«Манна пальма арыыта баар» диэн суруллуохтаах

Сокуон барылын ааптара, Госдума экономическай политикаҕа кэмитиэтин баһылыга Анатолий Аксаков этэринэн, маннык сокуон аһылык бородуукталарын оҥорон таһаарааччылар ортолоругар сиэрдээх күрэстэһиини хааччыйыыга наадалаах, ол курдук кинилэртэн сорохторо доруобуйаҕа кутталлаах буолуон сөп бородууктаны күүскэ туһанар. Ити көҕүлээһини дьиэ кэргэн, дьахталлар уонна оҕолор боппуруостарыгар кэмитиэт эмиэ өйүүргэ бэлэм.
— Пальма арыытын үүт бородуукталарыгар эбиискэ быһыытынан бобор туһунан урут да этиллибитэ. Ол эрэн толору бобор, мин санаабар, сөбө суох. Оттон үүт бородуукталарын оҥорууга пальма арыытын туһанааччыларга итиэннэ ыаммыт үүтү туһанар оҥорон таһаарааччыларга экономическай ньымаларынан күрэстэһии усулуобуйаларын тэҥниир, биһиги көрүүбүтүгэр, сөптөөх. Онон дойду ис өттүгэр үүт бородууксуйатын оҥорон таһаарыыны көҕүлүүбүт. Билиҥҥи балаһыанньа итини суох оҥорор, ол курдук пальма арыытын тиэйэн киллэрэн ынах арыытыгар эбэр чэпчэки буолан тахсар, – диэн быһаарда көҕүлээһини Анатолий Аксаков, манан кини Россияҕа ыанар үүттэн бородуукталары оҥорон таһаарыы билигин барыһа суоҕун бэлиэтээтэ.
Пальма арыыта төһө туһалааҕа чуолкайа суох, ол эрээри итини туһанар оҥорон таһаарааччылартан бородууксуйаларыгар баарын туһунан маркировка туруорааччыта бэрт аҕыйах. Сорох учуонайдар ааҕалларынан, пальма арыыта саамай чэпчэки сыаналаах үүнээйи арыыта буолар, ол киһи организмыгар толору иҥмэт, онон эттиктэр атастаһыыларын кэһиигэ, саахардаах диабет үөскээһинигэр, хаан баттааһына үрдүүрүгэр, онкологическай ыарыыларга тиэрдиэн сөп. Оҥорон таһаарааччыларга барыстааҕа – үүт бородууксуйата муҥутуур чэпчиир уонна харайыллар болдьоҕо уһуур.
– Оттон пальма арыыта баарын ыйар булгуччулааҕа бүгүн сокуон аакталарыгар ханна да суох. Мин көрүүбэр, ити чопчу ыйыллыахтаах, дьон туох иһин харчы төлүүллэрин билиэхтээхтэр, – диир Анатолий Аксаков.
– Биһиги кэмитиэппит ити көҕүлээһини эмиэ өйүөҕэ. Пальма арыыта кыра оҕо үгүс аһылыгар баар, маныаха кинилэр амтаннарын оҕолор олус сөбүлүүллэр, ыйааһыннара эбиллэр. Ол эрээри үгүс педиатрдар дьиксинэллэр – оҕо этэ-хаана пальма арыытын сыалаах кислоталарын ардыгар ылынар кыаҕа суох, ити түмүгэр ас буһарар уорганнарын үлэтэ кэһиллэр. Кальцийы иҥэриниитэ намтыан, онтон уҥуоҕа кытаатымыан, уҥуох-быччыҥ систематыгар проблемалар үөскүөхтэрин сөп, – диэн иһитиннэрдэ Госдума дьиэ кэргэн, дьахталлар уонна оҕолор боппуруостарыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Ольга Епифанова.
Биллэн турар, оҕо булкаас аһылыгын атыылаһар туһунан быһаарыыны төрөппүттэр бэйэлэрэ ылыналлар, ол эрэн оҕолорун аһылыгын туһунан муҥутуур толору иһитиннэриини кинилэргэ биэрэр сөптөөх.
«Ас-үөл промышленно­һыгар пальма арыытын туһаныынан сибээстээн Россия потребительскай ырыынагар олохсуйбут балаһыанньа туһунан иһитиннэриини биэрэллэригэр» көрдөһөн Экономическай политикаҕа кэмитиэт туһааннаах биэдэмистибэлэргэ – Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр, Роспотребнадзорга сурук ыытта.
Бородууксуйаҕа булгуччулаах маркировканы таһынан, сокуон барылыгар пальма арыытыгар акцизтары улаатыннарыы уонна да атын кэккэ миэрэлэр көрүллүөхтэрин сөп. Росстат дааннайдарынан, 2015 с. 9 ыйын устатыгар Россияҕа пальма арыытын тиэйии 2014 с. туһааннаах кэмин кытта тэҥнээтэххэ, 31,7% улааппыт.
— Пальма арыыта – сүөһү сыатын чэпчэки сыаналаах солбуйааччы. Кинини туһаннахха, бэлэм бородууксуйа харайыллар болдьоҕо балайда уһуур, онон бүгүҥҥү күҥҥэ ханна барытыгар сакалааты, кондитерскай бородууксуйаны, фастфуду, оҕо аһылыгын оҥорон таһаарыыга туһаныллар. Киниэхэ сыалаах кислоталар элбэхтэр, киһи этигэр-хааныгар пластилиҥҥа кубулуйар уонна тырааныспар оруолун толорор «ханааллары» бүөлүүр, ол түмүгэр сүрэх-тымыр ыарыылара көбүөхтэрин сөп. Бу арыы углеводтары кытта бииргэ туһанылларыгар ордук буортулаах, чуолаан ити арыы туһаныллар кондитерскай оҥоһуктара оннооҕор сылааска өр буортуйбаттар, – диэн ааҕар «Здоровый выбор» Бүтүн Россиятааҕы общественнай хамсааһын салайааччыта Александр Корсунов.
— Дьон билигин араас иһитиннэриигэ уонна олох-дьаһах проблемаларыгар сүүнэ улаханнык баттатар, онон бородуукта састаабын бары көрөр буолбатахтар, биллэр ааттаах-суоллаах эрэ диэнинэн салайтараллар. Онон: «Манна пальма арыыта баар», — диэн бөдөҥ буукубаларынан суруйар суолталаах. Ол кэннэ туһанааччы бэйэтэ талыан сөп», — диэн санаалаах Александр Корсунов.

«Известия» хаһыат тохсунньу 14 к. суруйбутунан, аһылык НЧИ дааннайдарынан, Россияҕа быһа холуйан 30-тан үөһэ саастаах дьахтар 60% итиэннэ эр дьон 50% ыйааһына нуорманы аһарар, оттон уойуу хас төрдүс киһиэхэ көстөр (26 бырыһыан). Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин сүрүн диетолога Виктор Тутельян быһаарбытынан, олус калорийдаах аһылыктан уонна хамсаммат буолууттан ыйааһыннара нуорманы аһарар гражданнар ахсааннара улаата турар.
2015 с. сэтиинньигэ Госдумаҕа «Сиэрдээх Россия» фракциятыттан депутат Олег Михеев диабеты уонна уойууну утары охсуһар сыалтан чипсыга уонна газтаах утахтарга акцизтары киллэрэргэ этии оҥорбута. От ыйыгар кини коллегата Василий Шестаков фастфуд рекламатын арыгы рекламатыгар тэҥнээн, хааччахтыырга эппитэ. Маннык хааччахтааһыннары газтаах утахтарга, чипсыларга, кондитерскай оҥоһуктарга уонна халбаһы сорох көрүҥэр киллэрэр туһунан этиллибитэ.

«Известия.RU» матырыйаалынан