1184
15 мая 2015 в 19:50
Кыайбыт норуот туһунан өйдөбүл үйэлэргэ хаалыаҕа
Дьокуускайга Кыайыы болуоссатыгар ыам ыйын 9 күнүгэр күнүс 12 чаастан саҕаламмыт Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 70 сылын бэлиэтиир үөрүүлээх миитиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Борисов, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, спикери солбуйааччылар Ольга Балабкина, Виктор Губарев уонна норуот депутаттара, өрөспүүбүлүкэ Правительствотын чилиэннэрэ, киин куорат баһылыга Айсен Николаев, куорат Думатын бэрэссэдээтэлэ Александр Саввинов, Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтарын, тыыл ветераннарын өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Будимир Слепцов, сэрии уонна тыыл ветераннарын киин куораттааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Попов, общественность уонна ыччат бэрэстэбиитэллэрэ, куорат олохтоохторо кытыннылар.
Күүстээх балаһа тыаллаах, чаҕылхай күҥҥэ болуоссакка ыраахтан диктор куолаһа дуорайар: “1945 сыл ыам ыйын 9 күнүгэр саамай ыар уонна элбэх хаан тохтуулаах Аҕа дойду Улуу сэриитэ түмүктэммитэ, ити тyhyнан өйдөбүл, Кыайыы бырааһынньыга биһиги сомоҕолоһуубутун бөҕөргөтөр, барыбытын Ийэ дойдуга тапталга, кэлэр кэскилбит тyhyгap турууласпыт аҕа көлүөнэни ытыктыырга иитэр ытык уонна сырдык бырааһынньык”. “Быыһаммыт аан дойду өйдүүр…” араадьыйанан композицияҕа сэрии кэминээҕи ырыалар, Улуу Кыайыынан уруй-айхал тыллара сатарыыллар.
Тыалга тэлибирии көрсөр былаахтарынан киэркэйбит болуоссакка дьон-сэргэ халҕаһалыы мустубут. “Кыайбыт буойуннарга” монумент аттыгар сэрии кыттыылаахтара уонна тыыл бэтэрээннэрэ бочуоттаах миэстэҕэ ыскамыайкаларга олороллор. Саамай ортоку миэстэҕэ Улуу сэриигэ кыттыбыт саха буойуттарын үйэлэргэ умнуллубат мөссүөннэрин күөрэччи туппут “Өлбөт тыыннаах полк” (“Бессмертный полк”) уһун субурҕатын икки өттүнэн бочуоттаах харабылга турар саллаат таҥастаах оскуола оҕолоро арыаллаабыттар. Хабаров уулуссатыттан киириигэ Кыайыы кыһыл былаахтарынан симэммит байыаннай техника арааһа кэккэлээбит.
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Борисов Улуу Кыайыы өрөгөйдөөх күнүнэн эҕэрдэ тылыгар бу бырааһынньык эйэни, норуоттар доҕордоһууларын, түмсүүлээх буолуу улуу күүһүн уонна норуоппут кэннинэн кэхтибэт тулуурун мэлдьи кэрэһилии туруоҕа, бүгүн бука бары муҥура суох дириҥник махтанан, сэрии уотун ортотунан ааспыт уонна тыылга Кыайыыны уһансыбыт бэтэрээннэри чиэстиир күммүт диэн эттэ. Албан ааттаах көлүөнэ Ийэ дойду көҥүлүн тyhyгap фашизмы кыайыыта буойун уонна норуот хорсун быһыыларын бастыҥ холобурунан буолуоҕа диэн туран, Ил Дархан сэрии кыттыылаахтарыгар, тыыл бэтэрээннэригэр, өрөспүүбүлүкэ уонна киин куорат олохтоохторугар чэгиэн доруобуйаны, хас биирдии дьиэҕэ дьол-соргу тосхойоругар баҕа санаатын тиэртэ.
Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков Аҕа дойду Улуу сэриитин 70 сылынан эҕэрдэтигэр лоп курдук 70 сыл анараа өттүгэр Германия киин куоратыгар Берлиҥҥэ Германия сэбилэниилээх күүстэрэ Советскай Союз уонна кини союзниктарын сэбилэниилээх күүстэрин иннигэр туох баар сэптэрин-сэбиргэллэрин умса ууран, кыайбыт аармыйа, кыайбыт норуот көрүүтүгэр бэринэллэрин туһунан актаҕа илии баттаабыттарын бэлиэтээтэ.
“Ол өрөгөйдөөх күнтэн ылата 70 сыл ааста. Көлүөнэ солбуһан, уларыйан иһэр. Ол гынан баран биһиги норуоппут өйүгэр-санаатыгар, үйэлээх өйдөбүлүгэр бу Улуу Кыайыы уонна Кыайыыны ситиһэр туһугар биһиги норуоппут фроҥҥа уонна тыылга көрдөрбүт холобура суох хорсун быһыытын туһунан өйдөбүл, ону сөҕүү-махтайыы уонна биһиги аҕа көлүөнэбитигэр махтал тыллара – ол санаа биһиэхэ бука барыбытыгар сөҥөн сылдьар. Бүгүн биһиги саха саллаатын уруйдуубут. Кини Кыһыл Аармыйа бары буойуттарын кытта дойдубутун уонна Европаны фашизмтан босхолоон, аан дойду сэриитин кыайыылааҕа буолбута”, – диэн спикер биһиги өйдөбүлбүт үйэлээх, хаһан даҕаны умнуллуо суохтааҕын, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһиэхтээҕин бэлиэтээтэ. “Ол өйдөбүл маннык алдьатыылаах, маннык урусхаллаах киһи аймах бэйэ-бэйэтин сэймэктэһиитэ инники өттүгэр хаһан да буолбатын туһугар күүс уонна тирэх буолуохтаах. Эһигини бука барыгытын Улуу Кыайыы күнүнэн ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин! Дьоллоох-соргулаах олоҕу, эйэлээх халлааны баҕарабын!”- диэн түмүктээтэ Александр Жирков.
Кыайыы өрөгөйдөөх бырааһынньыгынан миитин бары кыттыылаахтарын Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр кылаабынай федеральнай инспектор Юрий Подтуркинэҕэрдэлээтэ. “Мөлүйүөнүнэн дьон олус ыарахан усулуобуйаҕа төрөөбүт дьиэлэрин-уоттарын, Аҕа дойдуларын көмүскээбиттэрэ уонна кыайбыттара. Олох иһин охсуһуу сыаната кэмнэммэт ыарахан этэ. Бу сэрии биһиги улахан дойдубут, урукку Советскай Союз 27 мөлүйүөн дьонун олоҕун илдьэ барбыта”, – диэн, кылаабынай федеральнай инспектор Саха сириттэн бу Улуу сэриигэ кыттыбыт бары буойуттарга, сэрии уонна тыыл бэтэрээннэригэр барҕа махталын тиэртэ.
Сэрии уонна тыыл ветераннарын киин куораттааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Михаил Попов бүгүҥҥү көлүөнэлэр Кыайыы туһугар олохторун толук уурары кэрэйбэтэх оччотооҕу Советскай Союз дьонунан-сэргэтинэн киэн туттуохтарын тутталларын бэлиэтээн, бу курдук эттэ: “Кыайыы күнүн, Кыайыы 70 сылын бэлиэтиирбит туһугар, эйэлээх халлаан анныгар эйэлээх үлэни өрө тутарбыт туһугар биһиги туох кыалларын барытын оҥорбуппут. Бу буолар биһиги, буойуттар, уонна норуот бүттүүнүн үтүөтэ, улуу дьыалата”.
Сэрии уонна тыыл бэтэрээннэригэр эҕэрдэтин этэригэр өрөспүүбүлүкэ киин куоратын баһылыга Айсен Николаев ыам ыйын 9 күнэ күүтүүлээхтэн күндү, кэтэһиилээхтэн кэрэ, үөрүүлээхтэн үрдүк суолталаах күн буоларын бэлиэтээтэ. “Биһиги бүгүн Улуу Кыайыы бырааһынньыгар муһуннубут. Бу күн омугуттан, сааһыттан, политическай көрүүтүттэн, үлэтиттэн тутулуга суох биһигини бука барыбытын сомоҕолуур. Кэмнэммэт улахан сыананан кэлбит бу Кыайыы бырааһынньыга биһиэхэ өрүү баар буола туруоҕа. Тоҕо диэтэххэ, Кыайыы биһиги 27 мөлүйүөн биир дойдулаахтарбыт олоҕунан толуктанан кэлбитэ. Киһи аймах историятыгар саамай ынырык сэрии 1418 күннээх-түүн устатыгар барбыта. Ол иһигэр ити Кыайыыны биһиги биир дойдулаахтарбыт эмиэ уһансыбыттара”, – диэтэ Айсен Николаев.
Саха сирин ыччаттарын аатыттан Кыайыы 70 сылын волонтердарын корпуһун үлэтин сүрүннээччи Эдуард Титов эҕэрдэтин кэнниттэн тута Кыайыы 70 сылыгар аналлаах парад саҕаланна. Сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрэ, Дьокуускайдааҕы байыаннай гарнизон, быраабы харыстыыр уорганнар үлэһиттэрэ, байыаннай-патриотическай кулууптар чилиэннэрэ, Дьокуускайдааҕы кадеттар оскуолаларын иитиллээччилэрэ, “Өлбөт тыыннаах полк” акция кыттыылаахтара, киин куорат оскуолаларын үөрэнээччилэрэ кыттыылаах байыаннай-патриотическай парад Кыайыы болуоссатыттан байыаннай марш доҕуһуоллаах хотоҕостуу субулунна.
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Егор Борисов Улуу Кыайыынан эҕэрдэтигэр бүтүн парад кыттыылаахтара үс төгүл “Ураа!” хаһыынан хардардылар. Парад Поярков уулуссатынан киирэн киин куорат уулуссаларынан бара турда. Киин куоракка Кыайыы 70 сылын бэлиэтиир тэрээһиннэр салгыы бараллар
Ил Түмэн пресс-сулууспата.
Василий КОНОНОВ түһэриилэрэ.
