Дьааһыла тиийбэт буоллаҕына

1,5 сааһын туолбут оҕоҕо дьааһылаҕа эбэтэр оҕо саадыгар миэстэ тиксибэтэҕинэ, кини ийэтигэр ый аайы 3 тыһ. солк. харчыны төлүүр наадалаах. Госдума үлэҕэ, социальнай политикаҕа уонна ветераннар дьыалаларыгар кэмитиэтин чилиэнэ Сергей Вострецов («Биир ньыгыл Россия») уонна Госдума бюджекка уонна нолуоктарга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Сергей Катасонов (ЛДПР) итинник көҕүлээһиннээх сокуон барылын аллараа палаатаҕа киллэрдилэр. “Парламент хаһыатын” алтынньы 6 к. таһаарыытыгар ити туһунан сурулунна.

Оҕо саадыгар миэстэ оннугар — харчынан көмө?

«Судаарыстыба оҕо саадыгар миэстэнэн хааччыйыахтаах. Ол эрээри ити ардыгар кыаллыбат, бу олоххо баар чахчы биһигини итинник эбээһинэстэн босхолообот. Ону олоххо киллэрэр кыах суох буоллаҕына, харчы көрүҥүнэн оҥоруох тустаахпыт. Маннык холобур биһиэхэ номнуо баар – дойдуга үгүс чэпчэтиилэри харчынан солбуйуу буолан ааспыта», – диэн Сергей Катасонов «Парламент хаһыатыгар» быһаарда.
Сокуон барылын ааптардара сабаҕалыылларынан, ити 3 тыһ. солк. ыалга эбии дохуотунан эрэ буолуо суоҕа. «Төрөппүттэр ити харчыны дьиэ кэргэн тэрийэр оҕо саадыгар ороскуоттуохтарын эбэтэр чааһынай оҕо саадтарыгар анал бөлөхтөрү тэрийиэхтэрин сөп. Ол эбэтэр бу түгэҥҥэ судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһин туһунан этиллэр, – диэтэ Сергей Катасонов. – Бу өттүттэн көрдөххө, саҥа оҕо саадтарын тутардааҕар бюджекка барыстаах буолуон сөп. Ити механизм үлэлээтэҕинэ, кыра оҕолорго аналлаах тэрилтэлэр элбэх саҥа дьиэлэрин тутар, баҕар, наадата да суох буолуоҕа».
Үөрэх уонна наука министиэристибэтин дааннайдарынан, оҕолору дьааһылаларынан хааччыйыы кыһалҕата ордук сытыытык турар. 2016 с. ыам ыйын 1 к. туругунан 1,5-3 саастаах 193 тыһыынча оҕо уочараты күүтэллэрин туһунан иһитиннэриллибитэ.

Быйыл ыам ыйын 29 күнүгэр РФ Президенин иһинэн Сүрүннүүр сэбиэт уочараттаах мунньаҕын сэргэ дойдуга бүттүүнүгэр бэлиэ түгэн буолбута – Владимир Путин Россияҕа “Оҕо аймах уон сылын” биллэрэр туһунан ыйаахха илии баттаабыта.

 

Атын суолунан барыахха

Парламентарийдар коллегалара ити санааны өйүүллэр эрээри, олоххо киирэригэр саарбахтыыллар. Госдума дьиэ кэргэн, дьахтар уонна оҕо боппуруостарыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Тамара Плетнёва (РФКП фракцията) «Парламент хаһыатыгар» эппитинэн, миниистирдэр кабинеттара ити сокуон барылын өйүүрэ саарбах. «Маннык санаа саҥа буолбатах, майгынныыр сокуон барыла баара. Ол эрээри ону Бырабыыталыстыба өйөөбөтөҕө, ол эбэтэр харчы суох, – диэтэ депутат. – Маныаха оҕо 3 сааһыгар диэри төлөбүрү уһатар туһунан көҕүлээһини да миниистирдэр өйөөбөтөхтөрө. Оттон 7 сааска сыһыаннаан этэр буоллахха – бу туолбат».
Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа кэмитиэтин чилиэнэ Елена Попова билигин дьүүллэһиллэр 2018 сыллааҕы бюджет туһунан федеральнай сокуон барылыгар ити сыалга үп угуллубатаҕын ыйда. Оччоҕуна ити проблема атын ньыманан быһаарыллыах тустаах.
Сенатор санаппытынан, саҥа оҕо саадтарын тутууга судаарыстыба бырагыраамата үлэлээбитин түмүгэр регионнар оҕо саадтарыгар 3-7 саастаах оҕолорго барыларыгар кэриэтэ миэстэ биэрэллэрэ кыаллыбыта. «Оттон дьааһыла бөлөхтөрүн туһунан этэр эбит буоллахха, бу чахчы улахан кыһалҕа, ити туһунан биһиги араас сирдэргэ дьүүллэһэбит. Оҕолоро 1,5 сааһын туоллаҕына, үгүс ийэлэр үлэҕэ үөрүүнэн тахсыахтара этэ, ол эрээри билигин кыаллыбат», – диэн билиннэ Е.Попова.

Ыспыраапка

Сэбиэскэй Сойуус баар буолуоҕуттан дьааһылалар уонна оҕо саадтара тэриллибиттэрэ: судаарыстыбаҕа үлэһит илии наадата тирээбитэ. Ааспыт үйэ ортотугар диэри ити тус-туһунан тэрилтэлэр этэ: дьааһылаҕа оҕону 2 ыйыттан 3 сааһыгар диэри ылаллара (бу кэмҥэ эдэр ийэлэргэ төлөнөр декретнэй уоппускалара түмүктэнэрэ), оҕо саадыгар – 3-тэн 7 сааһыгар диэри. 1959 сылтан Сэбиэскэй Сойууска биир көрүҥнээх оскуола иннинээҕи оҕо тэрилтэлэрэ – дьааһыла-саадтар үлэлээн барбыттара. Кинилэри тэрийиигэ сүрүн ороскуоттары судаарыстыба бэйэтигэр ылыммыта. Төрөппүттэр оҕо аһылыгын сорох өттүн төлүүллэрэ, онуоха ийэ уонна аҕа хамнастарын кээмэйиттэн көрөн төлөбүр ааҕыллара. Мөлтөх хааччыллыылаах уонна элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр оҕо саадыгар төлөбүртэн толору босхолоноллоро. ССРС-ка чааһынай оҕо саада диэн суоҕа, кинилэр бары судаарыстыбаннай эбэтэр ханнык эрэ биэдэмистибэннэй тэрилтэнэн буолаллара.
Үөрэх министиэристибэтэ бу тэрилтэлэргэ анаан “судургуттан уустукка диэри” диэн бириинсибинэн иитии уонна үөрэтии уопсай бырагырааматын оҥорбута. Быраабыла курдук, дьааһыла-саад 7 бөлөхтөн турара – 3 дьааһыла уонна 4 оҕо саадын бөлөхтөрө бааллара: кыра, орто, улахан саастаахтарга уонна бэлэмнэнии бөлөҕө.

Кини санаатынан, ити проблеманы быһаарыыга регионнарга аҕыйаҕа суох холобур баар. Төрөппүттэргэ эбии көмө харчыны төлөөбөккө да, кыһалҕаттан тахсыахха сөп. «Билигин ханнык баҕарар элбэх оҕолоох ийэ бэйэтин дьиэтигэр да, муниципалитет биэрэр киһи олорбот дьиэлэригэр да 8 оҕоҕо диэри араас саастаах бөлөхтөрү аһан үлэлиэн сөп, – диэн быһаарда кини. – Оҕолоох студеннар итинник бөлөхтөрү уопсайдарга тэрийиэхтэрин сөп».
“Оҕо аймах уон сыла” бырайыак ийэлэр үлэни дьиэ кэргэни кытта дьүөрэлииллэригэр көмөлөһүөн сөп, диэн санаалаах Елена Попова. «Билигин “Оҕо аймах уон сыла” бырайыак тэрээһиннэрин саҕалыыбыт, – диэтэ кини. – 1-7 саастаах оҕолоох ийэлэри үлэҕэ олохтооһун бырагыраамата – судаарыстыба соруга диэни бу докумуоҥҥа киллэрэр тоҕоостоох буолуоҕа. Регионнар ону бастыҥ холобурдарынан толороллоругар этии оҥоһуллуохтаах”.