Ийэкээм барахсан, кимтэн да ордук күндүгүн

Ийэм кус  үргүү  олороро бу баар курдук

Ил Түмэн депутата Руслан Еремеевич Федотов:

— Тапталлаах ийэбит Ольга Петровна Максимова бу күн сириттэн туораабыта. Биhиги ийэбит тохсунньу 1 күнүгэр 1930 сыллаахха Лээги нэhилиэгэр, кэрэ айылҕалаах, балыктаах, бултаах-алтаах  Мундуруччу үрэҕин төрдүгэр төрөөбүтэ. Ийэбит баара-суоҕа  12 сааhыттан, сэрии ыар сылларыгар, холкуоска ыанньыксыттаабыта.  Онтон холкуостар бөдөҥсүйүүлэригэр Лээгигэ көһөн киирэн, зверофермаҕа хара саhылы иитиигэ үлэлии сылдьан, үрдүк көрдөрүүлэрин иhин, 1953 сыллаахха Москваҕа Бүтүн Союзтааҕы норуот хаhаайыстыбатын бастыҥнарын быыстапкатыгар кыттар чиэскэ тиксибитэ. Оччолорго итинник улахан чиэс мээнэ киhиэхэ тиксибэт этэ. Онно Бүтүн Союзтааҕы тыа хаhаайыстыбатын кыттыылааҕын мэтээлин уонна сибидиэтэлистибэ ылбыта. Ол туһунан хара өлүөр диэри олус үөрэн туран ахтара. Биһиги бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт. Убайым Владимир, балтым Людмила уонна кырабыт Спиридон, билигин биһиги аттыбытыгар суох. Төрөппүттэрбит биһигини үлэнэн ииппиттэрэ. Элбэх сүөһүлээх этибит, ону көрөн-харайан, оттоон улааппыппыт. Аны, ыраах учаастактартан аймахтарбыт оҕолоро киирэн биһиэхэ олорон үөрэнэллэрэ. Бу санаатахха, элбэх да буолан олорорбут. Ийэм барыларыгар олус үтүөтүк сыһыаннаһара. Оҕолору көрөн-истэн, аһатан, таҥыннаран. Уочаратынан аһыырбытын өйдүүбүн. Ийэбит биһигини эппиэтинэскэ, бэрээдэккэ үөрэтэрэ. Кыра кылаастарга үөрэнэ сылдьан каникулга ийэбитин ахтан дьиэбитигэр тиийэрбитин саныыбын. Оччолорго төрөппүттэрим учаастакка сүөһү көрөллөрө, биһиги интернакка олорон үөрэнэрбит. Кыһыҥҥы каникулга аҕабыт сыарҕалаах атынан кэлэн үһүөммүтүн тиэйэн илдьэ барара. Оо, онно дьиэбитин, ийэбитин ахтыбыт омуммутугар дьиэҕэ сүүрэн киирэрбит үчүгэйин! Онтон Саҥа дьыл бырааһынньыгын дьоро кэмнэрэ саҕаланаллара, үөрүү-көтүү буолара. Ону наһаа истиҥник билигин ахтабын. Аны сайынын аҕабыт ыраах оттуу бардаҕына, ийэбит бэйэтэ кустаан, балыктаан аhатар этэ.  Биhиги утуйан турарбытыгар, ийэбит  кустаан кэлэн, оhох иннигэр кус үргүү олороро харахпар билиҥҥэ диэри баар.  Ийэбит сып-сылаас минньигэс сыттаах лэппиэскэтин, балыктан оҥоhуллубут кэтилиэтин сыта дьиэбит иhин толорор этэ, аата минньигэhин баҕаhын. Сир аhын испит үллүөр диэри сиирбит, дуоhуйа сөтүөлүүрбүт. Биhиги дьоллоох оҕо сааспыт ийэбит, аҕабыт кэрэ мөссүөннэрин санатар, наhаа да үчүгэй этэ.

Ийэбит үтүө  олоҕунан холобурданан

Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, кул­туураҕа, сонуну тарҕатар сириэстибэлэргэ уонна общественнай тэрилтэлэргэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева:

— Мин ийэм Екатерина Васильевна Адамова күн сиригэр 10 оҕону көрдөрбүт Герой-ийэ, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, 30 сыл нэһилиэк уонна оройуон сэбиэтигэр депутаттаабыта, сэбиэт сэкирэтээринэн уонна бэрэссэдээтэлинэн, онтон эдэр ыччат наставнигынан үлэлээбитэ, уопсастыбаннай олоххо көхтөөх көрүүлэрдээх буолара. Бу санаатахха, ийэбит биһигини бэйэтин үлэтин холобурунан уонна дьоҥҥо сыһыанынан ииппит эбит. Ийэм барахсан билигин 93 саастаах, тэтимин ыһыктыбатах, бэйэтин көрүнэн, биһиэхэ кыһаллан-мүһэллэн, этэҥҥэ сылдьар. Ийэм күн аайы дневник суруйар, ол суруйуутун хаһан да тохтоппотоҕо. Онно баар буолуохтаах, ийэм бу олоххо анаабыт муударастара. Кини биһигини ыарахаттартан чаҕыйбат буоларга, дьон кыһалҕатын өйдүүргэ, үлэҕэ бэриниилээх буоларга бэйэтин холобурунан ииппитэ. 10 бииргэ төрөөбүттэр бэйэ-бэйэбитигэр истиҥ сыһыаннаах буоларбытыгар үөрэтэрэ. Оҕо сылдьан биир кэмпиэти да аҥаардаһарбыт. Дьиэбитигэр бары дьарыктаах буоларбыт – ким эрэ иһит сууйар, ким эрэ оҕо көрөр, ким эрэ дьиэ таһыгар үлэлиирэ. Улахан дьиэ кэргэн сайын аайы ходуһаҕа тахсан күлэ-үөрэ үлэлиирбитин, күһүн ийэбитин кытары сир астыырбытын оҕо сааһым биир үтүө кэмнэринэн ааҕабын. Саха дьахтарын сиэринэн ийэм биһигини солуута суох атаахтаппата, кини төһө да кытаанахтык сыһыаннаһар курдук буоллар, таптала барыбытыгар тиийэрэ. Ийэбит барахсан сылаас кыһамньытын баччааҥҥа диэри билэ сылдьабыт. Миэхэ үлэбэр мэһэйдээмээри эрийбэт, соло булан бэйэм эрийэн, ирэ-хоро кэпсэтэбит, оччоҕо кини куолаһыттан билэбин, оҕотун туһугар кини сүрэҕэ төһө ыалдьарын, кыһалларын. Бу сырдык бырааһынньыгынан – Ийэлэр күннэринэн ийэлэри барыларын эҕэрдэлиибин, кылаабынайа, чэгиэн-чэбдик сылдьыҥ!

Ийэбинээн сиэттиһэн иһэрим  бу  баар  курдук

Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Михайлович Находкин:

— Тус бэйэм уонна салайар кэмитиэтим аатыттан Саха сирин күн-күбэй ийэлэрин бырааһынньыгынан эҕэрдэлиибин! Бу күн сиригэр ийэ диэн олус күндү тыл, ону киһи ийэтэ аттыгар суох буолбутун кэннэ хойутаан өйдүүр түгэннээх. Ол курдук мин тапталлаах ийэм Анна Семеновна Антонова 2005 сыллаахха бу олохтон туораабыта. Барбытын кэннэ кини эппитин, үөрэппитин-такайбытын өссө дириҥник саныыр буоллум. Ийэм педагогическай үлэ ветерана, үйэтин тухары учууталлаабыта. Бу үтүө идэ биһиэхэ удьуорунан бэриллэн, мин бастакы үөрэҕим — учуутал, улахан кыыһым эмиэ филолог. Мин соҕотох оҕобун. 9 сааспар аҕам суох буолан, миэхэ ийэм ийэ буоларын таһынан, аҕабын уонна бииргэ төрөөбүттэрбин солбуйбута. Онон олохпор саамай суолталаах киһим, сүрүн сүбэһитим-амаһытым ийэм барахсан этэ. Кини үлэ буоллар барытыгар ылсан иһэргэ – дьахтар, эр киһи киэнэ диэн араарбакка, туруоруммут сыалы тиһэҕэр тиэрдэргэ үөрэппитэ. Ханнык эмит дьыаланы саҕалаатыҥ, булгуччу түмүктээн баран биирдэ сынньаныахтааххын диирэ. Оҕо сылдьан дьиэ таһыгар үлэлээн, уруокпун ааҕан баран биирдэ оонньуур буоларым. Ол үөрэтиитэ мин олохпор олус көмөлөспүтэ. Оҕо сааһым саамай дьоллоох кэмнэрин сороҕор ахтан ааһабын. Самаан сайын тоҥон турбут сири-уоту ириэрэн, араас дьэрэкээн өҥнөрүнэн киэргэппит кэмигэр, ыһыах саҕана, чаҕылхай сардаҥалаах күҥҥэ ийэбин кытары сиэттиһэн баран бөһүөлэк устун хааман иһэбит. Бу биһиги аймахтарбытыгар атын нэһилиэккэ ыалдьыттыы кэлбиппит. Ол курдук, ийэм учуутал буолан, уоппускатын сайын ылара. Бэс ыйын саҥатыгар аймахтарбытыгар ыалдьыттыы бараары бэлэмнэнэрбит, кэһии ыларбыт уонна риэйсэбэй автобуска олорон атын нэһилиэккэ айанныырбыт. Автобустан түһэн ийэбинээн сиэттиһэн баран хааман иһэрбин өйдүүбүн, оо, мин саҕа дьоллоох киһи суоҕа онно. Ийэбин кытта бу курдук ыалдьыттыы бараары сайыны олус да күүтэрим.

Ийэм  сылаас  алаадьыта туохха да  бэриллибэт

Ил   Түмэн   тутууга уонна дьиэ-уот-коммунальнай хаһаа­йыстыбатыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Яков Ананьевич Ефимов:

— Ийэм Надежда Петровна Ефимова 1936 сыллаахха Уус-Алдан Тандатыгар төрөөбүтэ, оскуоланы бүтэрэн баран Дьокуускайдааҕы медицинскэй училищеҕа үөрэнэ киирбитэ. Үөрэҕин бүтэрэн, Тааттаҕа тиийэн үлэлээбитэ, онно кэргэн тахсан олохсуйбута. Ийэм барахсан бу күһүн 82 сааһын бэлиэтээтибит. Биһиги, оҕолор, дьолбутугар ийэбит этэҥҥэ сылдьар. Кыһынын куоракка биһигини кытта олорор, сайынын дойдутугар Тааттаҕа тахсар. Ийэбит үйэтин тухары аптекаҕа, уһун сылларга оройуон аптекатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Биһиги үс бииргэ төрөөбүттэрбит, бырааттаахпын уонна балтылаахпын. Ийэбит биһигини үөрэттэрэн, үрдүк үөрэхтээн, киһи-хара буолбуппутугар улахан өҥөлөөх буоллаҕа. Кини бэйэтин холобурунан олоххо көхтөөх буоларга үөрэтэрэ. Пенсияҕа да тахсан баран оройуоҥҥа уопсастыбаннай үлэнэн дьарыктаммыта, дьахталлар хамсааһыннарын салайбыта. Билигин биһиэхэ олус көмөлөһөр, сиэннэрин, хос сиэннэрин көрсөр. Минньигэс алаадьытынан, баахылатынан мэлдьи күндүлүүр. Мин доҕотторум ийэбин олус сөбүлүүллэр, ытыктыыллар. Оҕо сылдьан уопсай дьиэҕэ олорбуппут, доҕотторум миэхэ мэлдьи ыалдьыттыыллара, бары мустан оонньуурбут, ийэм онно минньигэстик астаан барыларын күндүлүүрэ. Ийэбин олус ахтыбыт кэммин өйдүүбүн. Биэс саастаахпар ийэм балтыбын оҕолоно киирбитэ. Оо, онно суохтаабыппыан. Аҕабын кытары оҕо төрөтөр дьиэтигэр баран түннүгүнэн кэпсэтэ сатыырбыт. Ийэбэр улахан махталбын тиэрдэбин, мин үлэлээн-хамнаан билигин норуот депутата буолан олорорбор кини улахан өҥөлөөх. Кини муударай сүбэтэ, истиҥ таптала миигин мэлдьи кынаттыыра. Ийэлэр күннэринэн эҕэрдэлиибин ийэбин Надежда Петровнаны уонна Саха сирин бары ийэлэрин!