын көтөҕөн

Оҕо аймах уон сылын чэрчитинэн ыытыллар сүрүн тэрээһиннэр федеральнай былааннарыгар доруобуйаларын туругунан хааччахтаах оҕолорго чөлүгэр түһэрии ситимин тупсарыы дьаһалларын туһунан соруктар бааллар. Ол курдук, 131 сүрүн тэрээһинтэн 2020 сылга диэри былааҥҥа инбэлиит уонна доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолорго итиэннэ кинилэр аныгы уопсастыбаҕа олоро үөрэнэллэригэр туһуланар үлэлэр киллэриллибиттэрэ.

Бүгүҥҥү хаһыат нүөмэригэр доруобуйаларыгар хааччах­таах оҕолорго аналлаах 2 сыл­лааҕыта Дьокуускайга аһыл­лыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи реаби­литациялыыр киин туһу­­­нан сырдатыахпыт. Киин үлэ­­тин, былааннарын уонна кы­һалҕаларын туһунан биһиэхэ СӨ нэһилиэнньэтин социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ, философскай наука кандидата, ити киин директора Зинаида Семеновна Максимова кэпсээтэ.

Уһук Илиҥҥэ сэдэх

Сократ эппитинэн, бары идэлэри дьон толкуйдаабыттар, оттон Таҥараттан 3 эрэ идэ баар: үөрэтэр, сууттуур уонна эмтиир. Мин санаабар, доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолор туруктарын чөлүгэр түһэриигэ үлэлиир кииҥҥэ ити 3 идэ барыта түмүллэр.

Зинаида Максимова бу иннинэ үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистир солбуйааччытынан ситиһиилээхтик үлэлээбит, ити солотугар өрөспүүбүлүкэҕэ социальнай хааччыйыы, эппиэкэ уонна попечителлэр боппуруостарын сүрүннээбит. Министиэристибэҕэ үлэлиир сылларыгар бэйэтин эппиэтинэстээх уонна элбэх үөрүйэхтээх салайааччы быһыытынан көрдөрбүтэ. Номнуо ыраата охсубут 90-с сылларга кини Нерюнгрига кулгааҕы уонна киһи саҥатын чөлүгэр түһэриигэ Өрөспүүбүлүкэтээҕи кииҥҥэ үлэлээбитэ, ол сылларга ити киин Саха сиригэр социальнай хааччыйыы тиһигэр бастыҥ тэрилтэнэн буолбута.

Бүгүн Зинаида Максимова Дьокуускайга күнүһүн көрүүгэ-истиигэ 150 миэстэлээх оҕо доруобуйатын чөлүгэр түһэрэр саҥа киини салайар. Бу тэрилтэ бэйэтин кыаҕынан уонна хааччыллыытынан Уһук Илиҥҥэ сэдэҕинэн ааҕыллар. Реабилитациялыыр киин төрүтүгэр эт-хаан уонн өй-санаа өттүнэн туорааһыннардаах оҕолорго квалификациялаах эмтиир-социальнай, психологическай-социальнай уонна социальнай-педагогическай көмөнү оҥорууга улахан кэлим үлэ ыытыллар. Ону сэргэ оҕолор уопсастыбаҕа, дьиэ кэргэҥҥэ олоро үөрэнэллэригэр, үөрэххэ уонна үлэҕэ сысталларыгар муҥутуур толорутук уонна сөптөөх кэмигэр көмөлөһөллөр.

Кииҥҥэ барыта 4 салаа аһыл­лан үлэлиир — социальнай-медицинскэй, социальнай-психологическай-педагогическай реабилитация уонна абилитация, социальнай эйгэҕэ реабилитация уонна эрдэтээҥи көмө. Бу киин биир уратытынан 100 куойкалаах уопсайдааҕа буолар, онно оҕолор төрөппүттэрин эбэтэр сокуоннай бэрэстэбиитэллэрин кытта олороллор. Өрөспүүбүлүкэ оройуоннарыттан уонна кэнэҕэс атын регионнартан реабилитацияҕа кэлэр дьиэ кэргэттэр киин уопсайыгар олоруохтарын сөп. Хостор түөрт миэстэлээхтэр – икки оҕоҕо уонна икки улахан киһиэхэ ананаллар.

Киин үлэтин туһунан

Киин турар сиригэр-уотугар итини тэҥэ остолобуойу, кафетерийы, спорт саалатын, бассейны, 30 миэстэлээх гостиницаны, көнньүүһүнэни кытта көрүөххэ сөп. Доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолор сылгы көмөтүнэн эмтэнэллэригэр дьарык – иппотерапия ыытыллар.

Ити киин “АЛРОСА” хампаанньа харчы сиэртибэлээбитин суотугар Кэнэҕэски көлүөнэлэр тус сыаллаах пуондаларын үбүгэр тутуллубут. 2014 сыллаахха тутуута саҕаламмыт уонна 2017 сыл ахсынньытыгар түмүктэммит эбийиэк уопсай суумата 1 млрд солкуобайтан ордук буолбут.

“Бу киин 18-гар диэри саастаах инбэлиит оҕолор күнүс кэлэллэригэр аналлаах тэрилтэ буолар. Оҕо доруобуйатын чөлүгэр түһэрии кууруһа сүнньүнэн 21 күнү хабар. Төрөппүттэри кытта оҕолор уйулҕаларыгар үлэ ыытыллар, инбэлиит оҕолору иитии туһунан сүбэ-ама бэриллэр. Биһиги кииммитигэр киирэр туһугар дьон олорор миэстэтинэн нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин Управлениетыгар, ону кытта СӨ-гэр гражданнарга босхо медицинскэй көмөнү оҥорууга судаарыстыба мэктиэлэрин бырагырааматын олоххо киллэрии чэрчитинэн медицинскэй тэрилтэлэргэ кэлэн ыйыталаһыахтарын сөп”, — диэн кэпсээтэ Зинаида Максимова.

Саха сирин киин куоратыгар баар реабилитациялыыр киин инники өттүгэр сылга 3,5 тыһыынча кырачаан пациены көрүөхтээҕэ, мин санаабар, суолтата улахан буолуоҕа. Бу тэрилтэ куорат кииниттэн ыраах олохсуйбутун да иһин, манна 100 үлэһиттээхтэрэ кэрэхсэбиллээх – бу эдэр педагогтар, номнуо уопуттаах дефектологтар, быраастар, массажистар, инструктордар, монтессори терапияҕа, гарденотерапияҕа, социальнай олоххо-дьаһахха үөрэтиигэ  исписэлиистэр, ону сэргэ идэтийбит дьаһалта үлэһиттэрэ. Тустаах исписэлиистэр өрөспүүбүлүкэ уонна Россия үөрэҕин сүрүн тэрилтэлэригэр квалификацияларын мэлдьи үрдэтинэллэр. Кинилэр истэригэр медицинскэй наука доктора, философскай наука кандидата уонна медицинскэй наука 3 кандидата үлэлииллэрэ кэлэктиип үрдүк таһымнааҕын туоһулуур.

Аныгы олохтуун бииргэ хардыылыыр

Аныгы олох сиэринэн киин аныгы технологиялары уонна ньымалары туһанан, инбэлиит оҕолор доруобуйаларын чөлүгэр түһэриигэ өрүү кыһаллар. Ол курдук, аныгы технологияҕа бары өттүнэн толору эппиэттиир «MagPro» диэн киин уонна периферическэй дэниллэр ньиэрбэ систиэмэтин ыарыыларын быһаарар, билэр аппарааттаахтара улахан көдьүүстээх.  Логопедтар компьютернай бырагыраамалаах интерактивнай остуолу туһанан саҥаралларыгар эрэйдэнэр оҕолорго быдан көдьүүстээхтик көмөлөһөллөр.  Итини тэҥэ, физиотерапевтическай өҥөнү оҥорууга Россияҕа уонна омук сиригэр оҥоһуллубут аппарааттары туһаналлар.

«Саҥа киин үлэҕэ киирбитин түмүгэр сылын аайы элбэх инбэлиит оҕолору көрөр-истэр кыахпыт улаатан иһэр уонна, саамай сүрүнэ, медицинскэй уонна социальнай аныгы технологиялары туһаныыбыт улаатар. Ол курдук, билигин медицинскэй уонна эт-хаан өттүнэн чөлүгэр түһэриигэ сөптөөх усулуобуйа барыта баар. Чөлүгэр түһэрэр медицинскэй хайысхабыт кэҥээтэ уонна сайынна. Инбэлиит оҕо билиҥҥи уопсастыба биир сүрүн кыһалҕатынан буолар.  Биһиги хас биирдии кыһалҕалаахха көмөлөһөргө өрүү бэлэммит. Үрдүк таһымнаах исписэлиистэрбит хас биирдии оҕо ис кыаҕын арыйарыгар, оттон төрөппүттэр оҕолорун кытта биир  тылы булалларыгар   көмөлөһөллөр», — диэн киин дириэктэрэ быһааран биэрдэ.

Оҕо үтүөрэрин туһугар

Урукку өттүгэр төрөппүттэр инбэлиит оҕолорун көрдөрө, эмтэтэ Нерюнгрига эбэтэр Россия киин куораттарыгар бараллара. Билигин оннук барыы-кэлии лаппа аҕыйаата. Ол курдук, саҥаралларыгар,  кыайан истибэт  уонна  кыайан хаампат кыһалҕалаах оҕолор  дойдуларыттан тэлэһийбэккэ, Дьокуускай куоракка эмтэнэр толору кыахтаннылар.

Биллэрин курдук, киин быраастарыгар, үлэһиттэригэр инбэлиит оҕолору эмтиир-томтуур сыанан аҕаабата чуолкай.  Саамай сүрүнэ, барытын эмтэнии быһаарар, онно хас биирдии оҕо санаатын табыы, көтөҕүү эмтэниигэ сүрүн хардыы, ситиһии буолар.

Түгэнинэн туһанан, биир дьиэ кэргэн курдук иллээх кэлэктиипкэ ситиһиилээх үлэни баҕарабыт. Хас биирдии оҕо доруобуйата тупсарын, көнөрүн туһугар күнүстэри-түүннэри үлэлиигит, ол үтүө санааҕыт, үтүө дьыалаҕыт хас биирдиигитигэр үтүөнэн, дьолунан эрэ төнүннүн диэн алгыспытын аныыбыт!

Василий ПРОКОПЬЕВ