Александр Жирков: “Саха сиригэр бэрэстэбиитэллээх былаас олугун уурсубут сүдү киһи – Күлүмнүүр аата үйэтитиллиэхтээх»

Духуобунас киинэ Дүп­сүн сириттэн төрүттээх ХХ үйэ саҕаланыытыгар саха интеллигенциятын бас-көс киһитэ, уһулуччулаах общественнай-судаарыстыбаннай деятель, сырдатааччы В.В.Никифоров-Күлүмнүүр төрөөбүтэ 150 сылын көрсө кини аатынан музей-уһаайбаҕа тутуллан киириэ. Кэлиҥҥи сүүрбэ сыл устата нэһилиэккэ таас тутуу ыытыллыбатах буолан, олохтоохтор үөрүүлэрин ыраахтан-чугастан ыалдьыттар кэлэн үллэһиннилэр.

Саҥа дьиэ тутуутун бастакы олуга түһэрин дүпсүттэр киэн туттар биир дойдулаахтара, биллиилээх культуролог, Россия Федерациятын култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР үтүөлээх артыыһа Афанасий Федоров сахалыы сиэринэн алҕаата.

Ол кэнниттэн долгутуулаах түгэн – дохсун ытыс тыаһынан тутааччылар бастакы сыбаайа оннун буллардылар, тутуу саҕаламмытын биллэрдилэр.

Историяҕа киирэр бэ­лиэ күнүнэн мустубут дьоҥҥо туһаайан Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Николаевич Жирков бу курдук эттэ:
— В.В.Никифоров-Кү­­­­лүм­­нүүр төрөөбүтэ 150 сы­лыгар аналлаах тэрээһиннэр бырагыраамаларыгар сөп түбэһиннэрэн, Дүпсүн сиригэр Духуобунас киинин акылаата түһэр үөрүүлээх түгэнэ тосхойбутунан эҕэрдэлиибин. Бэдэрээтчик – Яков Ефимов генеральнай директордаах «Хотугу дьиэ» барыта 138 сыбаайаны түһэриэ, күн-дьыл тымныйыар диэри тутуу бастакы уочаратын түмүктүө. Объегы 2016 сыл күһүнүгэр үлэҕэ киллэрэр былааннаахпыт. Ону таһынан Күлүмнүүргэ аналлаах өссө биир улахан объект Бороҕоҥҥо тутуллуо. Итиэннэ Дьокуускайга Василий Васильевич Никифоровка пааматынньык туруоруллуо. Пааматынньык оҥоһуллуохтаах сирин туһунан кэпсэтии барарын эһиги билэҕит. Ил Түмэн аатыттан өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар, бырабыыталыстыбаҕа этиини киллэрдим. Миэстэтин Ярослав­скай уулуссатыгар парламент дьиэтин иннигэр көрөбүт. Саха сиригэр, Дьокуускайга судаарыстыбыннай тэрилтэ иннигэр бу бастакы пааматынньык буолуо. В.В. Никифоров-Күлүм­нүүр Саха сирэ, саха дьоно бэйэтэ бэрэстэбиитэлээх былаастаныытыгар туруорсуутун кэрэһиттиэ. Кини өссө 1918 сыллаахха Саха сирин уобалаһын земствотын бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Оччолорго ол бэрэстэбиитэллээх былаас саамай үрдүк таһыма этэ. Онон кини өрөспүүбүлүкэ салайааччытын быһыытынан үлэлээбитин, бэрэстэбиитэллээх былаас бастакы олугун уурсубутун ытыгылыыр бэ­лиэ быһыытынан үйэлээх өйдөбүнньүк туруоруохпут.
Дүпсүн сирин дьонугар, тутааччыларга ситиһиини баҕарабын. Эһиги биллиилээх биир дойдулааххыт аатын-суолун үрдүктүк тутан, бэйэҕит өттүгүтүттэн көҕүлээһиннэри оҥорон, элбэх санааны этэн, туруорсан, өйөбүл буолбуккутугар махталбын биллэрэбин.

Салгыы Уус-Алдан улууһун баһылыга Алексей Федотов тыл этэригэр улуус дьаһалтата М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай универ­ситеты кытары университекка гуманитарнай хайысхалаах факультеттарга үөрэнэр ыччакка В.В.Никифоров-Күлүмнүүр аатынан стипендия, грант олохтуулларын туһунан иһитиннэрдэ.

Тутуунуу ыытааччылар — «СӨ судаарыстыбаннай сакаасчыгын сулууспата” ГКУ генеральнай директорын солбуйааччы Федор Босиков, “Хотугу дьиэ” тутуу хампаанньатын генеральнай директора Яков Ефимов сүдү киһи аатын үйэтитиигэ кыттыһалларыттан киэн тутталларын бэлиэтээн эттилэр.

И.Н. Жирков аатынан Дүпсүн орто оскуолатын кыраайы үөрэтэр музейын директора Марфа Ховрова олохтоохтор ыра санаа оҥостубут улахан тутуулара олоххо киириитин туруорсубут, туруулаһан үлэлэһэр дьоҥҥо – улуус депутатыгар, Ил Түмэн спикеригэр Александр Жирковка, улуус, нэһилиэк дьаһалталарыгар, тутуу барыытын сүрүннүүр тэрилтэ салайааччыларыгар махталы биллэрдэ.

Историяҕа киирэр үтүө күҥҥэ мустубут дьон эдэрдиин, кырдьаҕастыын сүдү киһи Күлүмнүүр аатын үйэтитэр, кини кэриэс тылларын олоххо киллэрэр Духуобунас киинэ сырдыкка дьону угуйа, түмэ турар, ыччат нэһилиэк историятын билэригэр-үөрэтэригэр, сиэр-майгы өттүнэн дэгиттэр үүнэн-сайдан тахсарыгар олук буоларыгар эрэнэллэрин, эһиил баччаларга тутуу силигин ситэн арылларыгар баҕа санаа­лыын кыттыстылар.

Бэлиэ тэрээһин кэнниттэн Александр Жирков салгыы ыаллыы сытар Бээди сэлиэнньэтигэр тиийэн 60 миэстэлээх оскуола тутуутун, үлэ хаамыытын билистэ. Бу объект “Мин Сахам сирэ – XXI үйэҕэ” бырагыраама чэрчитинэн ыытыллар. Тутуу быйыл күһүн түмүктэнэн, оскуола саҥа дьиэҕэ көһүөхтээх. Маны сэргэ спикер «СӨ ОДьКХ» ГУП уонна Дүпсүн нэһилиэгэ 3,48 МВт кыамталаах хочуолунайы кыттыһан тута сылдьалларын билистэ. Саҥа объект эргэ икки хочуолунайы солбуйуо. Нэһилиэк дьаһалтата хочуолунай дьиэтин тутар, коммунальнай хаһаайыстыба тэрилтэтэ үс хочуолу аҕалан таҥан туруорбут. Алтынньыга сылааһы биэрдэхтэринэ, объектарга, чааһынай дьиэлэргэ ититии бэриллиэ.

Ил Түмэн пресс-сулууспата.