Үрдүк ситиһиилэрим — тапталлаах ийэм үтүөтэ

Россияҕа эбии үөрэхтээһин хамсааһына тэриллибитэ 100 сыла

Быйылгы үөрэх дьыла оҕо­ну иитэр үлэҕэ, эбии үөрэх­тээ­һиҥҥэ туһуланан ыытыллар.  Өрөспүүбүлүкэҕэ оҕо сайдар, үөрэнэр усулуобуйата олохтоохтук тэриллэн, бүгүн кэнчээри ыччат сайдар-үүнэр, үгүскэ уһуйуллар. Сыл ахсын үөрэх эйгэтигэр эбии үөрэхтээһиҥҥэ музыка уонна уруһуй учууталларын үлэлэрэ сүрүн болҕомтоҕо сылдьар.

Учуутал идэтин талбыт киһи барыта үчүгэй, оҕо эрэ барыта сөбүлүүр учуутала тута кыайан буолбат.  Олоҕун үтүө кэмин оҕо иитиитигэр анаан, улуу сыалга хайыһыннаран, үөрэтэн, иитэн уһуйааччы норуот сыанабылын ылан үрдүк таһымнаах учуутал буолар. Олортон биирдэстэрэ — Н.И.Бойлохов аатынан Үөһээ Бүлүүтээҕи оҕо искусствотын оскуолатын художественнай салаатын сэбиэдиссэйэ, чаҕылхай талааннаах учуутала Майя Васильевна Саввина.

Майя Саввина — СӨ үөрэ­ҕириитин уонна култууратын туйгуна, СӨ Бырабыыталыстыбатын фондатын Стипендиата, «Туой аптаах ураты хаачыстыбата»  үөрэхтээһин бырайыагын ааптара, Кэнтик орто оскуолатыгар оҕолорго «Искусство аллеята» худуоһунньук быыстапкатын  тэрийээччитэ,  Үөһээ Бүлүүтээҕи оҕо искусствотын оскуолатын художественнай салаатыгар тэриллибит «Дьүкээбил»  ЮНЕСКО  бөлөҕүн уонна улуус худуоһунньуктарын, норуот маастардарын «Иэйии» холбоһугун бэрэссэдээтэлэ,  Бүлүү бөлөх улуустарын уруһуйга учууталлар холбоһуктарын куратора, «Учитель искусств» өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх «Инновационные технологии» номинациятын дипломана, СӨ үлэтин  уонна Үөһээ Бүлүү улууһун култууратын Бочуоттаах бэтэрээнэ.

Быйыл Учуутал күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын дьиэтигэр өрөспүүбүлүкэ бастыҥ учууталларын чиэстээбиттэрэ. Үөрэх эйгэтигэр үгүс сыллаах үтүө суобастаах үлэлэрин, үүнэр көлүөнэни иитиигэ сыраларын иһин Саха сирин 2018 сылга бастыҥ эбии үөрэхтээһин учууталлара  Ил Дархан бириэмийэтин ылары ситиспиттэрэ, ол иһигэр Үөһээ Бүлүү улууһуттан Майя Саввина наҕараадаламмыта. Ол да иһин кинини буламмын эбии үөрэхтээһин суолтатын, учуутал уустук идэтин, үлэтин туһунан кылгастык сэһэргииригэр көрдөстүм.

— Мин 1987 с. П.П Романов аатынан Дьокуускайдааҕы художественнай училищены (колледж) бүтэрбитим. Онтон салгыы Дьокуускайга Арктикатааҕы култуура уонна искусство институтун «живопись» салаатын бүтэрэн үлэлии сылдьабын.

Үлэбин Кэнтик орто оскуолатыгар учууталынан саҕалаабытым. Онтон 90-с сылларга Ил Түмэн депутата Егор Жирков суруйбут национальнай оскуолалар сайдыыларын торумнуур кэнсиэпсийэтигэр олоҕуран,  Үөһээ Бүлүүтээҕи “Тускул” оҕо эстетическэй киинигэр эбии үөрэхтээһини сайыннарыыга уһуйаан бырагырааматын оҥорон, ситиһиилээхтик көмүскээн,  Кэнтик орто оскуолатыгар «Национальнай иис уонна быысыпка» оҕо айар-тутар устуу­дьуйата арыллыбыта. Салгыы 1995 сылтан Үөһээ Бүлүүтээҕи оҕо искусствотын оскуолатын иһинэн Кэнтиктээҕи художественнай филиал арылларын ситиспитим уонна үлэлэппитим. Санатар буоллахха, былырыын филиал тэриллибитэ 25 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээбиппит.  Ол кэннэ Үөһээ Бүлүүтээҕи оҕо искусствотын оскуолатын художественнай салаатын сэбиэдиссэйинэн, учууталынан  ананан 23 сыл үлэлээн кэллим, ити барыта олоҕум биир умнуллубат кэрэ түгэннэрэ.

“Учуутал буолар киһи үөһэт­тэн ыйаахтаах кэлэр, биитэр учуутал буоларга уһуйуллан тахсаллар дуу?”  диэн ыйытыыга хоруйум биир — мин ийэм учуутал.  Күн бүгүҥҥэ диэри ийэм Матрена Васильевна Кетехова (Прокопьева) уонна аҕам Василий Калинич Прокопьев үлэҕэ бэриниилээх буолууга үтүө үөрэхтэрин ылынан, холобур оҥостон, быыстала суох үлэлии-хамсыы сылдьабын.  Оттон учуутал быһыытынан үрдүк үгүс ситиһиилэрим барыта тапталлаах ийэм үтүөтэ буолар. Кини үөрэҕэ, мындыр сүбэтэ, болҕомтолоох иитиитэ, көнө, судургу майгыта мэлдьи миигин кытта, олоҕум аргыһа. Ол иһин миэхэ идэни талыыбар төрөпүттэрим холобурдара улаханнык сабыдыаллаатаҕа буолуо, олох мунаахсыйа барбатаҕым. Кинилэр үлэҕэ, үөрэххэ, кэнчээри ыччат, нэһилиэк сайдыытыгар улахан үтүөлээх дьон этилэр. Аҕам Дьокуускайга тыа хаһаайыстыбатын салайар кадрдары бэлэмниир партийнай оскуоланы бүтэрэн, өр кэмнэргэ “Ворошилов“ холкуос бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта, үүт ферматын сэбиэдиссэйэ, Үөһээ Бүлүүтээҕи “Үөдүгэй“ сопхуос Кэнтиктээҕи салаатын биригэдьиирэ буолан үрдүк дуоһунастарга үлэлээбитэ. Улууска аатырбыт, биллэр кадровай булчут, спортсмен, хапсаҕайга Буучугурас күрэҕин бирииһигэр икки төгүллээх көһө сылдьар кубок хаһаайына этэ.  Ийэм Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүүтээҕи педучилищены бүтэрэн Кэнтик, Куду, Хоро начальнай оскуолаларыгар  учууталлаабыта, интернатка иитээччи, сэбиэдиссэй идэтин баһылаабыта, кэлин Кэнтик нэһилиэгэр аан бастакы арыллыбыт оҕо саадыгар иитээччи идэтиттэн саҕалаан сэбиэдиссэй буолан 8 сыл үлэлээбитэ. “Үөдүгэй“ сопхуос Кэнтиктээҕи салаатын ыччатыгар уонна салалта эдэр эрчимнээх үлэһиттэригэр наставник,  нэһилиэк Сэбиэтин депутата,  Кэнтик Сэбиэтин ситэриилээх кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, тыыл уонна педагогическай үлэ бэтээрэнэ. Кини ииппит, үөрэппит оҕолоро учуутал, политик, дьоҕурдаах салайааччы буола үүммүттэрэ.

Учуутал идэтэ олус уустук, эппиэттээх үлэ. Ордук билигин үөрэх систиэмэтэ күн аайы сайда, уларыйа турар кэмигэр, биир эмит күн тохтоон хааллаххына, олохтон хаалбыт курдук буолаҕын. Ол иһин талбыт идэҕэр бэриниилээх буоларыҥ ирдэнэрэ чахчы, сыралаах үлэҥ түмүгэ — үөрэтэр-такайар оҕолоруҥ  үөрэххэ, олоххо ситиһиилээх буолаллар.

Майя Саввина үлэлиир кэмигэр араас таһымнаах куонкурустарга барыта 201 үөрэнээччи кыайыылаах буолары ситиспит, ол иһигэр: аан дойду, бүтүн Россия үрдүнэн— 44,  өрөспүүбүлүкэ иһинэн — 81, регионнарынан— 51, улуус таһымыгар — 25.  Араас көрүҥҥэ күрэх кыайыы­лааҕын хас биирдиилэрин сурукка киллэрдэххэ, хаһыакка миэстэ тии­йиэ суоҕа. Үөрэнээччилэр сыл иһигэр үрдүк ситиһиилэрин учуоттаан уонна Саха сирин чиэһин көмүскээн Казахстан Алматы киин куоратыгар ыытыллыбыт норуоттар икки ардыларынааҕы «Сохраним наследие наших предков» биеннале тэрээһиҥҥэ үөрэнээччилэр көхтөөх кыттыыларын уонна ааптар «Северное сияние» туойунан оҥоһук  маастар-кылааһын ыыппытын бэлиэтээн, Үөһээ Бүлүүтээҕи оҕо искусствотын оскуолатын художественнай салаатыгар ЮНЕСКО кулууптарын Казазстаннааҕы нацио­нальнай федерациятын (KAZFUCA)  анал сибидиэтэлистибэ  туттарбыта. Ити курдук, эбии үөрэхтээһин эйгэтигэр, Майя Саввина ситиһиилэрэ өрөспүүбүлүкэ иһигэр эрэ буолбакка, аан дойду таһымыгар тиийэ иһиллэллэр. Өбүгэ төрүт дьарыгын утумун быспакка, аныгы олоххо дьүөрэлээн илдьэ кэлбит уһуйааччыга төрөппүттэр, учууталлар муҥура суох махтаналлара кырдьык. Инникитин бу курдук, айылҕаттан талааннаах үөрэнээччи бэйэтин кыаҕын арынарыгар, личность быһыытынан сайдарыгар талааннаах учууталлар өҥөлөрүн учуоттаан туран, көҕүлээн ыытар куруһуоктарын, үлэлэрин салгыы тупсарыахха, сайыннарыахха наада.

Түмүккэ, үгэс сиэринэн, Ма­йя Саввиноваттан ааҕааччы­лар­бытыгар баҕа санаатын тиэрдэригэр көрдөстүм. Онуоха кини: “Өбүгэ үйэлээх үтүө үгэһигэр, төрүт тыыныгар тэҥнэммит талааннаах оҕо айар дьоҕурун буларыгар иитэн-үөрэтэн иҥэриэх, сайыннарыах тустаахпыт.

Өрөспүүбүлүкэ бары уһуйаач­чыларын ааспыт Учуутал күнүнэн истиҥник эҕэрдэлиибин!   Биир идэлээхтэрим, үөрэҕирии эйгэтигэр үтүөлээх-өҥөлөөх  сүдү кылаа­ты киллэрэргэ бэриниилээхтик үлэлээҥ, хас биирдии оҕону билиигэ сирдээбит Норуот Учуутала үрдүк ааты ыларга дьулуһуҥ, иннигит хоту баран иһиҥ”, — диэтэ.

* * *

Майя Васильевна, үөрэппит, үөрэтэр оҕолоруҥ тапталларын, убаастабылларын, ытыктабылларын ылан, үүнэр көлүөнэни иитиигэ өссө да өр сылларга үлэлии-хамсыы сылдьаргар баҕарабын. Үрдүк наҕа­раада хаһаайына буолбук­кунан истиҥник эҕэрдэлиибин!