Сэрэниҥ, коучинг!

Наадыйыы атыыны-эргиэни үөскэтэр. Ол курдук,  араас гаджеттарга, мобильнай төлөпүөннэргэ, техникаҕа үөрэммит дьон араҥата билигин бизнеһи өрө таһаарарга “көмөлөһөр” араас үөрэтээччилэргэ тиийэн элбэх харчыны хаалларара үксээтэ.

Дьиҥнээҕинэн, коучтар көмөлөөхтөр дуо? Эбэтэр  итэ­ҕэйимтиэ дьону туһанан, албыннаан харчы хомуйаллар дуу? Бу ыстатыйаҕа Саха сирин үлэ ырыынагар киэҥник биллэн эрэр коучинг тематын, аныгы кэм харчыны “баһар” саҥа ньыматын  сырдатан көрүөхпүт.

733ae8ab-9114-46a0-bd79-e48b5cdee791

Муодунай идэ

Историяҕа суруллубутунан, коучинг ырыынага Россияҕа 30-тан тахса сылтан баар. Ол эрэн, экспердэр этэллэринэн, бу идэ билигин даҕаны саҥа атаҕар тура сатыыр. Ордук, коучинг професиональнай идэ курдук сайдыытын аныгы уопсастыбаҕа наадыйыы уонна ирдэбил баара көҕүлүүр. Оттон Саха сирин көннөрү олохтооҕо коучинг идэтигэр сыһыана өйдөммөт уонна эрэммэт буолуу ыккардыгар халбаҥныыр. 2008-2012 сс. сымыйа коучинг долгуна саҕаламмыта —  бу кэмҥэ элбэх киһи масыанньыктартан хаарыллыбыт. Ол да буоллар, коуч идэтэ билигин даҕаны муодунай, маны таһынан, бу эйгэҕэ үөрэх өҥөтүн оҥорор тэрилтэлэр ардах кэнниттэн тэллэй курдук ахсаана биллибэт буола элбээн иһэллэр. Билиҥҥи туругунан, Дьокуускайга 10-тан тахса араас көрүҥнээх өҥө оҥоһуллара биллэр: бизнес-тренинг, невербальнай коучинг, эриксоновскай коучинг, арт-коучинг, гештальт-коучинг, уо.д.а. Бу этиллибит өҥөлөр Интернет ситимигэр көрдөөтөххө, судургутук булуллаллар, оттон дьиҥ чахчытынан араас сабыылаах семинардар уонна лекциялар төһө ыытыллаллара ахсаана биллибэт. Психотерапия үйэтэ ааста, аны сайыннарар практика үйэтэ солбуйда.

Санатар буоллахха, былырыын, Москваҕа балаҕан ыйыгар Тони Роббинс диэн АХШ биллэр суруйааччыта, урбаанньыт, араатар лайф-коуч семинар ыыппыта. Ол кэннэ тыл этиини истээччилэртэн биирдэстэрэ тэрээһини ыытааччыларга 200  тыһ. солк. ирдэбил түһэрбитэ. Ирдэһээччи этэринэн, биллиилээх лайф-коуч сыанаҕа тохтоло суох “өрө ыстаҥалаабыт фитнес-тренер эбит уонна түөрт чаас тухары семинарга кыттааччылар ытыс  таһыналларын ирдээбит”.

Коучинг сыала-соруга

Ити курдук, дьэ, коучинг диэн тугуй? Научнайа суох саба быраҕан быһаарыы – бииргэ үлэлээһин. Тустаах киһи бэйэтэ чуолкай, сөптөөх сыалын-соругун буларыгар уонна профессиональнай, тус олоҕор туруоруммут сыалларын ситиһэригэр көмөлөһүөхтээх. Бу — киһи сайдарыгар искусство. Туруоруммут, баҕалаах сыалыгар тиийэригэр чэпчэтиллибит эйгэни оҥоруохтаах. Специалистар хайыы-үйэҕэ хаһыс да сылын сертификаттаах коучтартан ыйыталлар: «Коучинг диэн тугуй?». Ол тухары чуолкай быһаччы хоруйу ыла иликтэр. Араас видео-роликтар, инстаграм ситимигэр постар социальнай ситимнэргэ дьону тардаллар, көдьүүстээх буолууну сайыннарар онлайн-бырагыраамалар, олоххо сыаллары ситиһэр трениннэр, позитивнай өй-санаа, лидердээһин оскуолата, тэрээһин сайдыытын практикалара уонна бизнескэ уларытыылары салайыы – бу барыта аныгы уопсастыба олоҕор дохсуннук тоҕо анньан киирдэ уонна быстыспат чааһа буолла. Мантан сиэттэрэн, бэйэ олоҕор, бизнескэ уонна да атын ханнык баҕарар үлэҕэ көдьүүһү ситиһиигэ көмөлөһөр тренердээх буолар муодаҕа киирдэ. Тренинг сыаната (биир дьарык) Дьокуус­кайга 3 тыһ. солкуобайтан 30 тыһ. солк. диэри халбаҥныыр. Ол кэннэ эһиги үптээх-харчылаах буолууга сабыдыаллыыр үөрү­йэхтэри баһылыахтааххыт, харчы уу сүүрүгүн курдук устарыгар техниканы, инструменнары туһана үөрэниэхтээххит диэн эрэннэрэллэр. Үөрэх түмүгэр омук тылынан суруллубут сертификат тутуоххут уонна коучинг төрүт  үөрүйэхтэрин ылан практиканы саҕалыаххыт. Манна схемата өйдөнөр – үп пирамидатыгар курдук, үөрэх түмүгэр доҕотторгутун аҕалан, психотерапия практикатын ыытары саҕалыыгыт. Бэлиэтээн эттэххэ, сорох үөрэтэр бырагыраамаларга киһи өйүн сүүйүү (зомбилааһын) сибикэлэрэ кытта көстөр.

Дьэ, онон масыанньыктар харчыны албыннаан ылалларыгар саҥа үүт-хайаҕас арылынна диэн түмүккэ кэллибит. Ити курдук, бэйэлэрин коучтар диэн ааттанааччылар араас саарбах вебинардары, икки нэдиэлэлээх куурустары ааһан уонна инстаграмм страницатыгар “коуч” диэн ааттанан харчы албыннаан ылыылара үксүө…

Коучтар  саҥа көлүөнэлэрэ

Саха сирин олохтоохторо «Кэшбери», «Maxirise» уонна да атын инвестициялары үтүгүннэрэр үп пирамидаларыттан хаарыллыбыттара сыла да туола илигинэ кинилэри араас бизнес-тренердэр, коучтар уонна психотерапевтар сыыйа солбуйан эрэллэр. Уопсастыбаҕа “ылынымтыа” дьон баалларын тухары (бэйэ сыанабыла намыһах, итэҕэйимтиэ уонна тупсаҕай олоҕу ордорор дьон) араас суортаах бизнес-тренердэр, коучтар кинилэри  сатабыллаахтык эргитэ сылдьан туһаныахтара. Кинилэр эһиэхэ биэс күн иһигэр, дьыбааҥҥа сытан,  мөлүйүөн харчыны ылары ситиһэр “кистэлэҥнэри” арыйыахтара. Маны таһынан, субу баар курдук, илиигэр кумааҕы харчыны тутан олороргун өйгөр ойуулаан көрөргөр сүбэлиэхтэрэ. Маннык коучтар ортолоругар эбиитин тета-хилинг, энергоинформационнай эмтээһини, солопрактиканы уонна манна тэҥнээх араас аттракционнары туһанар дьону көрсүөххүтүн сөп. Ол эрэн, хата, барыта куһаҕан буолбат эбит. Билигин бизнес бэрэстэбиитэллэрэ коучтар уонна тренердэр үөрэтиилэриттэн кэлэйэ быһыытыйдылар уонна атаҕар турбут урбаанньыттартан сүбэ ылары ордороллор.

Субу билигин сымыйа коучтартан эмсэҕэлээбит дьон ахсаанын сыаналыыр уустук буолуо. Сорох кэмнэргэ куурустарга биир киһи 3-5 тыһ.солк. төлүүр. Оттон кууруска биир кэлимник 30 тыһ. солк. сүтэрбит дьон ахсааныттан 3 тыһ. солк . сүтэрбиттэр ордук элбэх буолар эбиттэр. Бу дьон үгүс өттө полицияҕа туһулаан сайабылыанньа суруйбат. Онон, сыл иһигэр коучинг сиэртибэлэринэн хас да тыһыынча киһи буолуон сөп диэн түмүккэ кэлэбит.

Сымыйа психологтартан көмүскэл

Ити курдук, дьикти быһыы-майгы үөскээтэ.  Туһааннаах үөрэҕэ суох коучтар психотерапиянан дьарыктана сылдьалларын билинэртэн аккаастаналлар. Бу түгэҥҥэ ыйытык үөскүүр – ыйыллыбыт темаҕа сатаан быһаарсыбакка сылдьан, ханнык киритиэрийдэргэ олоҕуран маннык түмүккэ  кэлэллэрий? Коучинг сайдыытын тэтимэ үүнэ турарынан, уопсастыбаҕа бу дьарыкка бастайааннай интэриэс баара идэтийбит (профессиональнай) стандарт оҥоһуллара тоҕоостооҕун туоһулуур.

Сочига эдэр учуонайдар саммиттарыгар бу боппуруос болҕомтоҕо ылыныллыбыта уонна психологическай көмөнү оҥоруу өйдөбүлүн чуолкайдыыр, өҥөнү оҥорор бырааптаах кэккэ специалистары быһаарар, сүрүннүүр сокуон барыла оҥоһуллан Госдумаҕа киллэриллиэхтээҕин иһитиннэрбиттэрэ. Россиятааҕы үөрэх академиятын президенэ Юрий Зинченко этэринэн, бу ыйга докумуон парламентарийдар көрүүлэригэр киириэҕэ. Кини бэлиэтииринэн, психологтарга ирдэбиллэри уонна киһи иннигэр социальнай эппиэтинэстэрин бигэтитэр сокуон баара наадалаах.  Бу сокуон уопсастыбаны сымыйа психологтартан, шарлатаннартан, масыанньыктартан харыстыан сөп. «Хомойуох иһин, бу  биһиэхэ ханнык да сокуоҥҥа бигэргэнэ илик. Үгэскэ киирбэтэх медицинскэй эмтиир ньымалары сүрүннүүр сокуон аннынан аакталар эрэ бааллар. Атыннык эттэххэ, психологтар ойууннардааҕар аҕыйахтык сүрүннэнэр буолан тахсаллар. Нэһилиэнньэҕэ көмө оҥоруу бырассыаһыгар психологтар профессиональнай кыттааччы буолуохтаахтар. Кинилэргэ сорох салаалар уонна судаарыстыба наадыйаллар», — диэн ТАСС-ка Юрий Зинченко иһитиннэрбитэ.

Холобур, тас дойдуларга психотерапевтарга уонна кинилэр үлэлэригэр ирдэбиллэр кытаанахтар, оттон Россияҕа – психотерапияҕа сыһыан араас. Албынтан сэрэниҥ. Холобур, коуч сөптөөх психологическай үөрэҕэ суох буоллаҕына — киниэхэ барымаҥ. Куттала улахан. Коуч бэйэтэ да өйдөөбөккө уонна билиммэккэ сылдьан эһиэхэ буортуну оҥоруон сөп.

Василий ПРОКОПЬЕВ

Парламент хаhыата № 46 (2100) Сэтинньи 22 күнэ, 2019 сыл