Саха сиригэр туризм сайдыыта: илиҥҥи хайысха

СӨ предпринимательство дьыалаларыгар уонна туризм сайдыытыгар миниистирэ Екатерина Кормилицына иһитиннэрбитинэн, 2014 сылга Саха сиригэр 146 тыһ. Россия дьоно уонна 5 тыһ. кэриҥэ омук сирин дьоно кэлэ сылдьыбыттар. Маныаха, министиэристибэ статистикатын ыллахха, турист ахсаана сыыйа үрдүүр. 2012 сылга, холобур, Саха сиригэр Россияттан 142 тыһ. киһи кэлэн барбыта, 2013 сылга – 143. Ыраах омук дойдуларыттан ыалдьыттар ахсааннара эмиэ кыралаан улаатар. Кинилэр ахсааннара өссө элбиирин туһугар өрөспүүбүлүкэҕэ киһини тардар бырайыактары таһынан үчүгэй суол-иис уонна табыгастаах инфраструктура бааллара ирдэнэр.

Е.Кормилицына бэлиэтээбитинэн, туризм салаатыгар өрөспүүбүлүкэ политиката 2025 с. диэри туриндустрия сайдыытын Стратегиятыгар, Суол картатыгар уонна «»СӨ-гэр 2012-2017 сс. ис уонна тастан киирии туризмын сайдыыта» судаарыстыбаннай программаҕа олоҕурар. Ону толорооччуларынан өрөспүүбүлүкэ биэдэмистибэлэрин таһынан муниципальнай тэриллиилэр эмиэ буолаллар. Кинилэртэн 12 оройуон ордук актыыбынайдык үлэлиир: Хаҥалас, Нам, Горнай, Мииринэй, Сунтаар, Амма, Өймөкөөн оройуоннара уо.д.а. Итинник бииргэ үлэлээһин түмүгэр 11 муниципальнай туристскай-рекреационнай кластер (ТРК) тэриллибитэ, ол иһигэр икки федеральнай суолталаах. Тас ырыынакка Өлүөнэ очуостара, Тымныы полюһа, ыһыах, Ирбэт тоҥ саарыстыбата уо.д.а. ордук сэҥээрини ылаллар.

– Үлэ үс хайысхаларынан барар: туристическай өҥөлөр хаачыстыбаларын үрдэтии, тас ырыынактарга туристическай бородууктаны таһаарыы, ону сэргэ аныгы туристическай-рекреационнай кластердары тэрийии, – диэтэ кини. Маныаха 2012-2014 сс. программаны олоххо киллэриигэ өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 102 мөл. солк. ордук ыытыллыбыта, федеральнай хааһынаттан 90 мөл. солк. ордук үп тардыллара ситиһиллибитэ. Өссө 11 мөл. 200 тыһ. – муниципальнай тэриллиилэр үптэрэ. 500 мөл. солк. тахса үп – чааһынай инвестордар харчылара, ол иһигэр «Северная мозаика», «Ленские просторы» ТРК угуулар.
Маныаха, 2013 сылга тыа сиригэр туризмы өйөөһүн инники күөҥҥэ тутуллубут эбит буоллаҕына, кэлэр өттүгэр – Арктика улуустарыгар. «Бизнес уопсастыбаны кытта бииргэ Арктикаҕа туризм концепцията ылылынна». – диэн бэлиэтээтэ миниистир.

Итини сэргэ туристическай бизнес өҥөлөрүн бэрээдэктээһиҥҥэ үлэ салҕанар. Анал порталга ити өҥөлөрү иһитиннэрэр база оҥоһулунна. Кэнэҕэс ити портал Ростуризм үлэҕэ киллэрэр национальнай турпорталын сорҕотунан буолуоҕа. Суолу ыйааччы уонна туристическай каталогтар 5 тылынан: нууччалыы, английскайдыы, кытайдыы, кэриэйдии, дьоппуоннуу тылларынан оҥоһулуннулар. Маннык тылларынан таһаарыы түбэһиэхчэ буолбатах. Саха сиригэр туристар сүрүннээн Азия-Чуумпу акыйаан регионуттан кэлэллэр.

Өрөспүүбүлүкэҕэ билигин 76 туристическай маршрут оҥоһулунна. Ону пааспардааһын соруга турар. Ол эрээри, миниистир билиммитинэн, ити чэпчэкитэ суох дьыала. ГОСТ ирдэбилигэр сөп түбэһэллэрин курдук, куттал суох буолуутугар, хаачыстыбалаах инфраструктураҕа элбэх үп угуллуохтаах. Ол да иһин 76 маршруттан бакаа 8 эрэ пааспардаммыт.

Саха сирэ туристическай навигация диэни баһылыыр – туристическай маршруттары оҥорууга норуоттар икки ардыларынааҕы ирдэбиллэр быһыытынан аныгы туризм булгуччулаах аргыһа. Пилотнай бырайыак көрүҥүнэн ити үлэ Дьокуускайга уонна Хаҥалас улууһугар ыытыллар.

Парламентарийдар туризм ырыынага сайдыытыгар ыйытыылара, сонун этиилэрэ иһилиннэ. Чуолаан депутат Игорь Никитин ГУЛАГ туһунан, ону сэргэ репрессияҕа түбэһэн өлбүттэрин кэннэ уонунан сыллар кэннилэриттэн кинилэр сыдьааннара чугас дьоннорун дьылҕаларын интэриэһиргииллэрэ салҕанарын туһунан санатта. Онон Дальлаг бараахтара хаһан эрэ турбут сирдэригэр үгүстэр сылдьыахтарын баҕараллар. Ол эрээри бэйэлэрэ тиийэллэрэ уустук. Ити маршруттары тэрийиигэ ылсыахтарын сөп этэ.

Саха сиригэр экскурсиялар маршруттарын ортотугар дойду историятыгар итинник хомолтолоох кэми кытта сибээстээх баар буолуон сөп. Е.Кормилицына этиини биһирии иһиттэ. Кини И.Никитин «Саханефтегазсбыт» ААО генеральнай директорын быһыытынан инвестициянан көмөлөһөрүгэр көрдөстө.

Санкцияларынан сибээстээн, 2015 сылга туристар аҕыйыыллара күүтүллүбэт дуо диэн Александр Уаров туоһуласта. Е.Кормилицына бэлиэтээбитинэн, билигин өрөспүүбүлүкэ сүрүн болҕомтотун илиҥҥи туһаайыыларга уурар, чуолаан АТР дойдуларын бэйэтигэр кэскиллээҕинэн ааҕар.

– Биһиги бу ырыынакка болҕомтону туһаайабыт уонна Дальнай Восток атын регионнарын кытта «Восточное кольцо России» бырайыагы оҥордубут. Ол пилотнай быһыытынан Россияҕа туризм сайдыытын программатыгар номнуо киллэрилиннэ, – диэн иһитиннэрдэ кини.
Ону сэргэ Кытайы, Соҕуруу Кореяны кытта туруктаах сибээстэр олохтоммуттара, аны Хотугу Кореяны кытта сибээстэһии саҕаланна.

– Санкциялар баалларын үрдүнэн, биһиги туристары сүтэрбэппэтигэр ити ырыынак кыах биэриэҕэ. Ол эрээри омук дьоно биһиэхэ кэлэллэрин туһугар интэриэһинэй этиилэр уонна хаачыстыбалаах инфраструктура наадалар, ону билигин үөскэтэргэ дьулуһабыт, – диэтэ Е.Кормилицына.

Елена ЕЛЕНИНА.