Паромҥа уочарат хайдаҕый?

Илин Эҥэр олохтооҕо бу ыйытыыны тута өйдүүр. Ордук таксистар паромҥа таба тайаналлара улахан суолталаах буолааччы. Паромҥа киирии ким сылбырҕатыттан, түргэн туттунуулааҕыттан уонна харса-хабыра суоҕуттан тутулуктаах буолааччы. Биллэн турар, үгүс дьон кыһыыта-абата элбиир, күнү-күннүктээн өҥүрүк куйааска массыына иһигэр хам хараҕаланан уочарат хамсыырын кэтэһэн олорор манан аҕай буолбатаҕа чахчы.

Биһиги эрэдээксийэ үлэ­һиттэрэ быйылгы паром сырыытын көрө-истэ диэн тимир аппытын миинэн Даркылаахха тиийэ сырыттыбыт.

Өлүөнэ эбэ уута кэминэн. Паром сырыыта этэҥҥэ баран иһэр. Болдьообут кэмигэр кэлэр-барар. Өрөбүллэргэ уонна сайыҥҥы кэмҥэ паромҥа уочарат сытыырхайар. Сылын аайы паром сырыытын хонтуруолга тута, бэрээдэктии сатыыллара үөрдэр.

Уонча сыл анараа өттүнээҕи хартыынаны кытта тэҥнээтэххэ, паром да элбээбит, бириистэн да бэрээдэктэммит. Кэрээнэ суох суоппардар быһа киирбэттэрин гына хааччахтыыр мэһэйдэри туруорбуттара, быраактыка көрдөрөрүнэн, син туһалыыр. Итиэннэ бэрээдэги көрөөччү үлэһиттэр, ГИБДД инспекцията өрүү дьуһуурустубалыыр.

Манна даҕатан эттэххэ, быһа киирии биирдиилээн «гаишниктан» олус тутулуктаах. Былырыын сайын маннык хартыынаны көрөн турардаахпын. Бээтинсэ күн Аллараа Бэстээхтэн Дьокуус­кайга туораары унньуктаах уочарат омуна суох биэрэстэлээх сиринэн субуруйда. Паромҥа барыыга туоруур суолга «гаи» массыыната туора турар, киирэр массыыналары хонтуруоллуур. Биир суол инспектора быһа киирэ сатыыр массыыналары уочарат кэннигэр утаартыырын көрөн хайгыы санаатым. Биир чаас иһигэр үс массыына араастаан быһа киирэ сатаата. Кыыһыран да туран, үтүөлэһэн даҕаны, ааттаһар-көрдөһөр да дьон баар буолла. Ол да буоллар инспектор иннин биэрбэтэ, уочарат кэннин диэки сапсыйталаан истэ. Ону ааһан биир мааны кыыс суоппары көрдөһөн, ол массыына иннигэр киирбитин, «гаишник» тиийэн, төттөрү утаарда.

Онон хас биирдии үлэһит, хас биирдии киһи бэрээдэги тутустаҕына, халы-мааргы сыһыан, өрүүскэлэһии суох буолуо этэ. Биһиги дьоммут, бэл, паромтан тахсыыга үтүрүйсэрэ баар суол. Ол да буоллар.

Сыана оннунан хаалла

Паром өҥөтүн төлөбүрэ 2016 сыллааҕы таһымынан хаалла. Ол иһигэр чэпчэки ыйааһыннаах массыыналар туоруулларыгар сыана, уйуктарыттан көрөн, 340 солкуобайтан 1 275 солкуобайга диэри халбаҥныа. Таһаҕас тиэйэр массыына суоппара 405 солкуобайтан 1 660 солкуобайга диэри төлүө. Автобус сыаната 1 535 солкуобайтан 2 730 солкуобайга диэри халбаҥныа. Пассажир 122 солкуобайга, 5-10 саастаах оҕо 62 солкуобайга айанныыр. Бэлисипиэттээх киһи соҕотох киһиэхэ тэҥнэһэр – 122 солк. уҥуор туоруон сөп.

Санатар буоллахха

СӨ тырааныспар уонна суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, ыам ыйын 25 күнүттэн “Дьокуускай – Аллараа Бэстээх” хайысханан паром үлэтин саҕалаабыта. Боруобаҕа бастакы сырыыны, сарсыарда 10 чааска, “Дьокуускай – Аллараа Бэстээх” хайысханан ООО «Новэк» хампаанньа парома сырыыны оҥорбута, салгыы 4 паром үлэлээбитэ.
Сайын устата “Дьокуускай – Аллараа Бэстээх” хайысханан — 11, таһаҕас тырааныс­пардарыгар “Хаҥалас – Суотту” хайысханан — 2, оттон «Мохсоҕоллоох–Хачыкаат» хайысханан – 5 паромнар үлэлииллэрэ былааннанар.

Паром сырыытын төлөппүөн нөҥүө көрүөххэ сөп

Аныгы кэм сиэпкэ уктар доҕоро суох сатаммат. Мантан инньэ “Дьокуускай – Аллараа Бэстээх” хайысханан паром сырыытын “Бест Паром” диэн мобильнай сыһыарыыга нөҥүө көрүөххэ сөп. Бу “Умный транспорт” диэн Дьокуускайга оптуобуһу кэтиир-маныыр сыһыарыы курдук систиэмэлээх үлэлиир.

Сууккаҕа ортотунан 2-3 тыһыынча массыына эбэни туораары мустар. Дьон айана табыгастаах буоларын туһугар Дьокуускайтан Аллараа Бэстээххэ диэри сылдьар паромнар, ледокол сырыытын, биэрэккэ тиксэр, хоҥнор бириэмэлэрин сырдатар мобильнай сыһыарыы оҥоһуллубута.

Баҕа санаа

Билигин кытылга биир да аһыыр сири, “чайнойу” таба көрбөтүбүт. Урукку өттүгэр балааккаларга, кыра-кыра лааппылары туруортаан, быстахха аһыыр сирдэр баар буолааччылар. Сураҕа, балар уҥа биэрэккэ көспүттэр. Ыраах айанныыр уонна айаннаан кэлбит дьоҥҥо анаан оннук дьаһаммыттар буолуон сөп. Сыыйа аһыыр сири эмиэ тупсарар буоллар, кэлээччи-барааччы дьоҥҥо олус табыгастаах буолуо этэ. Сайыҥҥы өттүгэр ас-үөл буорту буолара түргэн. Онон санэпидтар хонтуруолга тутаннар, эрэх-турах киирэн үссэнэр сир хайаан да наада.

Ол оннугар хата паромҥа аһыыры төрүт биһирээбэппин. Ас-үөл тобоҕун, суутун устан иһэн ууга быраҕар дьон баар. Бу өттүгэр экологияны харыстыырга туһуламмыт ыҥырыы суруктар, баннердар, муҥур уһугар ыстараап көрүллэрэ тоҕоостоох курдук. Хас биирдии киһи бэйэ бодотун тардына, сиргэ-уокка харыстабыллаахтык сыһыаннастаҕына эрэ инникибит кэскиллээх, кэнчээри ыччакка хаалларардаах буо­луохпут.

Ирина Ханды

Ааптар уонна Александра Бурнашева хаартыскаҕа түһэриилэрэ