Бастакы кылааска суруйтарыы мучумаана

Тохсунньу 19 күнэ – улуу күн. Үгүс киһи Кириһиэнньэ диэн өйдүө. Ол эрээри Дьокуускай куорат бары муннугар сарсыарда 09.00 чааһы кэтэһэ үгүс төрөппүт көмпүүтэр иннигэр хам хараҕаланан олорбута буолуо диэн эрэбил.

2015 сыллаахтан оскуолаҕа уонна оҕо саадыгар суруйтарыы саҥа регламена олоххо киирбитэ. Билигин суруйтарыы электроннай ситим нөҥүө барар буолла. Бу төрөппүттэргэ табыгастаах уонна цифровой эйгэни олоххо киллэрии биир көстүүтэ буолар. Кистэл буолбатах, мэрия иннигэр хонон туруу, унньуктаах уочарат, охсуһуу-этиһии суолун ааспыт буолан билэбит.

Быйылгы хартыына

Быйыл үөрэх өҥөтүн порталыгар 1564 сайабылыанньа киирбит. Онтон 1172-тэ биир чаас иһигэр киирэ охсубут. 85 сайабылыанньаны төрөппүттэр «Мин докумуоннарым» офистарын нөҥүө биэрбиттэр.

Тохсунньу 19 күнүгэр 11 оскуола сайабылыанньа туппута, аны тохсунньу 26 күнүгэр хаалбыт 32 оскуола “аана тэлэллэр”. Эмиэ сарсыардаттан хараххын хайа тардаат, компүүтер иннигэр олоро биэрэн, түргэн үлүгэрдик докумуон толорон хачыгыраппытынан барабыт. Өскөтүн бу түгэҥҥэ кыайан суруйтарбакка хааллахха, олунньу бастакы күнүттэн оскуолаҕа бэйэтигэр сирэй тиирэн сайабылыанньаҕын “үҥүлүтэн” көрүөххүн наада.

Даҕатан эттэххэ, быйылгы дьылга 17-с №-дээх оскуола былдьаһыкка сылдьар. Ол курдук, оскуола былаанынан 150 миэстэлээх эбит буоллаҕына, уопсайа 204 сайабылыанньа киирбит. 31№-дээх оскуолаҕа эмиэ сайабылыанньа ахсаана нуорманы таһымнаабыт. Биллэрин курдук, бу оскуола Дьокуускай куорат үрдүнэн саамай элбэх үөрэнээччилээх. Итиэннэ куоракка турар сирдэрэ табыгастааҕынан, бу икки оскуолаҕа элбэх сайабылыанньа киирэрэ оруннаах.

Бу систиэмэнэн оскуолаҕа, оҕо саадыгар уочаракка хайдах турабын?

Бастатан туран, http//www.gosuslugi.ru порталга киирэн, регистрацияланыах тустааххын. Онтон  edu.e-yakutia.ru Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэх бары өҥөтүн порталыгар авторизацияланаҕын.

Суруйтарыы күнүгэр сарсыарда 09.00 чааска биир да сыысхала суох туох баар дааннайдаргын суруйан, бастакы кылааска регистрациялааһын өҥөтүгэр сайабылыанньа  киллэрэҕин.

Бастакы түһүмэххэ туох баар киирбит сайабылыанньаны ырытан, суруйтарбыт оскуолаҕар бырапыыскаҥ  сөп түбэһэрин көрөллөр. Онон баҕалаах оскуолаҕар киирэр быраабыҥ суоҕун тэҥэ. Өскөтүн бырапыыскаҥ уонна олорор сириҥ атын-атын буоллаҕына, үөрэнээччини бырапыыскалаах сириҥ аттынааҕы оскуолаҕа таһаргар тиийэҕин. Аны туран улахан оҕолоруҥ биир оскуолаҕа, оттон саҥа киирээччиҥ бырапыыскалаах атыҥҥа түбэһэрэ төрөппүккэ бары өттүнэн табыгаһа суох.

«Үчүгэй оскуолаҕа» хайдах тиксэбин?

Аны туран, гимназияҕа киириэн баҕалаахха үгүс күчү­мэҕэйдэр үөскүүллэр. Бастакы уочарат гимназия аттыгар олорооччулар киирэллэрэ саарбахтаммат. Оттон иккис түһүмэххэ оҕоҕун гимназияҕа суруйтараары гыммыккар, кылаас барыта туолбут буоллаҕына, дьиэҥ таһынааҕы оскуолаттан да, гимназияттан да көрө матыахха сөп.

Сымыйа бырапыысканан «үчүгэй» оскуолаҕа тиксэ сатааччы дьон баар буолар. Бу киирбит сайабылыанньа барыта паспортнай остуол уонна миграционнай сулууспа нөҥүө ааһар. Онон сымыйа докумуон оҥорон күнү-дьылы барыыр наада дуо?

Инникитин гимназиялар тастарыгар дьиэ ылыныах баара диэн санаа үгүс киһиэхэ киирдэ буолуо…

Аныгы систиэмэ табыгастаах дуо?

Төрөппүттэр санааларын иһиттэххэ, биллэн турар, табыгастаах. Электроннай гаджеттаах эрэ буол, дьиэҕиттэн быкпакка, барытын Интернет нөҥүө оҥорторуохха сөп.

Ол гынан баран ис-иһигэр киирдэххэ, манна да дьон албастыыр буолар эбит. Ол курдук киһи өйө, сатабыла, түргэн туттунуута улахан оруоллаах.

Тарбах талыгыраччы бэчээттиирэ, болҕомтолоох буоларыҥ, докумуонуҥ сиппитэ-хоппута, мэйииҥ эмиэ иҥнигэһэ суох үлэлиирэ наада.

Итиэннэ Интернет ситимэ тиһигин быспакка үлэлиирэ, көмпүүтэриҥ түргэнэ-тарҕана эмиэ оруола улахан.

Үгүс дьон бэлиэтииринэн, портал харан хаалан, үгүс күчүмэҕэйдэри үөскэппит. Хос-хос баттыалаан, саҥаттан киирэн бэчээттээн, хаарыаннаах бириэмэни халтай ыыппыт дьон кыһыйбыта элбэх.

Туһугар туспа күрэхтэһии курдук. Ким хас мүнүүтэнэн оҕотун оскуолаҕа суруйтарар эбитий? Биир-икки мүнүүтэ иһигэр толоро охсубуттар бааллара сөхтөрөр. Үгүс төрөппүт чаас аҥаарын иһигэр сайабылыанньатын ыыппыт.

Аны туран, сатабыллаах саһыл саҕалаах диэбиккэ дылы, http//www.gosuslugi.ru порталга икки төрөппүт иккиэн регистрациялаах буоллахтарына, иккиэн тэҥинэн сайабылыанньа биэриэхтэрин сөп. Оннукка, биллэн турар, «шанс» биллэ улаатар.

«Таптыыр да киһим төлөпүөннүүрүн маннык долгуйа көһүппэтэҕим”

Суруйтарыы мучумаана ааспытын кэннэ, оскуолаттан “звонок” күүтүү күннэрэ үүнэллэр. Докумуоннарыҥ оригиналын туттарарга оскуола бэйэтэ төлөпүөннээн, смс-таан төрөппүтү ыҥырар. Сиэпкэ уктар “атаспытын” —  суотабай төлөпүөнү сотору-сотору ылан көрүү, биир да нүөмэри көтүппэккэ ылан кэпсэтии саҕаланар. Биир эмэ киһи оскуолаҕа ыҥырыллыбыта, үрдүк дьолго тиксибит кэриэтэ, ымсыыга барар. Ол аайы долгуйуу өссө күүһүрэр, докумуоннары хос-хос бэрийии, баарын-суоҕун көрүү-истии…

Оскуолаҕа эрдэ тиийэн мөҕүллүбүт, төттөрү утаарыллыбыт төрөппүттэр суланаллар-кэлэнэллэр, долгуйуу өссө күүһүрэр.

Аны биир эмэ докумуон итэҕэс буоллаҕына, саҥаттан уочараттыыр үһүгүн диэн сурах тилийэ сүүрэн, үгүс дьон ийэ-хара көлөһүнэ сарт түстэ, докумуон хомуйсуута өссө тэтимирэр.

«Таптыыр да киһим төлө­пүөннүүрүн маннык долгуйа көһүппэтэҕим” диэн биир төрөппүт күллэрдэ.

Дьэ, оскуолаттан ыҥырыл­лыбыт үөрүүгэр тугу барытын умнан, докумуоҥҥун бүүрэ харбаат, чопчу этиллибит бириэмэҕэр оскуолаҕар баар буоларыҥ ирдэнэр.

Ити курдук үөрэх-билии уочарата ыгым киһини өссө ыксатар, бытаан да киһини сыыдамсытар буолан турар. Тэтимнээх олох сиэрэ түргэн туттунууну, барытыгар бэлэм буолары ирдиир.

Ирина Ханды