16 июня 2017 в 12:34

Тэрилтэлэр ыһыах ыһаллара төһө сөптөөҕүй?

Самаан сайыммыт салаллан кэллэ. Улуу Тунах ыһыахтарбыт саҕаланнылар. Билигин Интернет ситимигэр “ыһыахтарбыт наһаа элбээтилэр, суолтата сүтэр, сирбитин-уоппутун, айылҕабытын киртитэбит” диэн суруйуу, санаа атастаһыыта элбээтэ. Ол санаа атастаһыыттан кылгатан бэчээттиэхпин баҕардым. «Биир эрэ күн, өбүгэ саҕаттан салаллан кэлбит, Айыыларбыт муҥутаан Сир Ийэбитигэр, ол эбэтэр икки атахтаахха чугаһыыр күннэригэр, улахан Алгыс түһэриллэр кэмигэр ыһыах ыһыллыахтаах диир саамай сөп», — диэн суруйбуттар. Соторутааҕыта академик Дмитрий Саввинов хаһыаппыт нууччалыы таһаарыытыгар экологическай доктринаҕа санаатын үллэстэригэр итини эмиэ бэлиэтээбитэ. Онон бу нэдиэлэтээҕи ыйытыкпыт бу мөккүөрдээх тиэмэҕэ туһуланна.

Алена Атласова, Ил Түмэн депутата, Бүтүн Россиятааҕы норуот фронун регионнааҕы ыстаабын салайааччыта, «Олох бырааһынньыга» амарах санааланыы фондатын дириэктэрэ:

— Мин санаабар, тэрилтэлэр ыһыах ыһаллара саамай сөптөөх. Биһиги кыыдааннаах кыһыммыт уһуна бэрт. Киһи — айылҕа оҕото. Онон айгыр-силик айылҕалыын алтыһарбыт, күүс-уох ыларбыт хайаан да наада. Ол эрээри сиргэ-дойдуга харыстабыллаахтык сыһыаннаһыахтаахпыт.

Юрий Баишев, Ил Түмэн дьиэ кэргэн, оҕо аймах, ыччат дьыалаларыгар, чэгиэн-чэбдик олоххо уонна спорка сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

— Коллективы түмэргэ ыһыах ыһар саамай сөптөөх дии саныыбын. Мэлдьи хонтуораҕа, дьиэҕэ хаайтаран олорор дьон айылҕаҕа тахсаннар сынньаналлара туох куһаҕаннаах буолуой. Ол эрээри сиэри-туому тутуһуу хайаан да наадалаах.

Альбина Поисеева, «Барҕарыы» фонда дириэктэрэ, Ил Түмэн иккис, үһүс уонна төрдүс ыҥырыыларын депутата:

— Мин уруккута бөдөҥ үлэ коллективтарын салайбыт киһи быһыытынан, тэрилтэ ыһыахтыырын сөптөөх дии саныыбын. Ол гынан баран кыра тэрилтэҕэ ыһыах да диэбэккэ, «Сайыны көрсүү» бырааһынньыга диэн этэр эмиэ сөптөөх. Сири-дойдуну, айылҕаны киртитии диэҥҥэ, ким хайдах дьаһанарыттан тутулуктаах диибин. Чэбэрдик тутта сылдьарбыт булгуччулаах.
Пенсионнай фондаҕа үлэлии сылдьан, улуустааҕы филиаллары түмэммин, биир сайын биир улуус, нөҥүө сайын атын улуус кэрэ көстүүлээх миэстэлэригэр ыһыах ыһарбыт. Маннык улахан түмсүүнү киһи ыһыах диэн сөптөөх. Итинник тэрээһиҥҥэ үлэһиттэр атын өттүттэн арыллаллар. Сорох ырыаҕа, сорох мас тардыһыытыгар, сорох национальнай атах оонньууларыгар, сорох чабырҕах ааҕыытыгар, сорох ас астааһыныгар бастыҥ буолар. Үлэһити атын хараххынан көрөҕүн, киниэхэ сыһыан уларыйар. Ити туһааннаах киһиэхэ күүс-күдэх биэрэр.
Билигин ГТО нуорматын туттарыы баар кэмигэр тэрилтэ үлэһиттэрэ ыһыахха, айылҕаҕа тахсаннар, туттарыахтарын сөптөөх дии саныыбын.
Ирина Лукина-Уйусхаана, айылҕаттан айдарыылаах:
— Былыр-былыргыттан ыһыах үс араас суолга арахсар. Кыра ыһыахтар — эбир ыһыахтар диэн ааттаналлара. Онтон ортоку ыһыахтар буолаллара. Ол кэнниттэн улахан, Дэлэй Үрүҥ Тунах ыһыахтар ыһыллаллара. Ити эрээри ыһыах ыһар буоллахха, сиэр-туом тутуһуллуохтаах. Айылҕабытын киртитиэ суохтаахпыт. Уһун кыһыннаах дьон самаан сайын кэлбититтэн, күөххэ үктэммиппититтэн үөрэммит, санаабыт көтөҕүллэн ыһыах ыһабыт.
Ол гынан баран күһүҥҥэ диэри ыһыахтыырбыт сөбө суох. Окко киириэххэ диэри ыһыах ыһыллан бүтүөхтээх. Аһара элбэх ыһыах, биллэн турар, өбүгэбит бырааһынньыгын суолтатын түһэрэр. Оттон биир өттүттэн ылан көрөр эбит буоллахха, өбүгэлэрбит үгэстэрин умнубаппыт кэрэхсэбиллээх, үчүгэй.
Бэс ыйыгар Үрүҥ Айыы Тойон сиргэ чугаһыыр, от-мас силигилии тыллар кэмэ. Онон Дэлэй ыһыаҕар Үрүҥ Айыы Тойонтон толору алгыс ылабыт.