Ыччат уонна былаас — бииргэ

Сийиэскэ 28 улуустан уонна Дьокуускай куораттан 430 делегат кытынна. Ыччаты түмэ тарпыт тэрээһин аһыллыытынан Ил Түмэн аатыттан парламент вице-спикерэ Ольга Балабкина эҕэрдэлээтэ. Кини Саха сиригэр ыччат хамсааһынын сайдыытын историятыттан кэпсээтэ. Ыччат политиката судаарыстыба политикатын биир туллубат тутааҕынан буолар диэн кини бэлиэтээтэ. «Ыччат билигин туох интэриэһинэн, өйүнэн-санаанан олорорун былаас уорганнара билиэхтээхтэр. Олох ыллар хардыынан сайдар тэтимэ бииртэн биир ирдэбиллэри туруорар. Ол иһин көхтөөх, араас идеялардаах ыччат санаатын этинэрин үөрүүнэн истэбит уонна ылынабыт. Былаас уонна ыччат бииргэ үлэлэһэригэр саӨалыы сыһыан наада», — диэтэ Ольга Балабкина.
Ол курдук, сийиэс бастакы күнүгэр норуот депутаттара, Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэллэрэ Антонина Григорьева уонна Юрий Баишев, Ыччат дьыалатыгар уонна дьиэ кэргэн политикатыгар миниистир Афанасий Владимиров, ХИФУ устудьуоннарын идэлээх сойуустарын бэрэссэдээтэлэ, норуот депутата Александр Сусоев, Ыччат дьыалатыгар уонна дьиэ кэргэн политикатыгар миниистиэристибэ общественнай сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Анжелика Андреева, CӨ ыччатын бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Денис Белозеров кыттыыны ыллылар.

Сийиэс — санаа атастаһар былаһаакка

Сийиэс бастакы күнүн пленарнай чааһыгар өрөс­пүүбүлүкэ ыччатын бастыҥ түмсүүлэрэ үлэлэрин туһунан билиһиннэрдилэр. Ол курдук, ыччат өрөспүүбүлүкэ социальнай уонна политическай үлэтигэр кыттыһарыгар усулуобуйа тэрийэр CӨ ыччатын бырабыытылыстыбата, устудьуоннар бырааптарын көмүскүүр ХИФУ идэлээх сойуустара, хотугу улуус ыччатын түмэр CӨ Арктикааҕы зонатын ыччатын ассоциацията, техническэй идэлээх ыччат үлэ буларыгар көмөлөһөр «Мин — инженербин» киин, «Дьулуур» оҕо хамсааһына уонна да атын общественнай тэрээһиннэр үлэлэрин, былааннарын туһунан кэпсээтилэр.
Бу күн кыттааччылар сек­цияларынан арахсан ыччат политикатын сүрүн боппу­руостарын дьүүллэстилэр. Биир сүрүн тиэмэнэн «Саха сиригэр оҕо хамсааһынын туһунан» сокуон барылын дьүүллэһии буолла. Санатар буоллахха, оҕо хамсааһыныгар сыһыаннаах туспа сокуон баар буолуохтааҕын туһунан «Дьулуур» оҕо хамсааһынын лидердэрин этиилэрин өрөспүүбүлүкэ бырабыытыластыбата уонна Ил Түмэн өйөөбүттэрэ. Сокуону бэлэмнээһиҥҥэ бырабыытылыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Соловьев салайааччылаах оробуочай бөлөх тэриллибитэ.

Секцияларынан үлэлэргэ ыччат түмсүүлэрин лидердэриттэн үгүс этиилэр киирдилэр. Холобур, эдэр учууталлар ассоциацияларын чилиэнэ, Дьокуускай куорат «Техническэй айар үлэ киинэ» эбии үөрэхтээһин тэрилтэтин директора Святослав Софронеев оҕо общественнай тэрилтэлэрин кытары үлэлэһэр педагогтары көҕүлүүр ньыманы киллэрэр наадатын туһунан эттэ. «Улуустарга саамай кэлин тиһэххэ оҕо хамсааһыныгар болҕомто ууруллар. Дьиҥэр, бу үлэ оҕо личность быһыытынан сайдарыгар көмөлөһөр. Ол иһин, оҕолору кытары общественнай хамсааһын нөӨүө үлэлиир педагогтарга хамнастарыгар эбии төлөбүр киирэрин туруорсабыт», — диэн эттэ.
«АЛРОСА» Удачнайдааҕы хайа-байытар комбинат эдэр специалистарын түмсүүлэрин бэрэссэдээтэлэ Артур Гаряев үрдүкү кылаас оҕолоругар идэҕэ туһаайыы үлэтин күүһүрдэр наадатын туһунан эттэ. «Дьиҥэр, сорох хампаанньалар, тэрилтэлэр оскуоланы кытары бу хайысхаҕа үлэлииллэр. Ол эрээри, ол төһө ситиһиилээхтик ыытыллара хонтуруолламмат, бэйэлэрин дьаалаларынан үлэлииллэр. Ол иһин үлэ түмүктээх буоларын инниттэн хонтуруолга ылар наада», — диэн бэлиэтээтэ.

«Патриотическай иитии» секциятын үлэтигэр Москваттан сылдьар ыалдьыт, Ыччат дьыалатыгар федеральнай агенство бырагырааммалары уонна бырайыактары сүрүннүүр отделын салайааччыта Игорь Лихман, ыччат миниистирэ Афанасий Владимиров, CӨ бэтэрээннэрин общественнай тэрилтэтин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Вильям Иванов уонна да атыттар кытыннылар. Бу секцияҕа ордук оҕо хамсааһынын туһунан сокуон бырайыагын тула кэпсэттилэр. «Юнармия» байыаннай уонна патриотическай хамсааһын салайааччыта Анатолий Храмов сокуон бырайыагын докумуона оӨоһуллуутугар ыччаты кытта алтыһа сылдьар дьон көхтөөхтүк кыттыһарыгар ыӨырда. «Оҕо общественнай тэрилтэтигэр үлэлии сылдьар специалистар бу хайысхаҕа үлэни ымпыгар-чымпыгар диэри билэллэр. Кинилэр этиилэрэ көдьүүстээх буолуоҕа дии саныыбын», — диэтэ.
Миниистир Афанасий Владимиров сийиэскэ киирбит этиилэринэн салайтаран сатабыллаахтык дьаһанар наадатын, оччоҕо ыччат өрөспүүбүлүкэ общественнай олоҕор көхтөөхтүк кыттыһарыгар усулуобуйа оҥоһулларын бэлиэтээтэ.
Сийиэс иккис күнүгэр пленарнай мунньах иккис чааһыгар Ил Дархан Егор Борисов, Ил Түмэн сокуону оҥорууга уонна тутууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев, CӨ бырабыытылыстыбатын вице-премьерэ Александр Соловьев, норуот депутата Александр Сусоев, ыччат дьыалатыгар федеральнай агенство бырагырааммалары уонна бырайыактары сүрүннүүр отделын салайааччыта Игорь Лихман, Саха сирин эдэр баһылыктарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Соловьев кытыннылар.
Егор Борисов ыччат политиката сайдыытын боппуруостарыгар киирбит этиилэри өйөөтө. Ол курдук, делегаттартан общественнай тэрээһиннэри гранынан өйөөһүн, кадр политикатыгар уларытыыны киллэрии, хотугу улуустарга үлэлиир эдэр специалистары өйөөһүн, волонтер хамсааһынын сайыннарыы, чөл олох боппуруостарын чэрчитинэн этиилэр киирдилэр. «Эһиги идеяларгытын иһиттим. Ыччат политикатын туһунан ыйаах бырайыагын оӨорор туһунан этиилээхпин», — диэтэ Ил Дархан.

2030 сылга диэри

Норуот депутата, урут сэттэ сыл өрөспүүбүлүкэ ыччатын политикатын миниистиринэн үлэлээбит Алексей Еремеев бастакы уонна иккис ыччат сийиэстэрэ хайдах ыытыллыбыттарын ахтан ааста. 2003 уонна 2007 сылларга ыытыллыбыт сийиэстэр түмүктэринэн ыччат общественнай тэрилтэтэ баар буолбутун, онтон ыла ыччат общественнай тэрилтэлэригэр болҕомто улааппытын бэлиэтээтэ. «2003 сылга ыытыллыбыт сийиэскэ ыччат көхтөөх үлэтин гранынан өйүүр туһунан боппуруос аан бастаан көтөҕүллүбүтэ. Онно эдэр дьону бырайыактары хайдах оҥорорго, көмүскүүргэ үөрэппиппит. Билигин бу систиэмэ үчүгэйдик үлэлии сылдьар», — диэн депутат санаатын эттэ.

Делегаттар уонна ыччат общественнай тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэрэ, улууска үлэлиир ыччат лидердэрэ өрөспүүбүлүкэтээҕи III ыччат сийиэһин резолюциятыгар бэйэлэрин этиилэрин киллэрдилэр. Резолюция түмүгүнэн Саха өрөспүүбүлүкэтин ыччатын политикатын стратегията диэн 2030 сылга диэри үлэлиэхтээх докумуон оҥоһуллуоҕа.

Делегат санаата

Ольга Кириллина, Ньурба улууһа:

— Мин оскуолаҕа психологынан үлэлиибин. үөрэхпин бүтэриэхпиттэн ыччаты кытта алтыһабын. «Тыа сирин ыччата» секцияҕа сылдьан, дьон санаатын истэн олус астынным. Тыа сирин хайдах сайыннарар туһунан боччумнаах кэпсэтиини улаханнык сэргээтим. Эксперт быһыытынан өрөспүүбүлүкэ Счетнай палаататын аудитора Владимир Птицын уонна CӨ тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Семен Потапов сырыттылар. Оттон сүбэлээччибитинэн Чурапчы улууһун Мындаҕаайы нэһилиэгин баһылыга Илья Николаев буолла. Һлэбитигэр сыһыаннаах туһалаах сүбэлэри иһиттибит. Холобур, Семен Потапов тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы бырагыраамматынан эдэр специалистарга хамнастарыгар эбии төлөбүр көрүллэрин туһунан эппитин сэргии иһиттибит.