Төлөбүр үрдүүрүн тэҥэ, оҥоһуллар өҥө хаачыстыбата тупсуохтаах

Дьиэҥ тымныы буоллаҕына

Кэлиҥҥи кэмҥэ элбэх квартиралаах дьиэлэри салайан үлэлэтэр хампаанньалар эппиэтинэстэрин үрдэтэр сыаллаах сокуоннар ылыллыыларын түмүгэр, бу эйгэ үлэтэ-хамнаһа сэргэхсийбитэ тута харахха быраҕыллар. Биир бэйэм төлөбүр үрдүүрүн тэҥэ, оҥоһуллар үлэ, өҥө хаачыстыбалара тупсуохтаахтар дии саныыбын.

Тыйыс тымныылаах сиргэ — биһиэхэ уот, сылаас тыынар көй салгыммыт кэриэтэ наадалаах буоллаҕа. Онон дьиэ-уот-коммунальнай хаһаайыстыба боппуруостара тыын суолталаах боппуруостарынан ааҕыллаллар. Бу салааҕа уларыйыылар киириилэрин ааҕааччыларбар билиһиннэрэри наадалааҕынан ааҕабын.

Хаһыаппыт 22 №-гэр бэс ыйын 9 күнүгэр ыытыллыбыт Государственнай Дума пленарнай мунньаҕар депутаттар «Российскай Федерация Дьиэҕэ-уокка кодексатыгар уонна сорох сокуон акталарыгар ДьУоКХ төлөбүрдэрин дьиссипилиинэтин үрдэтэргэ туһуламмыт уларытыылары киллэрэр туһунан» диэн сокуон барылын дьүүллэспиттэрин уонна иккис ааҕыыга ылыммыттарын туһунан суруйан турабын. Бу суруйуубар эргиллэммин, таарыллыбыт боппуруостары өссө кэҥэтэммин сырдатыахпын баҕарабын.

Элбэх квартиралаах дьиэлэри салайан үлэлэтэр хампаанньалар уонна уунан, сылааһынан хааччыйар тэрилтэлэр эбэһээтэлистибэлэрин, үлэлэрин хаачыстыбата суох толордохторуна, гражданнарга компенсация төлүөхтэрэ. Холобур, олорор дьиэҥ температурата нуорматтан намыһах, тымныы буоллаҕына, олохтоохтор үҥсэннэр, компенсация ылыахтарын сөптөөх. Эбэтэр салайар хампаанньа квартира иһин төлөбүрү сокуоннайа суох, сыыһа үрдэттэҕинэ эмиэ дьиэни бас билээччи компенсация ылар бырааптаах.

Дьоллоох Дьокуускай куоракка олохсуйбутум уон алтыс сылыгар барда. Коммунальнай хаһаайыстыба эйгэтэ таҥнары түспүтүн, туох да саахал буолбутун иһин ким да эппиэтинэһи сүкпэтин манна кэлэн билбитим. Эргэ дьиэ сантехниката, турбалара дьэбин быһа сиэн, сап саҕаттан салҕанан тураллара. Аллараа этээскэ олорор ыалбар элбэхтик уу тэстэн, эрэйдээбитим. Ыалларым да турбалара миэнин курдук туруктаахтара. Онон мин балаһыанньабын өйдүүллэрэ. ЖЭУ-га төлөпүөннээн сантехник ыҥыттардахпына, «сарсын, бачча чааска сантехник кэлиэ» диэн буолара. Сантехник кэлиэхтээх күнүгэр дьиэттэн ханна да быкпаккын. Бэлэм биричиинэ, кэлбиттэригэр суох аатырыахпыт турдаҕа дии. Ол күн кириҥэҥ көһүйүөр диэри кэтэһэҕин. Кэтэс мэлигир, кэтэс мэлигир… Кыыһыран-уордайан эмиэ ЖЭУ-гар төлөппүөннүүгүн. Аны «сарсын кэлиэхтэрэ» диэн буолар. Диспетчердэри кытта хаһан да холкутук кэпсэппэккин, мэлдьи хаһыы-ыһыы былаастаах кэпсэтэҕин. Итинник төһөлөөх күммүн-дьылбын, көмүскэ тэҥнээх бириэмэбин сүтэрбитим булуой? Мин эрэ буолуо дуо, киин куорат олохтоохторо үгүстэрэ маннык балаһыанньаҕа киирэн таҕыстахтара. Күһүнүн хойукка диэри сылааһы биэрбэккэлэр тоҥон бабыгырыырбыт эмиэ баара. Квартираҥ иһин төлөбүргүн кэмигэр толору төлүүгүн уонна «тоҕо итинник хааччыллан олоробут» диэн төбөбүтүн сынньарбыт.

Боротокуолу сымыйанан оҥордохторуна

Тустаах сокуон барылыгар салайар хампаанньалар дьиэни бас билээччилэр уопсай мунньахтарын боротокуолун уонна илии баттааһыннарын бассыыбайдаатахтарына, сымыйанан оҥордохторуна, холуобунай эппиэтинэскэ тардыллалларын туһунан этиллэр. Урукку өттүгэр салайар хампаанньалар боротокуоллары, илии баттааһыннарын, этэргэ дылы, хайа баҕарар бачаачайдыыллара. Аны, ити тохтуоҕа.

Биллэрин курдук, дойдуга капитальнай өрөмүөн өр кэмҥэ ыытыллыбатах дьиэлэрэ олус элбээтилэр. Статистика этэринэн, 45 мөлүйүөн киһи итинник өрөмүөҥҥэ наадыйар дьиэлэргэ олорор. Биллэрин курдук, 2013 сыллаахха Российскай Федерация олорор дьиэҕэ кодексатыгар уларытыылар киирэннэр, ити дьыл бэс ыйыттан элбэх квартиралаах дьиэлэргэ ыытыллар капитальнай өрөмүөн иһин усунуоһу бас билээччилэр төлүүр буолбуттара. Олорор дьиэ кодексатын 165 ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн, капитальнай өрөмүөн иһин усунуоһу төлөөһүн булгуччулаах. Российскай Федерация Олорор дьиэҕэ кодексатын нуорматын быһыытынан, ити усунуостан саахалланар туруктааҕынан уонна көтүрүллэргэ ааҕыллыбыт олорор дьиэлэр бас билээччилэрэ эрэ босхолоноллор. Маны таһынан сирдэрин учаастагын судаарыстыба эбэтэр муниципальнай тэриллии туһаҕа ылбыт буоллахтарына, ол гражданнар капитальнай өрөмүөн иһин усунуостарын төлөөбөт бырааптаахтар. Тустаах сокуон атын ханнык да категория гражданнары капитальнай өрөмүөн иһин төлөбүртэн босхолууру көҥүллээбэт.

Государственнай Дума депутаттара тустаах сокуон барылын дьүүллэһиигэ элбэх квартиралаах дьиэлэргэ капитальнай өрөмүөннэри ыытыы былаанын бэрээдэгин чопчулаатылар. Ити дьүүллэһии түмүгэр өрөмүөн ыытыллар болдьоҕо үс сылга тиийэ кыччаата. Сорох регионнарга маннык былаан 25-30 сыл инникилээн оҥоһуллар эбит. Ол эрээри үлэ ыытыллар графига чопчу ыйыллыбакка оҥоһулларын туһунан парламентарийдар бэлиэтииллэр.

Пеня үрдүө суоҕа

Квартира иһин төлөбүрдэрин өр кэмҥэ төлөөбөккө, сыһа-соһо сылдьааччылар олус элбэхтэрин туһунан суруйан турабын. Ол курдук, 2014 сыл түмүгүнэн дойду үрдүнэн дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба өҥөлөрүн иһин нэһилиэнньэ иэһэ 190 млрд солк. тэҥнэспит. Бу эйгэҕэ саамай элбэх иэстээх регионнарынан Коми Өрөспүүбүлүкэтэ, Мурманскай, Курганскай, Челябинскай, Свердловскай уобаластар буолаллар.

Тустаах сокуон барылын бастакы ааҕыыны ааһарыгар дьүүллэһиигэ, пеня сууматын үрдэтэн биэрэр туһунан үгүс парламентарийдар эппиттэрэ. Иккис ааҕыыга итини тохтоттулар. Билигин төлөнөр пеня онто суох үрдүгүн депутаттар бэлиэтээбиттэрэ.
Пеня үрдээтэҕинэ, иэс өссө элбиирэ биллэн турар. Кырдьык, квартира иһин төлөбүрдэрин аһара мунньан бараннар, кыайан төлүүр кыахтара суох буоланнар тута сырыттахтара. Туохха барытыгар сыана үрдүү турар, хамнас улааппакка, оннунан турар кэмигэр, нэһилиэнньэни наһаа ыкпакка, иэһи төлөөһүҥҥэ атын механизм толкуйданара наада дии саныыбын.

«Российскай Федерация Дьиэҕэ-уокка кодексатыгар уонна сорох сокуон акталарыгар ДьУоКХ төлөбүрдэрин дьиссипилиинэтин үрдэтэргэ туһуламмыт уларытыылары киллэрэр туһунан» диэн сокуон барылыгар ууга уонна уокка индивидуальнай учуоттуур тэриллэри туруортарбатах дьоҥҥо төлөбүрү үрдэтии баарын туһунан эмиэ урукку суруйуубар ахтан турабын. Ноото элбэҕин туһунан бэлиэтээбитим. Сорох квартираларга учуоттуур тэриллэр кыайан туруоруллубат биричиинэлэрин ыйбытым.

Учуоттуур тэриллэри туруортарбатах дьоҥҥо квартира иһин төлөбүрү үрдэтэри Госдума олорор дьиэ политикатыгар уонна дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыбаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Галина Хованская утарбытын бэлиэтиибин. Билигин ууга учуоттуур тэрилэ суох дьон квартира иһин төлөбүрдэрин саамай үрдүгүнэн төлүү олороллорун кини ыйар. Бэрэссэдээтэл этиитэ учуоттаныа диэн үгүстэр кэтэһэр буолуохтаахтар.

Людмила НОГОВИЦЫНА.