Муниципалитеттар боломуочуйаларын тула

Алтынньы 14 күнүгэр Ил Түмэн олохтоох сала­йыныы боппу­руостарыгар сис кэмитиэтин мунньаҕа буолла. Мунньаҕы бэрэссэдээтэл Василий Местников иилээн-саҕалаан ыытта.

Бүддьүөккэ уларытыылар киирдилэр

Мунньах «2019 сылга уонна былааннаммыт 2020-2021 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэр туһунан» сокуон барылын көрүүттэн саҕаланна.

Үп миниистирэ Валерий Жон­доров этэринэн, судаарыс­тыбаннай бүддьүөт дохуота 3 млрд 856 мөл. солкуобайынан улааппыт. Онон, барыллааһын көрдөрүүнэн, 216 млрд 57 мөл. солк. тиийиэхтээх.

Бэйэ дохуотун 992 мөл. солк. үрдэтэргэ былааннанар. Ол түмүгэр 129 млрд 626 мөл. солк. тэҥнэһиэхтээх.

Оттон 2019 с. ороскуот уопсай кээмэйэ 3 млрд 686 мөл. солк.улаатан, 225 млрд 974 мөл. солк.тэҥнэһиэхтээх. Сүрүннээн үбүлээһин бэдэрээлинэй бүд­дьүөттэн киирдэ.

Норуот дьокутааттара үп миниистиригэр чуолкайдыыр ыйытыылары биэрдилэр. Ол курдук, Михаил Гуляев: “Үөрэхтээһиҥҥэ уонна доруобуйа харыстабылыгар бүддьүөтү сарбыйыы туһунан сурах-садьык тарҕанан эрэр. Бу оруннаах дуо?” — диэн ыйытта. Үп миниистирэ Валерий Жондоров бу эйгэлэри үбүлээһини, төттөрүтүн, улаатыннарар сорук турар диэн хоруйдаата.

Парламент вице-спикерэ Виктор Губарев өрөспүүбүлүкэҕэ инникитин дьадайыыны утары ханнык дьаһаллар ылыллыахтарын туһунан туоһуласта. Маны сэргэ Арктика улуустарын онколог быраастарынан хааччыйыы үлэтэ хайдах барарын, бүддьүөтү таһынан трансфердар хайдах оҥоһуллалларын ыйытта.

Итиэннэ биирдиилээн муниципалитеттар бүддьүөттэрин хааччыйыыга кэккэ  ыйытыылар киирдилэр.

9  нэһилиэк боломуочуйатыттан аккаастанна

Мунньахха “СӨ муниципальнай тэриллиилэрин олохтоох салайыныы сорох уорганнарыгар  бэриллибит гражданскай турук аакталарын судаарыстыбаннай регистрациялааһыҥҥа сорох боломуочуйаларын тохтотор туһунан” уонна “СӨ куорат уокуругун, куораттааҕы уонна тыа сиринээҕи поселениеларын олохтоох салайыныы уорганнарыгар гражданскай турук аакталарын судаарыстыбаннай регистрациялааһыҥҥа сорох судаарыстыбаннай боломуочуйалары биэрэр туһунан” сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэр туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуонун барыла көрүлүннэ. Чуолаан, Абый улууһун Уолбут нэһилиэгин, Үөһээ Дьааҥы улууһун Эҥэ нэһилиэгин, Үөһээ Халыма Үөһээ Халыма, Угольнинскай уонна Утаайа нэһилиэктэрин, Нам улууһун Искра, Көбөкөн уонна Фрунзе нэһилиэктэрин, Сунтаар улууһун Толоон нэһилиэгин оҕо төрөөһүнүн, аҕа буолары билиниини, ыал буолууну, арахсыыны, киһи өлүүтүн судаарыстыбаннай регистрациялыыр боломуочуйаларын тохтоторго диэн бу сокуон барылыгар сурулла сылдьар.

Тоҕо диэҥ. Санатар буоллахха, 2018 сыл алтынньытыттан Арассыыйа үрдүнэн гражданскай турук аакталарын суругун биир сиргэ түмэр судаарыстыбаннай реестр үлэлээбитэ (ФГИС ЕГР ЗАГС). Ол аата киһи гражданскай бала­һыанньатын суругунан мэктиэлээһин барыта чопчу кэм иһигэр биир ситим нөҥүө оҥоһуллуохтаах.

Хомойуох иһин, үөһэ этиллибит муниципальнай тэриллиилэр бу ситимҥэ гражданскай турук аакталарын кэмигэр киллэрбэтэхтэр, итиэннэ Интернет ситимэ мөлтөх буолан үлэ түргэнник ыытыллыбатаҕа атахтаабыт.

Киһи гражданскай бала­һыанньатын суругунан мэктиэлиир уорган — Саахса управлениетын салайааччыта Тамара Кривошапкина иһитиннэрбитинэн, олохтоох салайыныы 376 уоргана бу боломуочуйаны толорор бырааптаах. “Ол эрээри ыраах сытар улуустарга сибээс мөлтөҕүттэн сылтаан ФГИС ЕГР ЗАГС үлэтигэр кэккэ кыһалҕалар үөскээбиттэр. Интернет ситимэ бытааран, электроннай илии баттааһын оҥоһуллара үгүс бириэмэни ылар. Онон киһи гражданскай балаһыанньатын туһунан суругу кэмигэр киллэрбэккэ, бэдэрээлинэй уорганнарга хойутаан тиийэрэ сатамньыта суох балаһыанньаны үөскэтэр. Биллэн турар, ол бэдэрээлинэй сокуону кэһиигэ тиэрдэр”, — диэн саахса үлэһитэ тоһоҕолоон эттэ.

Кэккэ нэһилиэктэри бу боломуочуйаттан босхолуур, биир өттүттэн көрдөххө, оруннаах. Кыайан үлэлээбэт тэрилтэҕэ эбии үбү көрөр көдьүүһэ суох. Маны таһынан сорох олохтоохтор нэһилиэккэ буолбакка, улуус киинигэр киирэн, туох баар гражданскай балаһыанньаларын регистрациялааһыны онно бы­һаар­тараллара баар суол.

Ол да буоллар бу боппуруос мунньахха үгүс мөккүөрү үөскэттэ. Нэһилиэктэри бу боломуочуйалартан босхолуур уонна олору улуус киинигэр туттарар биир өттүттэн көдьүүстээх. Төрүүр дьиэ, саахса, сытар балыыһа, морг улуус киинигэр бааллар. Онон олохтоохтор тута киин сиргэ регистрацияны ааһаллар. Ол эрээри бу сокуон «муодаҕа» кубулуйар чинчилээх. Кэмниэ кэнэҕэс бүтүн нэһилиэк түптээн олохсуйарын туорайдаарай диэн, сорох дьокутааттар маннык быһаарыыны утаралларын биллэрдилэр.

Итиэннэ цифровизация, информатизация үйэтигэр Интернет ситимин бары нэһилиэктэргэ тиэрдэр сорук турар. Онон сыыйа-баайа Интернет ситимин хаачыстыбата тупсан иһэрэ күүтүллэр.

8   боппуруос  оройуон боломуочуйатыгар көһөр

Салгыы норуот дьокутааттара Саха Өрөспүүбүлүкэтин олохтоох боппуруостарын тыа сирин нэһилиэктэригэр сыһыарыыга сыһыаннаах сокуон бастакы ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрии туһунан сокуон барылын дьүүллэстилэр. Бу боппуруоска норуот дьокутааттара, тустаах кэмитиэт үлэлэспиттэрэ ыраатта.

Сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Василий Местников: “Олохтоох салайыныы уорганнарын, бырабыыталыстыбаны кытта улахан үлэ ыытылынна. Муниципалитеттар бэйэлэрин этиилэрин киллэрэн, дохуоттарын ааҕан-суоттаан, сүбэлэһэн-амалаһан, сокуону илдьиритэн баран маннык быһаарыыга кэллибит», — диэн эттэ.

Санатан эттэххэ, олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарын көрүүтүгэр 25 боппуруос баар. Онтон 8 боппуруоһу оройуон көрүүтүгэр киллэрэргэ диэн сокуон барылыгар суруллубут. Биллэн турар, маннык сокуон барыла үгүс мөккүөрү үөскэппитэ баар суол. Сорох МТ-лэр биирдиилээн боппуруоска бэйэлэрэ дьаһаналларын ордороллор. Холобур, библиотека пуондатын оҥорорго бэйэлэрин бэйэлэрэ үчүгэйдик хааччынан олорооччу боломуочуйатын, о.э. көрүллэр харчытын быстарар санаата суоҕа чахчы. Ол эрээри кииннээһин үлэтэ эмиэ да көдьүүстээх. Тиийиммэт-түгэммэт түгэҥҥэ, бу боломуочуйаны ылбыт оройуон киинэ барыларыгар тэҥ үбү көрөн, өрөспүүбүлүкэ бары муннугар кинигэнэн, бэчээтинэн хааччыйыы туруга биллэ тупсар кыахтаах. Ону эмиэ өйдүөх тустаахпыт.

Аны туран терроризмы уонна экстремизми утары сэрэтии үлэтин ыытыы боломуочуйатын тула санаа араастаһыыта таҕыста. Маннык ыарахан боппуруоһу нэһилиэктэр көрүүлэригэр хаалларар соччото суох быһаарыы буолаарай диэн үгүс дьокутаат санаатын эттэ. Ол гынан баран, бу сокуон сүнньэ экстремизм уонна терроризм тахсарын сэрэтэр аналлаах. Ол аата ити үлэни тэрийии нэһилиэк көрүүтүгэр хаалар. Өскөтүн улахан быһылаан тахсар түбэлтэтигэр, биллэн турар, тустаах уорганнар илиилэригэр тиэрдиллэр.

Инньэ гынан, 8 боломуочуйа оройуон дьаһалыгар көһөр диэн норуот дьокутааттара куоластаатылар:

◆ нэһилиэнньэни библиотека өҥөтүнэн хааччыйыы, комплектование уонна библиотека пуондатын харыстааһын;

◆ поселение бас билиитигэр киирсэр култуура нэһи­лиэстибэтин эбийиэктэрин (култуура уонна искусство пааматынньыктарын) харыстааһын, туһаныы, сырдатыы, поселение сиригэр-уотугар баар муниципальнай суолталаах култуура нэһилиэстибэтин эбийиэктэрин (култуура уонна искусство пааматынньыктарын) харабыллааһын;

◆ поселение сиригэр-уотугар муниципальнай суолталаах эмтиир-чэбдигирдэр сирдэри оҥоруу, сайыннарыы уонна харабыллааһыны тэрийии, итиэннэ олохтоох суолталаах айылҕа ураты харыстанар сирин-уотун муниципальнай хонтуруолга тутуу;

◆ муниципальнай ойуур хонтуруолун оҥоруу;

◆ 2017 с. тохсунньу 1 күнүгэр дылы учаастактааҕы полиция боломуочунайын дуоһунаһыгар үлэлээччигэ, кини дьиэ кэргэнигэр үлэлиирин тухары олорор дьиэнэн хааччыйыы;

◆ нэһилиэнньэҕэ оҥоһуу сир учаастагын оҥороллоругар тустаах үлэни ыытыы, бэдэрээлинэй сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн сир учаастагын оҥорорго дуогабар түһэрсэргэ аһаҕас аукциону ыытыы;

◆ поселениеҕа коррупцияны утары дьаһаллары ыытыы;

◆221-ФЗ N-дээх «Хамсаабат баай судаарыстыбаннай кадастра» диэн бэдэрээлинэй сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн кадастровай үлэни оҥоруу.

Түмүккэ дьокутааттар Ил Түмэн олохтоох салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бастайааннай састаабыттан Владимир Черноградскайы таһаарарга диэн этии киллэрдилэр. Тоҕо диэтэр, Владимир Черноградскай 2019 с. бэс ыйын 14 күнүттэн өрөспүүбүлүкэтээҕи Арктика сайдыытын миниистиринэн анаммыта.

Бу боппуруоһу парламент пленарнай мунньаҕар киллэриэх буоллулар. Санатар буоллахха, Ил Түмэн алтыс ыҥырыытын онус уочараттаах мунньаҕа 2019 сыл алтынньы 23-24 күннэригэр ыытыллыаҕа.

Ирина ХАНДЫ

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.