Дьахтар салайар үлэҕэ тахсыытыгар «социальнай лифт» баар буолуохтаах

Съезд үлэтигэр Саха сирин Ил Дархана Егор Борисов, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Анатолий Добрянцев, вице-спикер Ольга Балабкина, өрөспүүбүлүкэ народнай депутаттара Елена Голомарёва, Антонина Григорьева, Марфа Филиппова, Алёна Атласова, Гульсум Бейсембаева, Госдума бэһис ыҥырыытын депутата, СӨ Ил Дарханын Москва куоракка бэрэстэбиитэлэ Юлия Песковская, Ил Түмэн ааспыт ыҥырыыларыгар парламентарий дьахталлар общественнай-политическай Кулууптарын чилиэннэрэ Оксана Винокурова, Зоя Корнилова, Ульяна Винокурова, Екатерина Никитина, Альбина Поисеева, Анна Соловьёва, Елена Алексеева, Ольга Фёдорова, о.д.а., 36 муниципальнай оройуонтан уонна куорат уокуругуттан 509 делегат дьахталлар, Хабаровскай кыраайтан, Москваттан уонна Монголияттан ыалдьыттар кытыннылар.

Ити иннинэ кулун тутар 14 к. тэриллибит кэпсэтиигэ Ил Түмэн бары ыҥырыыларыттан өрөспүүбүлүкэ народнай депутаттара дьахталлар, өрөспүүбүлүкэтээҕи дьахталлар тэрилтэлэрин Сойууһун чилиэннэрэ, кэккэ улуустартан, Дьокуускайтан депутат-дьахталлар уонна дьахтар хамсааһынын актыбыыстара, нэһилиэктэр баһылыктара, общественнай тэрилтэлэр бэрэстэбиитэллэрэ – барыта 30-тан тахса киһи кыттыбыта.
Көрсүһүүгэ тутаах проблемалар дьүүл­лэһиллибиттэрэ. Ольга Балабкина эппитинэн, бастатан туран, социальнай куттал суох буолуутун проблемалара көтөҕүлүннүлэр.
Дакылаатчыт иһитин­нэрбитинэн, дьахталлар судаарыстыбаннай былаас тиһигэр, салалтаҕа уонна бизнескэ тахсыыларыгар «социальнай лифт» суоҕа биир кыһалҕанан буолар. «Мунньах кыттыылаахтара дьахталлар былааска кэлиилэригэр дьайар үгүс чахчылары дьүүллэстилэр итиэннэ манна сүрүн олугунан дьахталлар тус бэйэлэрин уонна профессиональнай хаачыстыбалара буолар диэн биир санааҕа кэллилэр. Бары дьахталлары түмэр ыҥырыыттан кэпсэтии кыттыылаахтара аккаастаналлара ситиһилиннэ. Сүрүн болҕомто былааска гендернэй тэҥнэһиини хааччыйыыга буолбакка, дьахталлар профессиональнай таһымнарын үрдэтиигэ уурулунна», – диэтэ Ольга Балабкина.
Саха сирин парламенын вице-спикерэ бэлиэтээбитинэн, дьахталлар общественнай тэрилтэлэрэ уонна судаарыстыбаннай былаас уорганнара сокуону оҥорууну тупсарыы боппуруостарыгар, бастатан туран, социальнай эйгэҕэ, хардарыта үлэлээһиннэрин механизма мөлтөхтүк сайдыбытын дьүүллэһии кыттыылаахтара иһитиннэрдилэр. Ити түмүгэр сокуону оҥорууга дьахталлар общественнай тэрилтэлэрин үлэтин күүһүрдэр түмүккэ кэллилэр. «Бу үлэ мониторинтан, экспердээһинтэн, сокуону оҥорууга көҕүлээһиннэри итиэннэ этиилэри киллэрииттэн, сокуону толорууну хонтуруоллааһынтан, ийэ буолуу, дьиэ кэргэн уонна оҕо эйгэтигэр сокуоннары толорууну уопсастыба хонтуруоллааһыныттан саҕаланыахтаах. Маныаха уопсастыба хонтуруолун, чуолаан, дьахталлар общественнай тэрилтэлэрэ бэйэлэригэр ылыныахтаахтар», – диэн бэлиэтээтэ парламентарий уонна онуоха аналлаах сокуон базата тэриллибитин эттэ. Кини «Общественнай палаатаҕа дьахталлар общественнай тэрилтэлэрэ куоластарын чуолкайдык иһитиннэриэхтээхтэр» диэтэ.
Итини сэргэ Ольга Балабкина иһитин­нэрбитинэн, кэпсэтии кэмигэр сокуону оҥоруу процеһыгар оройуон уонна нэһилиэк таһымыгар талыллыбыт депутат дьахталлары тардар сөптөөх. Кинилэр бүгүҥҥү күҥҥэ тирээн турар боппуруостары көтөҕөллөр, холобур, «уһук илиҥҥи гектар», арыгылааһыны утары сокуоннары олоххо киллэрии, коррупцияны утары охсуһуу, өрөспүүбүлүкэ сайдыытын стратегиятын туһунан.
Маны таһынан, кэпсэтии кыттыылаахтара дьиэ кэргэттэри, ол иһигэр Саха сирин Арктикатааҕы өттүгэр көс олохтоох ыаллары, судаарыстыба өйүүр механизмын нөҥүө социальнай куттал суох буолуутун, киһи олоҕун хаачыстыбатын үрдэтии, оскуола оҕолорун үлэнэн иитии ирдэбиллэрин учуоттаан, сокуон базатын тупсарар туһунан этиилээхтэр. «Биһиги арыгылааһыны утары ыстарааптары үрдэтии чааһыгар сокуоннары күүһүрдэр, оҕону, кырдьаҕаһы иитиигэ ылар дьиэ кэргэттэр статустарын хаттаан көрөр туһунан кэпсэттибит. Бүгүҥҥү күҥҥэ федеральнай сокуоннары оҥорууга дьахталлары кытыннарыы туһунан этэр наадалаах», – диэтэ Ольга Балабкина.
Дьахталлар былааска хайдах тахсыахтарын сөбүй? «Салайар кадрдар резервэлэрин тэрийиигэ ордук бэлэмнээх кыргыттарга, дьахталларга анаан «социальнай лифт» диэни үөскэтэр туһунан этии оҥордубут. Ол састаабыгар ордук актыыбынай уонна сайдар баҕалаах, ситиһиини өрө тутар дьахталлар, кыргыттар киллэриллиэхтээхтэр», – диэн вице-спикер съезд иннинэ буолбут дьүүллэһии сүрүн боппуруоһугар хоруйдаата.
Өрөспүүбүлүкэ народнай депутата санаппытынан, съезд пленарнай мунньаҕар дьахталлар Ил Түмэн аадырыһыгар сокуону көҕүлээһиннэр тустарынан элбэх этиилэрэ иһилиннэ, ол этиилэр бары көрүллүөхтэрэ. Санатар буоллахха, Саха сирин дьахталларын XIV съеһин резолюциятыгар дьиэ кэргэни, дьахталлары уонна оҕолору таарыйар өрөспүүбүлүкэ сокуоннарыгар хонтуруолу уонна кэтээн көрүүнү оҥоруу, сыллата мониторинг түмүктэрин туһунан дакылааты таһаарыы; Госдумаҕа «Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн туһунан», «Российскай Федерация Герой-ийэтэ» бочуоттаах ааты олохтооһун туһунан» сокуон барылларын оҥорон киллэрии; социальнай эйгэҕэ, оҕо, дьиэ кэргэн уонна дьахталлар бырааптарын көмүскээһиҥҥэ сыһыаннаах регионнааҕы сокуон барылларын киэҥник дьүүллэһиини тэрийэр туһунан сүбэлэр киирбиттэрэ. Итини таһынан, пленарнай мунньах кэмигэр дьиэ кэргэҥҥэ дьахтарга кырыктаах сыһыантан көмүскүүр; нэһилиэнньэлээх пууннарга дьон ахсааныттан тутулуктанан арыгы бородууксуйатын атыылыыр туочукалары олохтооһун чааһыгар арыгы бородууксуйатын атыылааһыны лицензиялааһын бэрээдэгэр уларытыылары киллэрэр; Саха сирин бүттүүнүгэр арыгы бородууксуйатын атыылааһыны бобууну толору олохтуур туһунан өрөспүүбүлүкэтээҕи референдуму ыытар туһунан федеральнай сокуоннар барылларын көҕүлүүр этиилэр киирдилэр.
Саха сирин Ил Дархана Егор Борисов дьахталлар съезтэрин араас тэрээһиннэригэр элбэх чопчу этии, ол иһигэр Ил Түмэн аадырыһыгар, киирбитин бэлиэтээтэ. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Саха сирин Бырабыыталыстыбатыгар кулун тутар бүтүөр диэри болдьоххо ити этиилэри ырытан баран, биэдэмистибэ мунньаҕар көрөрүгэр сорудахтаата. Маныаха кини съезд резолюциятыгар киирбэтэх этиилэри эмиэ көрөргө эттэ. «Ону сэргэ өрөспүүбүлүкэ парламеныгар туһаайан, өрөспүүбүлүкэ уонна Российскай Федерация таһымыгар сокуону көҕүлээһиннэри кытта сибээстээх этиилэр эмиэ көрүллүөхтээхтэр», – диэтэ регион баһылыга.