Үүнэр сылга эрэллээхтик үктэниэххэ

Ыйаах хайдах толоруллан иһэрий?

Быйыл муус устар 21 күнүгэр Ил Дархан Егор Борисов “Саха Өрөс­пүүбүлүкэтигэр гражданнар сорох категорияларыгар социальнай өйөбүл туһунан” 1857№-дээх Ыйааҕы бигэргэппитэ. Бу докумуон кыаммат уонна элбэх оҕолоох ыалларга анаммыт аадырыстаах көмөҕө, дьарыктаах буолууга, социальнай өйөбүлгэ ситимнээх үлэни мэктиэлиир.
Ити Ыйаахха кыаммат ыал­ларга уонна ыарахан бала­һыан­ньалаах дьоҥҥо аадырыс­таах материальнай көмө оҥо­һуллуохтааҕын туһунан этиллибитэ.

Санатар буоллахха

Ыйаах сүрүн соруктара

● Оҕоҕо бэриллэр босуобуйа балтараа төгүл улаатыаҕа. Бу көмө ыйдааҕы айах ииттэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра дохуоттаах дьоҥҥо бэриллэр. 18 саастарын туола илик оҕолор өрөспүүбүлүкэҕэ баар музейдарга босхо сылдьыахтара. Ма­ны таһынан, биэстэн элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн чилиэннэрэ өрөспүүбүлүкэ уонна муниципальнай тэриллиилэр бас билиилэригэр баар култуура уонна спорт тэрилтэлэригэр босхо сылдьар кыахтаныахтара.
● Ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит кыаммат дьоҥҥо уонна ыалларга аадырыстаах тус көмөнү оҥорууну 2 төгүл, үлэтэ суох дьон дьарыктаах буолууларын хааччыйыыга үбүлээһини 3 төгүл, тыа сиригэр уопсастыбаннай үлэни тэрийиигэ 3,5 төгүл, үлэ көрдүүр дьону быстах үлэнэн хааччыйыыга 7 төгүл улаатыннарыахтара.
● Ону тэҥэ, социальнай хантараак бырагырааматын үбү­лээһинэ эмиэ 1,5 төгүл эбиллиэҕэ.
● 2018 сылтан чэпчэтиилээх тарыып көрүллүбүт оройуоннарыгар, олорор дьиэни уотунан ититиигэ холботторууга, сорох дьон тус аадырыстаммыт көмөнү ылалларыгар барыта 25 мөл. солк. көрүллүөхтээх. Бу көмө гааһынан уонна киин ититиигэ холбонууга эмиэ сыһыаннаах.
● Оҕо үс сааһыгар (элбэх оҕолоох ыалларга 6 сааһыгар) диэри бы­раас ырысыабынан босхо эминэн хааччыйыы баар буолуо. Кыаммат ыаллар оҕолорун эбии үөрэхтээһин (араас сайыннарар куруһуоктар) судаарыстыбаннай тэрилтэлэригэр сырытыннарыахтара.
● Профессиональнай үөрэх тэрилтэлэригэр күнүскү (очнай) үөрэх усту­дьуоннарыгар социальнай истипиэндьийэ диэн баар буолуо. Устудьуон кыаммат ыал оҕото буоллаҕына, сылга биирдэ дьиэтигэр баран кэлэр бырайыаһын ороскуота төлөнүөҕэ.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтэ алтынньы 17 күнүнээҕи 1295-ОД №-дээх бирикээһинэн ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит кыаммат уонна соҕотох дьону аһылыгынан уонна таҥаһынан хааччыйыыга, аадырыстаах материальнай көмөҕө анаан бары улуус­тарга, нэһилиэктэргэ эбии 18 мөл. 791 тыһ. 824 солк. үллэрбитэ, онтон өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 2017 сылга 58 мөл. 526 тыһ. 32 солк. тыырыллыбыта.
Олохтоох дьаһалталар ха­мыы­һыйалара ким туох көмөҕө наа­дыйарын испииһэктээн, сайаапкалары хомуйан үлэни ыыталлар. Бу хамыыһыйалар судаарыстыбаттан социальнай көмөнү ыларга сайа­былыанньалары үөрэтэн, сүбэ мунньахтаан быһаараллар. Нэһилиэктэр дьаһалталара Социальнай харалта управлениеларын кытары бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэһии түһэрсэллэр.
Сэтинньи 28 күнүнээҕи туругунан, бары улуустарга, нэ­һилиэктэргэ 893 хамыыһыйа үлэ­лиир. Барыта 6721 сайабылыанньа киирбититтэн 5629-та олохтоох дьаһалта хамыыһыйатыгар көрүллүбүт уонна 3327-тигэр сө­бүлэһэллэрин эппиттэр. Оттон со­циаль­най харалта управлениеларыгар барыта 3220 сайабылыанньа үбүлээһиҥҥэ илии баттаммыт.

_____________________________

Билиҥҥи туругунан, 3053 дьиэ кэр­гэҥҥэ материальнай көмөнү ылар­га 44 мөл. 819 тыһ. 324 солк (кө­рүл­лүбүт үп 76,58 %-на) счетта­рыгар ыытылынна

_____________________________

Билиҥҥи туругунан, үлэ хаа­мыытынан, 3053 кыаммат ыал­ларга уонна ыарахан бала­һыан­ньалаах дьоҥҥо 44 мөл. 819 тыһ. 324 солк. суумалаах көмө оҥоһулунна, ол эбэтэр 2017 сылга көрүллүбүт үптэн 76,58%.
Ааспыт нэдиэлэ түмүгүнэн ыарахан бала­һыанньаҕа түбэс­пит 176 кыаммат дьоҥҥо уонна ыалларга аадырыстаах тус көмө оҥо­һулунна.
Улуустарынан үрдүк көр­дөрүүнү Нерюнгри, Усуйаана уонна Хаҥалас улууһа ситиспиттэр. Оттон Бүлүү уонна Сунтаар улуус­­тарыгар көрдөрүү намыһах.
Көрүллүбүт үбү улуустарынан ыллахха, Абый, Анаабыр, Үөһээ Бүлүү, Горнай, Эдьигээн, Муома, Хаҥалас уонна Эбээн-Бытантай улуус­тара сөптөөхтүк туһаммыттар. Сыл бүтүөр диэри үлэ салҕанар.

Россия таһымыгар

Россия Президенэ Владимир Путин сэтинньи 28 күнүгэр РФ Бырабыыталыстыбатыгар ыытыллыбыт Коор­динационнай сэбиэт мунньаҕар үүнэр 2018 сылга демографическай бэлиитикэҕэ сүҥкэннээх уларытыылары киллэрэр уонна үлэни күүһүрдэр туһунан иһитиннэрдэ. Саҥа дьаһаллар эдэр дьиэ кэргэҥҥэ элбэх оҕону төрөтүүгэ, иитэргэ былаан­ныыр ыалларга туһаайыллаллар. Бу дьаһаллар 2018 сыл тохсунньу ый 1 күнүттэн үлэҕэ киириэх­тэрэ:

● Бастакы оҕолорун тө­рөппүт ыалларга 2018 сылтан эбии тө­лөбүр олохтонуоҕа. Төлөбүр ый ахсын оҕо балтараа сааһын туо­луор диэри төлөнөрө былааннанар, ортотунан ый ахсын 2018 с. — 10 532 солк., 2019 с. — 10 836 солк., 2020 с. — 11 143 солк. тэҥнэһиэҕэ. Бу сыалга анаан федеральнай бүд­дьүөттэн үс сылга 114,5 млрд солк. көрүллүөҕэ. Ити көмө аадырыстаах буолуоҕа.
● Ийэ хапытаала программа үлэҕэ киириэҕиттэн номнуо 11 сыл ааста, 2018 сылынан түмүктэнэрэ күүтүллүбүтэ. Владимир Путин Ийэ хапытаалын 2021 сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри уһатар туһунан быһаарыы ылыммытын эттэ. Маны таһынан, ийэ хапытаалын эбии атын сыалларга туһанар кыах үөскүөҕэ: кыаммат ыаллар ый ахсын аадырыстаах төлөбүр быһыытынан оҕо балтараа сааһын туолуор диэри ылыахтарын сөп уонна дьааһыла, оҕо саадын өҥөтүнэн туһанарга төлүөххэ сөп. Бу дьаһаллар эдэр ийэ үөрэҕин салгыырыгар, эбэтэр үлэлииригэр көмө буолаллара сабаҕаланар.
● Федеральнай бюджеттан регионнарга кыттыгас үбү­лээһин программатынан оҕо үс сааһыгар диэри ый ахсын төлөбүрү аныырга дьаһал ылыналларыгар эбии үбү аныыр туһунан дойду баһылыга иһитиннэрдэ. Быйыл бу программанан 50 регион туһаммыт, оттон 2018 сылтан 60 региоҥҥа диэри элбиирэ күүтүллэр.
● Эдэр ыалга дьиэ боп­пуруоһа. Дьиэ ыларга анал ипотека кредитэ үлэлиэҕэ. Тохсунньу ыйтан ипотека кре­дитин 6%-тан үрдүк ставкатыгар субсидия кредит ылбыт күнтэн үс сыл ахсын иккис оҕоҕо уонна биэс сыл үһүс оҕоҕо бэриллиэҕэ. Бу дьаһал биэс сылга 500 тыһ. эдэр ыалы хабыан сөп.
● Дьааһыла-саад миэстэтин элбэтии. Оҕо саадыгар уочаракка туруу кыһалҕата аччаабытынан дьааһыла-саадка болҕомто ууруллар, икки сыл тухары 365 эбии миэстэ таһаарар сорук турар.
● Оҕо перинатальнай кииннэрин ахсаанын элбэтии уонна чөлүгэр түһэрии. Бу үлэлэргэ федеральнай бюджеттан кыттыгас үбүлээһин программатынан үс сыл тухары биир сылга 10 млрд.солк. тиэрдиллиэҕэ.

_____________________________

 Владимир Путин Ийэ хапытаалын 2021 сыл ахсынньы 31 кү­нүгэр диэ­ри уһатар Туһунан быһаарыы ылыммытын эттэ.

_____________________________

* * *
Түмүктээн эттэххэ, Россия Президенэ Владимир Путин, СӨ Ил Дархана Егор Борисов, үрдүкү салалта, бырабыыталыстыба уонна парламент социальнай эйгэҕэ, демографическай политикаҕа, дьон дохуоттаах буолуутугар болҕомтолорун хатаа­быттара көстөр.

Василий Прокопьев.