Карбамиды оҥорор «Азот» химическэй собуокка

Норуот депутаттара бэйэ хараҕынан көрөр-истэр, билэр туһалааҕын бэлиэтээтилэр. Кинилэр аммиагы, аммиачнай селитраны, карбамиды уонна метанолу оҥорон таһаарар «Новомосковская АК «Азот» ААО 1933 сылтан үлэлиирин кэпсээтилэр. Тула уобалаһын 120 тыһыынча нэһилиэнньэлээх Новомосковск куорат аттыгар, Шатскай водохранилище биэрэгэр баар эбит. Сууккаҕа ууга наадыйыыта — 28-30 тыһ. туонна. Собуот уопсайа 400 га сири ылан олорор. Манна 3,5 тыһ. киһи үлэлиир. Сылга собуот 1,7 мөл. туонна аммиагы, 1,4 мөл. туонна аммиачнай селитраны, 1,5 мөл. туонна карбамиды, 330 тыһ. туонна метанолу оҥорон таһаарар. Собуот толорооччу директора Александр Савенков этэринэн, оҥорон таһаарыы рентабельнай. 2014 сылга валовай оҥорон таһаарыы 40 млрд солк., барыс 20 млрд солк. тэҥнэспит. Предприятие экспорга оҥорон таһаарар. Ол курдук бородууксуйатын 70% АХШ-гар, Великобританияҕа, Турцияҕа, Бразилияҕа, Мексикаҕа, Польшаҕа, Словакияҕа, Венгрияҕа уо.д.а. дойдуларга таһаарыллар. Тимир суолунан. Собуот ылар сирэ-уота, парламентарийдар этэллэринэн, биһиги «Туймаада» стадиоммут 8 төгүл улаатыннарыллыбыт иэнигэр сөп түбэһэр. Үлэһиттэр автобуһунан сылдьаллар.
Уобаласка экологическай балаһыанньа хайдаҕын туһунан ыйытыыга собуот салалтата саҥата суох хаалбыт. «Кинилэри кытта кэпсэтииттэн экологияҕа тыҥааһыннаах балаһыанньа баарын өйдөөтүбүт. Экологияҕа сыһыаннаах ханнык баҕарар ыйытыыбыт хоруйа суох хаалла, эбэтэр теманы уларытан кэбиһэллэр, – диэтилэр депутаттар. – Тобохтору быраҕыы, саарбаҕа суох, баар. Түөрт таһаарыыга киртийбит эттиктэри валовай быраҕыыта 24 тыһ. тоннаҕа тэҥ, кирдээх уу – сылга 30 мөл. куб., атмосфераҕа кирдээх эттиктэри быраҕыы – 8 тыһ. туонна. Ону таһынан 1-5 кылаастаах 144 тыһ. туонна тобохтор хараллаллар».

— Водохранилищеҕа балыктыы сылдьар дьону көрдүбүт, — диэтэ Александр Романов. Собуот 82 сыл устата үлэлиир буолан, дьон сыһыана холку. Оройуон дохуотун 80% химическэй собуоттан киирэр. Ити собуоту таһынан куоракка өссө хас да собуот үлэлиир эбит. Кэнэҕэс карбамиды оҥорор 5 собуот тутуллуохтаах дииллэр.

Томскайга, Ангарскайга собуоттары туппут Александр Васильевич, бэйэтин дьыалатын бэркэ билэр киһи, биһиги собуоту тоҕо сураһарбытын истэн баран, дьиктиргээтэ уонна Саха сиригэр химическэй собуот тутуута олоххо киирэрэ кыаллыа суоҕун эттэ. Климат, логистика, инфраструктура проблемаларын таһынан кини кадрдары, уот энергията ыараханын кытта сибээстээх кыһалҕалары ыйда. Бу оҥорон таһаарыы эппиэттээх, онон сыаналаах специалистар наадалар. Собуот специалистара уоппускаларыттан төннөн кэлээт да, булгуччу үөрэтэр-курсовой комбинакка билиилэрин сөргүтэллэр эбит. Ону ааһан, Александр Васильевич бэлиэтээбитинэн, ТЭО (технико-экономическай быһаарыыта) соҕотох бырайыактааччытынан Нижегородскай уобалас Дзержинскэй к. баар «Научнай-чинчийэр бырайыактыыр карбамид института» ААО буолар. Ол аата омук инвестора ТЭО бэйэтэ оҥороро кыаллыбат эбит.

Химическэй собуот үлэтин кытта бастакы билсиһии буолла. Норуот депутаттара Саха сиригэр химическэй собуот тутуллуутун дьүүллэһиини кэтээн көрөллөр.

Татьяна ВАСИЛЬЕВА.