Хаарбах дьиэттэн көһөрүү: Ирдэбил сыыйа-баайа уларыйар

«Саахалланар туруктаах хаарбах дьиэттэн көһөрүү» судаарыстыбаннай бырагыраама социальнай хабааннааҕа үчүгэй, ол эрээри, биир ороскуоттаах бырагырааманан буолар. Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ 2012 сылга диэри саахалланар туруктааҕынан биллэриллибит дьиэлэри 2017 сыл балаҕан ыйыгар диэри көтүрэр сорук турар. Ол эбэтэр бырагыраама бу болдьоҕунан түмүктэнэр.

Манан сиэттэрэн, СР архитектураҕа уонна тутуу комплексыгар миниистирин солбуйааччытын Павел Аргунову кытары кэпсэттибит.

СР архитектураҕа уонна тутуу комплексыгар миниистирэ Вера Кузакова мунньахха этиититтэн:
— 2022 сылга 1 мөл. кв. м иэннээх олорор дьиэни үлэҕэ киллэрэри ситиһиэхтээхпит. Улахан сорук. Бу былааны биһиги хас да хайысханан олоххо киллэриэхтээхпит. Бастакытынан, хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү бырагырааматын болдьоҕун аһарбакка хайаан да толоруохтаахпыт. Бу бырагыраама салгыы үлэлиир буоллаҕына, хаарбах туруктаах дьиэ ахсаанын чуолкайдыахпытын наада. Итини тэҥэ элбэх оҕолоох ыалы, тулаайах оҕолору дьиэнэн хааччыйыыга судаарыстыбаннай көмө салгыы үлэлиэҕэ.

Былаан 48% эрэ туолла

— Павел Анатольевич, өрөспүүбүлүкэбитигэр саахалланар туруктаах хаарбах дьиэттэн көһөрүү үлэтин хаамыыта хайдаҕый?

— 2012 сылга диэри саахалланар туруктааҕынан биллэриллибит хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрөр улахан сорук турар. Ол инниттэн өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата «2013-2017 сс. саахалланар туруктаах хаарбах дьиэлэртэн гражданнары к
өһөрүү» диэн аадырыстаах өрөспүүбүлүкэ бырагырааматын ылыммыта. Бу бырагырааманан эһиилги сыл балаҕан ыйыгар диэри 43 муниципальнай тэриллиигэ 11701 саахалланар туруктаах дьиэттэн 29883 дьону көһөрүөхтээхпит. Бырагыраама олоххо киирэригэр 30881 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Бу суума хантан таҥылынна диир буоллахха, Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын реформатын фондуттан 12154 мөл. солк., өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 17832 мөл. солк., олохтоох бүддьүөттэн 746 мөл. солк., бүддьүөттэн ураты источниктан 149 мөл. солк. көрүллүбүттэрэ.

Бүгүҥҥү туругунан былаан 48% толордубут. Ол эбэтэр 5534 дьиэттэн 14602 киһини көһөрдүбүт, маныаха 18294,20 мөл. солк. ороскуоттанна.  Билигин биһиэхэ сүрдээх улахан сорук турар – 2017 сыл балаҕан ыйыгар диэри 6 тыһ. тахса дьиэттэн дьону көһөрүү.

Сокуоҥҥа сыыйа-баайа уларыйыылар киирэллэр

—  Бырагыраама түмүктэнэрэ чугаһаан, саахалланар туруктаах хаарбах дьиэттэн көһөрүү күүскэ ыытыллар. Аҥаардас Дьокуускай куоракка бу бырагырааманан хас да дьиэ тутулунна. Лермонтов, Свердлов аатынан уулуссаларга икки улахан дьиэ киирдэ. Куорат кытыыларыгар хас да дьиэ тутулла турар. Ол эрээри, 2014 сылга диэри бу бырагырааманан көһөрүүгэ түбэспит дьон судаарыстыбаҕа махтаналларын эрэ билэр эбит буоллахтарына, кэлиҥҥи икки сылга сокуон сүнньүнэн уларыйыылар киллэриллибиттэрэ. Бу уларыйыылар ордук дьиэни бас билээччилэргэ сыһыаннаахтар. Холобур, бас билээччи эргэ дьиэтин уонна көһүөхтээх дьиэтин сыаната араастаһыытын төлүөхтээх диэн ирдииллэр. Бу сөп дуо?

— РФ Олорор дьиэҕэ кодексын 32 ыстатыйатыгар уларыйыы киллэриллибитэ. Урут кыбартыыраны кыбартыыраҕа атастаһар эбит буоллахтарына, билигин эбии төлүүргэ күһэллэллэр. Бу сокуон ымпыга-чымпыга элбэх. 2020 сылга диэри РФ дьиэ-уот, олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын сайыннарыы стратегиятынан саахалланар туруктаах хаарбах дьиэттэн көһөрүү саҥа мэхэньиисимэ оҥоһуллуоҕа. Маныаха 2012 сылтан бэттэх саахалланар туруктааҕынан биллэриллибит дьиэлэр киириэхтэрэ. Онно сүрүн боппуруоһунан федеральнай таһымӨа саахалланнар туруктаах дьиэлэри учуоттуур кырдьыктаах уонна чуолкай дааннайдаах систиэмэни оҥоруу буолар. 2020 сылга диэри оҥоһуллубут саҥа мэхэньиисим 2012 сылтан бэттэх саахалланар туруктаахтарынан биллэриллибит дьиэлэр ахсааннарын көрдөрүүтүн улаатыннарыа суохтаах.  Инникитин РФ бырабыыталыстыбатын таһымыгар быһаарыы ылылыннаҕына, көһөрүүгэ аналлаах атын бырагыраама оҥоһуллуоҕа. Билиҥҥитэ 2012 сылтан бэттэх 3010 элбэх кыбартыыралаах дьиэ саахалланар туруктаах, хаарбах дьиэнэн биллэриллибит.

Сурахха киирбит 17 кыбартаал

— 17 кыбартаал олохтоохторугар «Чжода» инвестициялыыр хампаанньа кыбартаалы көтүрэн баран, саҥа дьиэлэри тутарга бэлэмин биллэрбитэ «хараҥаҕа тыкпыт сырдыгынан» буолбута.

— Оннук. Саахалланар туруктаах хаарбах дьиэлэртэн көһөрүү бырагырааматынан Дьокуускай куорат 17 кыбартаалыттан уопсайа 7109 кв. м иэннээх дьиэ  олохтоохторун 2017 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри көһөрөр сорук турар.

Ол курдук, бырагыраама түмүктэнэригэр өрөспүүбүлүкэҕэ баар саахалланнар туруктаах хаарбах дьиэлэр 40% эрэ көтүрүллэллэр. Салгыы маннык статустаах дьиэлэри учуоттааһын үлэтэ барыаҕа.

 «Чжода» инвестициялыыр хампаанньа – Арассыыйа тутуутун сокуонунан салайтаран үлэлиир олохтоох тэрилтэ. Саха сиринээҕи операторга (“Экотехнологии строительства “Чжода” инвестиционнай хампаанньа) 40-ча киһи үлэлиэҕэ. Кыбартаал инженернэй ситимэ (гаас, уу, уот ситимнэрэ) хантараак быһыытынан саҥаттан оҥоһуллуоҕа. Сүрүн утаҕы кыбартаалга диэри тардыыга үп Дьокуускай бүддьүөтүттэн көрүллүөҕэ. Оттон кыбартаал иһинээҕи инженернэй ситими «Чжода» хампаанньа бэйэтин харчытынан быһаарыаҕа. Билигин үлэлии турар инженернэй ситим саҥа кыбартаалы толору хааччыйар кыаҕа суох. Билигин манна 10 тыһыынча кэриҥэ киһи олорор буоллаҕына, саҥа кыбартаалга 20 тыһыынчаттан тахса киһи олороро былааннанар. «Джода» үлэлиир территорияларыгар 175 дьиэ көтүрүллүөҕэ. Кыбартаалга икки мэндиэмэннээх 175 мас дьиэ баарыттан 17-тэ көтүрүү бырагырааматыгар хапсыбыт. Итинтэн 158 дьиэни «Чжода» хампаанньа бэйэтин үбүнэн көтүрүөҕэ.

.