Иэскин төлөө! Эбэтэр…

Ол туһунан быһаара сатаатым. Онуоха төлөппүөн нөҥүө куттаан бардылар: «Өскөтүн эппэтэххитинэ, эҺигини булуохпут, ханна бааргытын, тугу үлэлииргитин барытын билэбин», — диэн соһуттулар. Ити кэннэ хантан утуйуомуй, уум көтөн хаалла. Ол оскуола саҕаттан биирдэ-иккитэ айах атан кэпсэппит киһим ханна баарын бу диэн билбэт буоллаҕым. Олус соһуйан хаалан, ол киһибин «ВКонтакте» социальнай ситим нөҥүө булан, ыйыталаһа сатаатым. Киһим аны эрийдэхтэринэ, ылыма диэтэ. Хас да хоноот, эмиэ төлөппүөннээтилэр. Олох билбэппин диэтим. Кэлин истибитим коллектордар диэн дьоннор итинник иэстээх дьону ирдииллэр эбит. Букатын сыһыана суох киһини тоҕо сүгүннээбэттэрин бу диэн өйдөөбөтүм», — диэн Дьокуускай куорат олохтооҕо Виктория Никифорова дьиктиргиир.
Ити курдук иэскэ-күүскэ ыйаммыт дьон олус элбэх. Нэһилиэнньэ улахан аҥара кредиккэ олорор диэн дэлэҕэ этиэхтэрэ дуо. Ону сэргэ иэстэрин төлөөбөккө куотунар, үгүс кыһалҕа ыган-түүрэн, кыайан төннөрбөт суолларыгар, аныгы олох биир көстүүтэ — коллектор диэн идэ баар буолбута.
Бу туһунан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет юридическэй факультетын «Гражданскай быраап уонна процесс» кафедратын доцена Алексей Осипов маннык санаалаах: «Мин санаабар, маннык тэрилтэлэр арыллаллара наадалаах. Кэм ирдэбилэ буолар. Коллекторскай хампаанньалар уопуттара биһиги дойдуга Америка холбоһуктаах ыстааттарыттан кэлбитэ. Тас дойдуларга маннык тэрилтэлэр бэрт таһаарыылаахтык үлэлиир эбит буоллахтарына, биһигиги дойдуга олох атыннык сыһыаннаһаллар. Хайдах эрэ криминальнай аҥаардаах өйдөбүл тэнийдэ. Ол, бастатан туран, дьон-сэргэ быраабы билбэтиттэн; иккиһинэн, дойду олоҕун-дьаһаҕын, экономикатын туруга соччото суоҕуттан тутулуктаах. Дьон кредит ылан баран, төннөрөр кыаҕыттан ааһан, букатын төлүүр да санаата суох иэс ылар түгэнэ элбэх».
Сүрүн быраабыла – ким да эн дьиэҕэр көҥүлэ суох уонна суут быһаарыыта суох киирбэт. Итиэннэ күргүүйдүүр, үөхсэр, куттуур буоллахтарына, быраабы көмүскүүр уорганнарга харса суох тыллыаххытын сөп. Өскөтүн полиция бэрэбиэркэтин түмүгүнэн, холуобунай дьыала тэриллибэт да түгэнигэр, коллектор бэйэ бодотун тардына туттарыгар күһэллэр.
«Бу сокуон төһө көдьүүстээх буолуоҕун күн-дьыл көрдөрөн иһиэҕэ. Коллектор бу хааччахтыыр быраабылалары кэһэр түгэнигэр, сокуон син биир иэстээх киһи диэки буолар. Онон кредитор да, иэс ылбыт да киһи суукка бэйэтигэр тиийэн быһаарсыбыта ордук», — диэн Алексей Олегович чопчулуур.
Ис иһигэр киирдэххэ, коллектор үлэтин сүрүн суолтата иэһи төнүннэрии буолбатах. Иэһи төнүннэрэргэ күһэйии да буолбатах. Иэһи төннөрөр гына кэпсэтии буолар.
Манна даҕатан эттэххэ, коллектор киһи уйулҕатын билэрэ ирдэнэр эбит. Хайдах гынан, тугу таарыйан, этиспэккэ-охсуспакка, ыххайбакка-түүрбэккэ, бэл, киһини сирэй көрсүбэккэ, иэһи төлөтүөххэ сөбүй? Мин санаабар, ылыннарар тыллаах-өстөөх туспа талаан наада курдук.
Коллектор буоларга анал үөрэх ирдэммэт, арай баҕалаах дьону үөрэтэр икки ыйдаах куурустар бааллар эбит. Хамнаһа, дьэ, төһө эбит? Сири-буору тиҥсирийэн сурах хоту иһиттэххэ, ортотунан 50 – 80 тыһыынчаҕа тиийэ хамнастаахтар дииллэр.

Ирина Ханды