Судаарыстыбаннай былаах күнүнэн!

Былаахха аан бастакынан суолта биэрбит киһинэн Петр I аҕата, Москуба ыраахтааҕыта Алексей Михайлович буолар. Ол бу билигин туттуллар үрүҥ-халлаан күөх-кыһыл өҥнөөх былаах этэ. Былааҕы сүрүннээн Каспийскай муораҕа турар нуучча флота бэлиэ быһыытынан туттара. Тоҕо диэтэр, оччолорго ити муораҕа арабтар уонна туроктар хараабыллара эмиэ усталлара. Ол иһин былаахха үс өҥ туттуллар уонна ыраахтан бэлиэтик көстөр эбит.
Арассыыйа былааҕа 1667 сыллаахха “Орел” диэн нуучча бастакы байыаннай хараабылыгар көтөҕүллүбүтэ. Бу Петр I аҕата Алексей Михайлович ыраахтааҕылыыр кэмэ этэ. Ол эрээри «Орел» хараабыл уһуннук устубатаҕа: Волгаттан Астрахаҥҥа устан истэҕинэ, Степан Разин бастаанньаһыттара уматан кэбиспиттэрэ. Ити курдук, нуучча хараабыллара бэлиэ быһыытынан туттар былаахтарын Петр I суолталаах ис хоһонноон, судаарыстыбаннай символ быһыытынан туттар буолбута.
Ити кэнниттэн Арассыыйаҕа, былаас тутула уларыйдаҕын аайы, судаарыстыба былааҕа эмиэ уларыйа сылдьыбыта. Холобура, 1858-1883 сылларга, Романовтар ыраахтааҕылыыр кэмнэригэр, хара-араҕас-үрүҥ өҥнөөх былаах туттуллара. Оттон Сэбиэскэй кэмҥэ олорбут дьон судаарыстыбаннай былаах уот кыһыл өҥнөөҕүн өйдүүллэр. Ити былаах 1923 сыл сэтинньи 13 күнүттэн 1991 сыл ахсынньы 25 күнүгэр диэри тэлээрбитэ. “Өрөбөлүүссүйэ” бэлиэтин өҥүн Андреевскай былаах өҥүгэр уларытар туһунан аан бастаан өссө путч буолуон иннинэ Россия народнай депутата Виктор Ярошенко этии киллэрбитэ. 1991 сыллаахха атырдьах ыйын 22 күнүгэр буолбут РСФСР Үрдүкү Сэбиэтэ Россия былааҕа үс өҥнөөх буоларын бигэргэппитэ. Ол кэннэ 1994 сыллаахха атырдьах ыйын 20 күнүгэр РФ Президенэ Борис Ельцин “Судаарыстыба былааҕын туһунан” ыйаах таһаарбыта. Бу кэмтэн ыла үс өҥнөөх судаарыстыба былааҕа РФ Президенэ, федеральнай уорганнар ситэриилээх былаастарын, РФ субъектарын судаарыстыбаннай уорганнарын (регионнар бэйэлэрин былаахтарын кытта холбуу) административнай дьиэлэригэр ыйыыр буолбуттара. Оттон атырдьах ыйын 22 күнэ, Арассыыйа историята атын хайысханан сайдарын туоһулаабыт күн быһыытынан, Судаарыстыбаннай былаах күнүнэн биллэриллибитэ.
2000 сыл ахсынньы 4 күнүгэр РФ президенэ Владимир Путин Судаарыстыбаннай Дуумаҕа “Российскай Федерация судаарыстыбаннай былааҕын туһунан” федеральнай сокуон барылын киллэрбитэ. Ахсынньы 8 күнүгэр Судаарыстыбаннай Дуума туһааннаах сокуон барылын маҥнайгы уонна бүтэһиктээх ааҕыыга ылыммыта. Сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, Арассыыйа Федерациятын судаарыстыбаннай былааҕа үс полосалардаах полотнищеттан турар. Үөһээ полосата — маҥан, орто полосата —халлаан күөх, онтон аллараа полосата — кыһыл. Үрдүгэ кэтитигэр сыһыана — 2:3.Бүгүн Арассыыйа былааҕа эйэлээх уонна сырдык олоххо тардыһыы символын быһыытынан ыраас күннээх халлааҥҥа тэлээрэр.
Арассыыйа судаарыстыбаннай былааҕын күнэ – судаарыстыбабыт бэлиэлэрэ дойду уонна уопсастыба олоҕор ылар миэстэлэрин уонна суолталарын кэрэһилиир бырааһынньык быһыытынан история тулхадыйбат үгэстэрин уонна көлүөнэлэр быстыспат ситимнэрин бигэргэтэр, патриотическай өйү-санааны бөҕөргөтөр, Россияны кыахтаах, тэтимнээхтик сайдар судаарыстыба оҥорорго элбэх араас омуктаах норуоту сомоҕолуур, дойдуга тапталы уонна ытыктабылы иҥэрэр.
Дойдубут биир сүрүн бырааһынньыга – Россия Федерациятын Судаарыстыбаннай былааҕын күнүнэн! Россиябыт былааҕа модун күүстээх державабыт кыаҕын уонна күүһүн көрдөрөн өрүү күөрэччи тэлимнээтин!

Мария ПАВЛОВА.