2020 сылга биэнсийэ кимиэхэ үрдүөҕэй?

2020 сылга биэнсийэлэр хайдах үрдүөхтэрэй уонна саҥа биэнсийэҕэ тахсыахтаах дьон тугу билэллэрэ суолталааҕый? Ити туһунан “Парламент хаһыатын” пресс-киинигэр Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Елена Бибикова кэпсээтэ.— Елена Васильевна, страховой биэнсийэ хайдах үр­дүөҕэй итиэннэ индексация барыларыгар оҥоһуллуо дуо?

— Барыларыгар буолбатаҕын билинэргэ күһэл­лэбин. Үлэлээбэт, саастаах дьоҥҥо эрэ биэнсийэлэрэ индексацияланар, ол эрээри атыттарга биэнсийэлэрин эбэр туһунан боппуруос син биир күннээҕи бэбиэскэҕэ турар. Онон, 2020 сыл тохсунньу 1 күнүттэн страховой биэнсийэлэр 6,6 бырыһыан индексацияланыахтара, 2021 сылга – 6,3 бырыһыан, 2022 сылга – 5,9 бырыһыан. Аны биэнсийэлэр сылга биирдэ, тохсунньуга эрэ эбиллиэхтэрэ.

Оттон үлэлиир дьоҥҥо сыһыаннаан эттэххэ, манна биэнсийэни атырдьах ыйын 1 күнүттэн хаттаан ааҕыы бэрээдэгэ хаалар. Киһи 2019 сылы быһа эбэтэр ханнык эрэ туһааннаах кэмигэр үлэлээбит буоллаҕына, атырдьах ыйын 1 күнүттэн кини биэнсийэтэ эбиллиэхтээх.

— Биһиги биэнсийэлээх дьоммут ортотугар ыйдааҕы харчынан төлөбүрү (ЕДВ) ылааччылар элбэхтэр, ол иһигэр инбэлииттэр, бэтэрээннэр, ССРС уонна Россия Дьоруойдара бааллар.  ЕДВ хайдах улаатыаҕай?

— Ити төлөбүрдэргэ индексация 2020 сыл олунньу 1 күнүттэн ыытыллыаҕа. Индексация суумата 3,8 бырыһыан буолуохтаах. Ол эрээри бүгүн ити билгэлэнэр эрэ, тоҕо диэтэр, ЕДВ индексациятын кээмэйэ инфляция таһымыттан тутулуктаах, ол бүтэһиктээхтик ааҕылла илик.

Оттон социальнай биэнсийэлэри таарыйдахха (ону сөптөөх баллары мунньубатах дьоҥҥо уонна страховой биэнсийэттэн 5 сылынан хойутаан төлүүллэр) – ону ылааччыларга муус устар 1 күнүттэн индексация көрүллэр. Улаатыы кээмэйэ — 7 бырыһыан, ол курдук итинник төлөбүрдэри үрдэтии индексация оҥоһуллубут кэмин иннинээҕи сылга биэнсийэлээх киһи айах ииттэн олорор алын кээмэйэ (ПМП) үүнүүтүн кытта сибээстээх.

Ураты тутан бэлиэтээтэххэ, саҥа сылтан аан бастаан ийэ (дьиэ кэргэн) хапытаала индексацияланыаҕа, ол суумата 464 617 солк. тэҥнэһиэҕэ, ол аата индексация 3% буолуоҕа.

— Быйыл Бырабыыталыстыба регионнарга барыларыгар биэнсийэлээх киһи айах ииттэн олорор алын кээмэйин ааҕыы биир көрүҥнээх методикатын бигэргэттэ. Ити биэнсийэҕэ хайдах дьайыаҕай?

— Санаттахпына, Россияҕа 2010 сылтан үлэ­лиир нуорма бы­һыытынан, үлэ­лээбэт биэнсийэлээх биир да киһи кини олорор  регионугар олохтоммут айах ииттэн олоруу алын кээмэйиттэн намыһах биэнсийэни (онно ЕДВ киирэр) ылыа суохтаах. Оттон ылар “дохуоттара” онтон кыра буоллаҕына, киниэхэ ити суумаҕа диэри социальнай эбии төлөбүр бэриллэрэ.

Ааспыт сылтан президент көҕүлээһининэн биэнсийэҕэ эбии төлөбүрү саҥа методиканан ааҕар буолбуттара: бастатан туран, киһиэхэ бэриллэр харчыны субъекка олохтоммут айах ииттэн олоруу алын кээмэйигэр тиэрдибиттэрэ, ол кэннэ – туһааннаах сылга былааннаммыт бырыһыаҥҥа индексациялаабыттара. Санаттахпына, 2020 сылга ити 6,6 бырыһыаҥҥа тэҥ. Ол аата бары биэнсийэлээх дьоммут билигин айах ииттэн олоруу алын кээмэйиттэн элбэҕи ылаллар.

Ол эрээри урут Федерация субъектарыгар айах ииттэн олоруу алын кээмэйин араастаан аахпыттара, ити түмүгэр үгүс регионнарга Россия Федерациятыгар олохтоммуттан балайда кыра этэ. Билигин айах ииттэн олоруу алын кээмэйин саҥа методиканан ааҕыахтара, онон, биһиги көрүүбүтүнэн, билигин РФ регионнарын аҥаардарыгар кэриҥэ кини федеральнай таһымтан үрдээтэ.

Холобур, Федерация Сэбиэтигэр мин Псков уобалаһыттан бэрэстэбиитэл буолабын, 2020 сыл тохсунньуттан айах ииттэн олоруу алын кээмэйэ 9529 солк. кээмэйинэн быһаарыллыбыта, маныаха, бу харчы 700 солкуобай кэриҥинэн улаатта. Ити аата бу регионнарга дьон биэнсийэлэригэр биллэр эбиллиини ылыахтара.

— 2020 сылга биэнсийэҕэ тахсыахтаах гражданнары туох күүтэрий?

— Саҥа сылтан саҕалаан дьахталлар уопсай төрүккэ биэнсийэҕэ 56,5 саастарыгар тахсыахтара, эр дьон – 61,5 саастарыгар. Биэнсийэни анатыыга булгуччулаах үлэ ыстааһа баар буолуохтаах. 2020 сылга ыстаас 11 сылтан кырата суох буолара ирдэнэр (быйылгы сылга – 10 сыл).

Аны биэнсийэ балларыгар ирдэбиллэр эмиэ улааталлар. Быйыл биэнсийэни анатыыга 16,2 балл наада эбит буоллаҕына, 2020 сылга – номнуо 18,6 балл. Ити ирдэбиллэр, санаттахха, өссө 6 сыл устатыгар этаптарынан үрдэтиллиэхтэрэ. 2025 сылга страховой биэнсийэни анатыыга 15 сылтан итэҕэһэ суох үлэ ыстааһа уонна 30 балл ирдэниллиэҕэ.

— Сокуон быһыытынан, биэнсийэҕэ тахсыан иннинээҕи саас­таах сорох гражданнар, үлэҕэ киирэр кыахтара суоҕунан, болдьоҕун иннинэ сынньалаҥҥа барыахтарын сөп. Ити быраабынан, чуолаан, ким туһаныан сөбүй уонна онно ханнык докумуоннар наадаларый?

— Гражданин биэнсийэни анатыан иннинэ 2 сыл эбэтэр онтон кыра кэм хаалбыт эбит буоллаҕына итиэннэ ыстааты сарбыйыыттан, эбэтэр тэрилтэ сабылларынан сибээстээн, үлэтэ суох хаалар түгэнигэр кини биэнсийэни анатарга туруорсуон сөп.

Маныаха биир булгуччулаах ирдэбил баар – киһи дьарыктаах буолуу сулууспатыгар үлэ көрдүү тиийдэҕинэ, кини квалификациятыгар сөп түбэһэр үлэ миэстэтин булан биэрбэтэхтэринэ, бу түгэҥҥэ дьарыктаах буолуу сулууспата киниэхэ биэнсийэни болдьоҕун иннинэ анатарга этии киллэрэр.

Итинник балаһыанньаҕа биэнсийэ уопсай төрүккэ ананар, оттон тустаах киһиэхэ эмиэ атыттарга курдук ирдэбиллэр туруоруллуохтара – манна сөптөөх ыстаас уонна балл баар буолуохтааҕын туһунан этиллэр.

“Парламент хаһыатын” матырыйаалынан  Елена Баишева