Учууталы робот, гаджет солбуйуо дуо?

Сыыппаранан экономиканы сайыннарар буоллахха

Российскай Федерация үөрэххэ уонна наукаҕа министерствотын ыытар үлэтин-хамнаһын биир ураты чорбото тутар хайысхатынан «Аныгы сыыппаранан үөрэх эйгэтэ», чопчулаан эттэххэ, «Сыыппаранан, электроннай оскуола» буолар. Бу эйгэҕэ үөрэнээччилэр дьоҕурдарын сайыннарыыга болҕомто ууруллуоҕа, үлэ ыытыллыаҕа.
Бу кыһын сыыппаранан экономика туһунан суруйан турабын. Дойдуга электроннай экономиканы сайыннарыахпытын баҕарар буоллахпытына, биллэн турар, ити салааҕа үүнэн иһэр көлүөнэҕэ, кэнэҕэски кадрга болҕомто ууруллара наадалаах. Бу туһунан соторутааҕыта Дьокуускайга ыытыллыбыт учууталлар атырдьах ыйынааҕы мунньахтарыгар үгүстүк бэлиэтэммитэ.
«Москватааҕы электроннай оскуола» бырайыак холобуругар олоҕуран, ити саҥа бырайыак үөскээн таҕыста. Дойдубут киин куоратыгар баар практика, билигин дойду үрдүнэн тарҕаныаҕа. Москва оскуолалара үгэс буолбут үөрэхтээһин бырагырааматын, аныгы технологиялары кытта ситимнииллэр.
Российскай Федерация үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирэ Ольга Васильева бэлиэтииринэн, дойдуга үөрэҕириигэ инвестиционнай бырайыакка үп-харчы көрүллүбэтэҕэ ырааппыт. «Сыыппаранан оскуола» бырайыак олоххо киириитигэр барыта 500-тэн тахса млрд. солк. наада. Биллэн турар, ити дойду бюджетыттан көрүллэр үп-харчы кытаанах хонтуруолга ылыллан, чопчу сыалыгар-соругар ороскуоттаннаҕына, үөрэх кыһалара, оҕолорбут үүнэллэригэр-сайдалларыгар кыах үөскүө. Дойду оскуолалара, бары түргэн скоростаах Интернет ситиминэн хааччыллыахтаахтар. Материальнай-техническэй базалара тупсарыллыахтаах.

Кумааҕы кинигэлэр хаалыахтара дуо?

Бу үөрэхтээһин эйгэтигэр саҥа сүүрээн олоххо киириитигэр төрөппүккэ үгүс ыйытыылар үөскүөхтэрин сөптөөх. Ол курдук, «кумааҕы кинигэлэр, дневниктар, тэтэрээттэр хаалыахтара дуо?», «гаджет, компьютер оҕоҕо буортута учуоттаныа дуо?», о.д.а.
Ити бырайыак туһунан информация көрдөрөр-иһитиннэрэр средстволарга тахсаатын кытта, тустаах министерство кумааҕы кинигэлэри суох оҥорор үһү, оҕолор кумааҕыга суруйбакка, клавиатураҕа эрэ бэчээттиир буолаллар үһү диэн омун-төлөн сурах бөҕө тарҕаммыта. Дьиксинии да ханна барыай, баара.
Кырдьык, гаджет, компьютер оҕо, киһи доруобуйатыгар охсуулааҕын, буортулааҕын туһунан элбэхтик суруйаллар. Миниистир Ольга Васильева этэринэн, ити хайысхаҕа чинчийии үлэ саҕаламмытын, норуоттар икки ардыларынааҕы уопут үөрэтиллибитин эрэ кэнниттэн, быһаарыныы ылыллыаҕа. Туохха барытыгар ортотун тутуһар наадалаах. Саҥа бырайыак, аныгы технологиялар дии-диибит үлүһүйдэхпитинэ, кэлэр кэскиллэрбит, оҕолорбут доруобуйатын сүтэриэхпитин сөптөөх. Мэйии кумааҕыны сөбүлүүр диэн көмүскэ тэҥнээх этиини умнуо суох тустаахпыт. Ол курдук, электроника аһара сайдыбыт дойдулара Япония, Соҕуруу Корея ити буортутун өйдөөтүлэр, гаджетынан аһара үлүһүйбэккэ, кумааҕы хаһыакка, кинигэҕэ төнүннүлэр. Маныаха миниистир Ольга Васильева кумааҕы кинигэлэр баар буолуохтарын туһунан этэр.
«Сыыппаранан оскуола» диэн электроннай кинигэлэр, дневник эрэ буолбатах, оскуола инфраструктуратын сайыннарар бөдөҥ бырайыак буоларын миниистир ыйар. Учууталларга улахан көмөлөөх буолуоҕун бэлиэтиир. 3D экраҥҥа оҕолор Эрмитажка тиийэ экскурсияларга сылдьыахтарын, билиилэрин-көрүүлэрин кэҥэтиэхтэрин сөптөөх.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр «Россия — моя история» музейбыт бу хайысхаҕа тыыннаах холобурунан буолар. Сылдьыбыт эрэ, кэрэхсиир миэстэтэ.
Сыыппаранан оскуола биир үтүө өрүтүнэн улахана суохтук ыалдьыбыт оҕо дьиэтигэр сытан, ыраахтан (дистанционно) үөрэниэн сөптөөҕө буолар. Оҕо бырагырааматтан хаалыыта кыччыаҕа.

Оскуолалар төһө бэлэмнээхтэрий?

Дойду үрдүнэн 42 тыһыынча оскуола баар. Итинтэн 26 тыһыынчата тыа сирин үөрэҕин кыһалара буолаллар. Дойду үөрэххэ уонна наукаҕа министерствота «Сыыппаранан оскуола» бырайыакка педагогтары бэлэмнээһини саҕалаабытын бэлиэтиибин. Ол курдук, үөрэх үлэһиттэрин квалификацияларын үрдэтэр Академия базатыгар ити хайысхаҕа үлэ ыытыллар. Дойду хас да субъегыттан учууталлар итиннэ курска үөрэммиттэрин бэлиэтиибин.
Өрөспүүбүлүкэбит бастакы Президениттэн Михаил Николаевтан саҕалаан, бу хайысхаҕа миэстэтигэр үлэ саҕаламмыта диэхпин баҕарабын. Ол курдук, оскуолаларбытыгар компьютернай кылаастар баар буолбуттара. Кылаабынайа, өрөспүүбүлүкэбитигэр ити саҥа сүүрээн олоххо киириитигэр укулаат баар. Өрөспүүбүлүкэбитигэр күн бүгүн 6 тыһ. км оптоволоконнай сибээс ситимэ тардыллыбыт. Манна 90 нэһилиэнньэлээх пуун холбоммут. Итиннэ өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин 68% олорор.
Бу сайын өрөспүү­бүлү­кэбитигэр норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай күрэхтэһии ыытыллыбыта. Сыыппаранан оскуола олоххо киириитигэр ити өй күрэхтэһиитэ төһүүнэн буолара саарбаҕа суох.
Кистэл буолбатах, өрөспүү­бүлүкэбит оскуолалара аҥаардара толорута суох хааччыллыылаахтар. Тустаах бырайыак олоххо киирии­тигэр үп-харчы көрүлүннэҕинэ, Интернетэ суох нэһилиэнньэлээх пуун­нарбыт сибээстэрин боппуруоһа быһаарыллыан сөптөөх дии саныы­бын.

Үрдүкү анал

«Электроннай экономика» диэн термин бастаан туттуллар буолбутугар, үгүстэр бухгалтер, экономист идэтэ наадата суох буолар үһү диэн кэпсээн-ипсээн бөҕө тарҕаммыта. Ол курдук, сыыппаранан оскуола туһунан кэпсэтии буолбутугар эмиэ учууталлары роботтар да, гаджеттар да солбуйуохтарын сөп эбит диэн санаа үөскээбитэ.
Учууталы робот, гаджет хайдах да солбуйбат. Учуутал идэтэ диэн үөһэттэн бэриллэр үрдүкү анал, миссия буолар. Идэтин сыыһа талбыт киһи оскуолаҕа уһаабат, кыайан өр үлэлээбэт. Бу баар чахчы. Учуутал үгүс киһи дьылҕатын быһаарара баар суол. Кинилэр хайдах үөрэтэллэриттэн, идэлэригэр бэриниилээхтэриттэн үөрэнээччи инникитэ улахан тутулуктаах. Үчүгэй учууталга тиксэр — дьол.
Киһи инники олоҕор төһүү буолар билиини-көрүүнү оскуолаҕа ордук сөҥөрдөн ылар. Ол иһин да Японияҕа үөрэҕириигэ ордук күүстээх болҕомто оскуолаҕа ууруллар. Онон ити хайысхаҕа судаарыстыбаттан ботуччу үп-харчы көрүллэрэ саамай сөптөөх дии саныыбын.
2020 сылга диэри тустаах министерство 11 предмеккэ уонна 40 эбии үөрэхтээһин дьиссипилиинэтигэр сыыппаранан үөрэтэр методическай комплексы олоххо киллэриэхтээхтэр. Учууталлар үөрэнээччилэр дьиэҕэ үлэлэрин бэрэбиэркэлиир курдук сыралаах үлэттэн, сороҕуттан босхолонуохтара. Итини компьютерга анал бырагыраама толоруоҕа.

Атын дойдуларга хайдаҕый?

Атын тас дойдуларга сыыппаранан технлогияны туһаныы хайдах эбитий? 2013 сыллаахха Евросоюзка үөрэхтээһиҥҥэ аныгы технологияны туһаныы оруолун күүһүрдэр туһунан дьаһал ылыллыбыт. Ол курдук, сыыппаранан учебниктары таһаарыыга, үөрэтэр электроннай оонньуулары оҥорууга, өйү эрчийэр сорудахтары оҥорор бырагыраамалары оҥорууга болҕомто ууруллубутун бэлиэтиибин.
2017 сыллаахха от ыйыгар Европейскай хамыыһыйа үөрэхтээһиҥҥэ сыыппаранан технология туттуллуутун уонна итиннэ үп ороскуоттанарын чинчийэр үлэни саҕалаабыт.
2012 сыллаахха Польшаҕа «Сыыппаранан оскуола» пилотнай бырагыраамата олоххо киириитэ саҕаламмыт. Электроннай учебниктары бэлэмнээһиҥҥэ 13 мөл. доллар көрүллүбүт.
АХШ-ка дистанционнай үөрэтии технологията киэҥник тарҕаммыта биллэр. Ол курдук, 48 штатка ити үөрэхтээһиҥҥэ хайысха өйөбүлү ылар. Маны таһынан хас да штатка виртуальнай оскуолалар үлэлииллэрин бэлиэтиибин. Холобурга аҕалар буоллахха, Флорида штатын виртуальнай оскуолатыгар 2 тыһыынча киһи үлэлиир эбит. Сыллааҕы бюджеттара 326 мөл. долларга тэҥнэһэр эбит.

* * *

Өрөспүүбүлүкэбитигэр «Сыып­паранан оскуола» олоххо тэтимнээхтик киирэн, регион, дойду электроннай экономиката сайдарыгар аныгы кэми кытта тэҥҥэ хардыылыыр бастыҥ кадрдары бэлэмнээн таһаарыыга төһүү буолуохтун.