Суол быраабылаларыгар туох уларыйыылар таҕыстылар?

БЭЛИЭТЭЭҺИН

2015 сыл от ыйын 1 күнүттэн суол быраабылаларыгар уларытыылар киирбиттэрэ. Ол олоххо киирбит уларытыылар ирдэбиллэринэн, хараҥа эбэтэр туох да үчүгэйдик көстүбэт кэмигэр (холобур, туманнаахха) суолу туорааһыҥҥа уонна кытыы сиринэн хаамарга, сатыы дьон уоту тыктарар туох эмит маллаах эбэтэр бэлиэлээх буолуохтаах. Ити эбээһинэс. Почталарга, канцелярскай, хаһаайыстыбаннай табаары атыылыыр маҕаһыыннарга уоту тыктарар значоктар бааллар, сыаналара быһа холоон – 100 солк. Маны таһынан, таҥас атыылыыр маҕаһыыннарга уоту тыктарар лиэнтэлэр бааллар, ону оҕо кыһыҥҥы таҥастарыгар (кууркаҕа, ыстааҥҥа, соҥҥо) тигиэххэ сөп.

Суоппардарга уоту тыктарар анал таҥас
Россия Бырабыыталыстыбатын 2017 с. ахсынньы 12 күнүнээҕи 1524 №-дээх уурааҕынан суол быраабылатыгар эбиилэр уонна уларытыылар бигэргэннилэр. Ирдэбил быһыытынан хараҥа эбэтэр туох да үчүгэйдик көстүбэт кэмигэр (холобур, туманнаахха) суоппардар нэһилиэнньэлээх пуунтан тахсалларыгар уоту тыктарар анал таҥас кэтэллэрэ ирдэнэр. Уураах Россия Бырабыыталыстыбатын сайтыгар биллэриллэн турар, бэчээккэ тахсыбыт 90 күнүттэн олоххо киириэҕэ.

СӨ ИДьМ-тын Суолга куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай инспекцията (ГИБДД) Россия Бырабыыталыстыбатын 2017 с. ахсынньы 12 күнүнээҕи 1524 №-дээх уурааҕынан суол быраабылаларыгар эбиилэргэ уонна уларытыыларга сыһыаннаан маннык хоруйдаата:

— Суол быраабылатын 2.3.4. пуунугар этиллэр: тырааныспар нэһилиэнньэлээх пуунтан атын сиргэ күһэллиилээх тохтобулугар биитэр суол быһылааныгар, хараҥа эбэтэр туох да үчүгэйдик көстүбэт кэмигэр (холобур, туманнаахха) суоппар уоту тыктарар куурканы, сэлиэччиги эбэтэр саба быраҕыы сэлиэччиги ГОСТ 12.4.281-2014 ирдэбилинэн кэтэ сылдьыахтаах. Бу дьаһал сыала: суол быһылаанын, ол иһигэр суоппардары тырааныспарынан түҥнэри көтүү ахсаанын аҕыйатыыга туһуланар. Хомойуох иһин, маннык быһылааннар өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үгүстэр. Бу уларытыылар уонна эбиилэр суол быраабылатыгар олоххо киирэллэрэ эрдэттэн кэтэһиллэрэ уонна сокуонунан булгуччу ирдэнэллэрэ сонун буолбатах. Ол курдук, 2015 сыл от ыйын 1 күнүттэн суол быраабылаларыгар уларытыылар киирбиттэрэ үчүгэй түмүктэрдээх буолбут, суолга саахал тахсыыта 10,2 % аччаабыта бэлиэтэммит.

— Дьиҥинэн эттэххэ, суоппар тырааныспартан таҕыста да, сатыы киһи буолара чуолкай. Тырааныспар өрөмүөнүн ыытарыгар биитэр атынынан дьарыктанарыгар суоппар тырааныспар ааһар сиринэн сылдьар, ол аата “сатыы киһи” буолар. Бу эбээһинэс суол быраабылатыгар атын дойдуларга бигэргэнэн, сөптөөхтүк үлэлии турар.

— Санаттахха, маннык уопут, холобур, оҕону массыынаҕа анал кириэһилэҕэ тиэйии Россия үрдүнэн олоххо киирдэ, ол курдук биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр эмиэ түргэнник олоххо киириэн уонна суолга тахсар саахалы аҕыйатыан сөп.

— Бу быраабыланы кэһии түмүгэр ыстарааптааһын уонна миэрэҕэ тардыы болдьохторо бигэргэнэ иликтэр. Санаттахха, бу миэрэлэр кэлэр сыл кулун тутар ый ортотуттан үлэлиэхтэрэ. Бэйэ уоту тыктарар таҥаһы тигиитигэр ирдэбил суох. — Билиҥҥи туругунан тех көрүү бэрээдээгэ, анал мал ахсаана, хаачыстыбата уонна ирдэбилэ СӨ ИДьМ-тын суолга куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай инспекциятын боломуочуйатыгар киирбэт.

 

ЫСПЫРААПКА

Бүтүн уон сыл устата уоту тыктарар анал таҥастар тас дойдуларга булгуччулаах ирдэбил буолан тураллар, биһиэхэ хас биирдии суоппар тырааныспарыгар туттар малларын ортотугар булгуччу баар буолуохтаахтар. Холобур, Венгрияҕа, Испанияҕа, Италияҕа, Польшаҕа, Португалияҕа, Словенияҕа уонна Францияҕа сокуон ирдэбилинэн уоту тыктарар таҥастары суоппар эрэ буолбакка, пассажирдар эмиэ илдьэ сылдьаллара булгуччулаах. Уратыта, уоту тыктарар анал таҥас багажникка буолбакка, тырааныспар иһигэр ууруллуохтаах. Оттон Австрияҕа, Болгарияҕа уонна Эстонияҕа суоппартан атын хас биирдии пассажир анал уоту тыктарар таҥаһы кэтэрэ булгуччулаах. Финляндияҕа уонна Чехияҕа анал уоту тыктарар таҥаһы сатыы сылдьар дьон хараҥаҕа эбэтэр туох да үчүгэйдик көстүбэт кэмигэр (холобур, туманнаахха) кэтэллэрэ сокуонунан ирдэнэр.

ОСАГО страховой полиска уларыйыылар
Тохсунньу 1 күнүттэн ОСАГО страховой полиһы оҥоруу бэрээдэгэ уонна ирдэбилэ уларыйар. Саҥа сылтан полис оҥотторуу сыаната суоппар суол бэрээдэгин кэһиитин ахсааныттан суоттанан ааҕыллар: төһөнөн элбэх кэһиилээх буоллаххына, соччонон элбэҕи төлүүгүн. Иккиһинэн, страховой полис форматыгар страховой бириэмийэ ааҕыллыытын кээмэйэ уонна QR кода суруллар буолар. Страховой полис саҥа көрүҥэр QR код көмөтүнэн Интернеккэ баар страховщиктар идэлээх бөлөхтөрүгэр страховой полис хаһаайынын дааннайын толору көрүөхтэрин сөп. Үсүһүнэн, ОСАГО көҥүл страх овк алааһынын бириэмэтэ уһаан биэриэҕэ. Холобур, урут биэс күн иһигэр эбит буоллаҕына, кэлэр сылтан 14 күҥҥэ диэри уһуура күүтүллэр.

Техкөрүү уустуктара
Массыына техкөрүүтүн ирдэбилэ уустугуруоҕа. Экономическай сайдыыга министиэристибэ саҥа быраабыланы олоххо киллэрэргэ этии оҥордо. Ити курдук массыына төһө бүтүнэ, сөптөөх туруктааҕа хаартысканан уонна видеонан хонтуруолланыаҕа. Хонтуруолу Ространснадзор ыытыаҕа. Хонтуруоллуур хампаанньа техкөрүү түмүгүн булгуччу хонтуруоллуур уоргаҥҥа тиксэриэхтээх. Бу бэрээдэги кэһии түмүгэр хампаанньа холуобунай эппиэтинэскэ тардыллар. Эбиитин техкөрүүнү бириэмэтигэр ааспатах суоппардарга ыстараап суумата улаатан биэрдэ, тохсунньу ый 1 күнүттэн 800 солк.тэҥнэстэ. Экономическай сайдыыга министиэристибэ иһитиннэрэринэн, бу саҥа ирдэбиллэр массыына техкөрүүтүн ыытар хампаанньалар сымыйа диагностика түмүгүн биэриилэрин аҕыйатарга туһуланар.

Видеозапиһынан ыстарааптар
Суоппардар быраабыланы кэһиилэрин үһүс сирэй видеоҕа уһулан ыытарын түмүгэр ыстараап түһэриллиэҕэ. Атыннык эттэххэ, хас биирдии киһи суол быраабылатын кэһиини видеоҕа устан ыытыан сөп. Инспектор боротокуол толороро аҕыйыыр, уһуллубут видеоны анал мобильнай приложениенан ыытыахха сөп буолар. Бу ньыма Москваҕа уонна Татарстааҥҥа боруобаланан, атын регионнарга кэлэр сылтан үлэҕэ киириэҕэ.

Бэлэмнээтэ Василий ПРОКОПЬЕВ.