Улахан наҕарааданан!

Ордук кини сымыйа дьыалаҕа түбэһиннэриллэн баран, босхоломмутун кэннэ… Ити сымыйата, олоҕо суоҕа суутунан-сокуонунан дакаастаныан иннинэ Дьоҕууһаптар бука бары хара балыырга сылдьыбыттара, баттал-атаҕастабыл диэн тугун эттэринэн-хааннарынан элбэхтик билбиттэрэ-көрбүттэрэ. Кинилэри харахтарын өрө көрбөт оҥорбуттара, ньүдьү-балай баттаабыттара-атаҕастаабыттара элбэх этэ. Хараҥа күн-дьыл халбарыйан, Дьоҕууһаптар дьэ киһи-хара буолбуттара.

Бу улахан, халыҥ аймахтан мин биир Дьоҕууһабы, Иннокентий Степанович Жегусовы Нам педагогическай училищетыгар үөрэнэр эрдэҕиттэн үчүгэйдик билэбин. Кини сотору 70 сааһын туолуоҕа. Иннокентий Степанович сөҕүмэр дьулуурдаах, үлэ-үөрэх диэн баран «муннукка ытаабыт» киһи. «Күнүс олорбот, түүн утуйбат», ол түмүгэр «илии тутуурдаах, өттүк харалаах» буолар. Туруоруммут соругун хайаан да ситиһэр булгуруйбат модун санаалаах үлэһит, үөрэтээччи үтүөтэ, саха мааныта, киһи кэрэмэһэ.
Кини туһунан кыратык билиһиннэрэ түһэр буоллахха маннык.

Аҕыс оҕолоох ыал аҕата

Иннокентий Степанович кэргэнэ Александра Ионовналыын аҕыс оҕону төрөтөн, иитэн-үөрэтэн барыларын атахтарыгар туруортаан үлэһит дьон үтүөтэ оҥордулар (сэттэ уол, биир кыыс). Оҕолоро бары үрдүк үөрэхтэннилэр (инженер, архитектор уо.д.а.), өссө биир уоллара наука кандидата буолбута быданнаата. Сэттэ оҕото – республикаҕа үөрэнээччилэр ортолоругар ыытыллар олимпиадалар чемпионнара уонна призердара. Кинилэри инникитин өссө үрдүк ситиһиилэр, кыайыылар-хотуулар күүтэллэр. Онно эрэлим миэхэ улахан. Аҕаларын-ийэлэрин, урууларын-аймахтарын батан, улахан үлэһит дьон үүнэн-үөскээн тахсан иһэллэрин истэбин-билэбин.
Иннокентий Степанович уонна Александра Ионовна – дьиҥнээх биһиги кэммит геройдара, истэр тухары, ханна даҕаны аҕыс атахтарыгар турбут оҕолоох ыал аҕыйах…
И.С.Дьоҕууһап 60-чатыгар лаппа чугаһаан баран, СГУ инженернэй-педагогическай факультетыгар кэтэхтэн наар «5» уонна «4» сыанаҕа үөрэнэн, инженер-педагог идэтин ылбыта (технология уонна черчение идэтигэр) элбэҕи этэр буолуохтаах. Аҕыс оҕолоох тыа сирин учуутала сааһыран баран кэтэхтэн үөрэнэн, итинник уһулуччу улахан ситиһиилэммитэ истэр тухары суох! Кини бэйэтин оҕолоругар, үөрэнээч­чилэригэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ барыларыгар үтүө холобур буолар.

60-тан тахса призер уонна чемпион

Былыр-былыргыттан Чөркөөх оскуолата – Саха сирин биир киэн туттар оскуолата. Ол гынан баран бу оскуолаҕа үөрэммит И.С.Жегусов үлэлии кэлиэҕиттэн, ол 40-ча сыла чугаһаатаҕа буолуо, технология (үлэ, черчение, изо) предметигэр үөрэтии үлэтэ төрдүттэн уларыйда. Ону туоһулуон сөп соҕотох бу оскуолаттан ити кэм иһигэр 60-тан тахса республикатааҕы, государственнай таһымнаах черчение олимпиадаларын чемпионнара уонна призердара үөрэнэн-иитиллэн тахсыбыттара! Бу урут ситиһиллибэтэх үрдүк көрдөрүү.

Чөркөөхтөр бастакы кыайыылара

Ити тутатына ситиһил­либэтэҕэ. 1985 сыл иннинэ, хас даҕаны сыл устата республика финалларыгар кыттыбыттара эрээри, биирдэ даҕаны бириистээх миэстэҕэ тиксибэтэхтэрэ… Оччолорго Саха сиригэр В.Н.Оконешников (Павловскай), В.П.Васильев (Майа, черчениеҕэ сахалартан маҥнайгы ССРС үөрэҕириитин туйгуна, маҥнайгы методист-учуутал, маҥнайгы кинигэ автора уо.д.а. үгүс ситиһиилээх учуутал), Д.Г.Павлов (Бороҕон, Уус-Алдан, сахалартан черчениеҕэ маҥнайгы Саха АССР үтүөлээх учуутала, дэгиттэр талааннаах киһи, уһулуччулаах учуутал) күннээн-күөнэхтээн, аҥаардастыы аатыран аҕай сылдьар кэмнэрэ этэ. Онтон дьэ 1985 с. чөркөөхтөртөн үс оҕо тэҥинэн өрөгөйдөөбүтэ: Вырдылин Вова (7 кылаас) Саха Өрөспүүбүлүкэтин чемпиона, Дорофеев Гриша (7 кылаас) – үрүҥ көмүс призер буолан, Жегусов Юра (7 кылаас) боруонса мэтээллээх дойдуларыгар кыайан-хотон эргиллибиттэрэ. Өр сыллаах, үгүс түбүктээх, улахан дьаныардаах, үлүскэннээх үлэ түмүгэр чөркөөхтөргө бастакы улахан ситиһии дьэ кэлбитэ! Ити кэмтэн ыла чөркөөхтөр (Иннокентий Степанович Жегусов түбүктээх үлэтин түмүгэр) Дьокуускайга буолар черчение олимпиадаларын супер-финалларыттан сыл аайы кэриэтэ оҕолоро чемпион, призер буолан дьиэлэригэр-уоттарыгар төннөллөр. Ол курдук, Вырдылин Вова – 1985, 1986 сс., Варламов Ваня – 1992, 1993 сс., Филатов Андрей – 1986 с., Кириллин Айаал – 1994 с., Николаев Сергей – 1998 с., Бодоготов Саша – 2000 с., Жегусов Герман – 2002 с., Эртюков Вася – 2003 с. республика чемпионун үрдүк аатын ылбыттара. Иккис, үһүс миэстэлээх оҕолор да элбэхтэр. Бу барыта биир оскуола холугар – уһулуччу улахан ситиһии, сөҕүмэр кыайыы дии саныыбын.
Маннык уһулуччулаах үөрэтээччилэрдээх буоламмыт, сахалар баарбыт диэтэххэ, омуннааһын буолуо суоҕа. Ити дьоммутун бука бары өрө тутуоҕуҥ, суолдьут сулус оҥостуоҕуҥ диэн, бастатан туран, таатталарга, чөркөөхтөргө тириэрдэбин. Анаан-минээн, аадырыстаан… Тоҕотун кинилэр билэр, сэрэйэр инилэр дии саныыбын.
И.С.Жегусов туһунан урут хас да хаһыакка, сурунаалга, кинигэлэргэ, хомуурунньуктарга эмиэ суруйан, сырдатан турардаахпыт. Саха педагогическай энциклопедиятыгар эмиэ. Онон мин урукку улахан да, кыра да ситиһиилэригэр бу сырыыга иҥэн-тоҥон тохтооботум. Ол да буоллар, адьас соторутааҕыта кини биир уһулуччу улахан наҕараадаҕа тиксибитин дьон-норуот истэ-билэ илик. Саха бастакы Президенэ М.Е.Николаев олохтообут «Фонд содействия развитию культуры, науки и образования в РС (Я)» диэн баар. Бүгүҥҥү күннээҕи геройбут, уһулуччулаах Учуутал Иннокентий Степанович Жегусов ити Фонд лауреата буолла, улахан бочуоттаах аат-суол иҥэрилиннэ уонна киниэхэ саха бастакы академига, техническэй наука доктора, профессор Владимир Петрович Л­арионов аатынан кыһыл көмүс мэтээл туттарылынна. Уруйдуоҕуҥ улахан Учууталы, киэн туттар биир кэрэ киһибитин, үлэ диэн баран «муннукка ытаабыт» саха саарынын, үгүс үтүөлээх үөрэтээччибитин, бас-көс киһибитин.
И.С.Жегусовка черчение предметигэр ордук ситиһиилээхтик үөрэммит оҕолор туох дьон буоллулар диэн ыйытыы үөскүөн сөп. Кинилэр үксүлэрэ техническэй идэлэри талаллар, ол иһигэр автомеханик, архитектор, технолог арааһа, черчение, үлэ уруогун үөрэтээччитэ уо.д.а. бааллар. Сорохтор живописец, дизайнер, модельер, кадастр үлэһитин уо.д.а. аныгы үйэ идэлэрин ордук хото талаллар. Үгүс дьон элбэх үтүөлээх-өҥөлөөх үөрэтээччигэ барҕа махтал, баһыыба тылларын этэллэр, суруйаллар, кини туһунан үөрэ-көтө үгүстүк кэпсэтэллэр, киэн тутта кэпсииллэр, ахталлар-саныыллар, ис дууһаларыгар илдьэ сылдьаллар. Ону мин тус бэйэм элбэхтэ иһиттим-көрдүм.
Кини мин биир бастыҥ үөрэнээччим буоларын киэн тутта этэбин. Итинник элбэх билинии киһи аайы тиксибэт. Оскуолаҕа үлэ предметин үөрэтээччи – ол дьоллоох учуутал. Кини ханна баҕарар өрүү үрдүктүк тутуллар. Оннук буолуохтаах, буола да туруоҕа.

ЖЕГУСОВ ИННОКЕНТИЙ СТЕПАНОВИЧ

Төрөөбүт сыла, күнэ:
l муус устар 13 к., 1946 с.
l Үрдүк үөрэхтээх.
l 1972 с. Намнааҕы педагогическай училищены, 2003 с. СГУ Педагогическай институтун бүтэрбитэ.
Дипломунан идэтэ:
l НПУ – черчение, ойуулуур-дьүһүннүүр искусство уонна үлэҕэ үөрэтии учуутала.
l СГУ ПИ – технология уонна предпринимательство учуутала.
Педагогическай ыстааһа: 43 сыл.
Үлэтэ: черчение уонна ойуулуур-дьүһүннүүр искусство учуутала.
l Үрдүкү категориялаах учуутал.

Николай Спиридонович НИКОЛАЕВ, профессор.