2017 сылга биһигини туох күүтэрий?

Ити планета нэһилиэнньэтин бүтүннүүтүн хабар кутталлаах. Онон сүрүн сайдыылаах дойдулар (Америка, Кытай, Россия, Германия, Япония, Англия, о.д.а.) бу уустук балаһыанньаттан тахсар суолу кыттыһан тобулуохтаахтар. Ол эрээри, итинник буолбатын туһугар таҥараҕа үҥүөхтээхпит.
2016 сыл түмүктэринэн, инфляция 5% тиийдэ, 2015 сылга 12% этэ. 2017 сылга 4-3,8% буолара күүтүллэр.
Көннөрү гражданнарга, нэһилиэнньэҕэ ити туох сабы­дыаллааҕый? Кинилэр аһылык бородуукталарын, табаардары инфляцияттан төрүөттээх сыана үрдээһинэ суох атыылаһар кыахтаныахтара.
Акыйаан уҥуоргу өттүттэн Рос­сия экономикатыгар “суул­лууну” билгэлээһин, кытаанах үп кризиһэ, санкциялар баалларын үрдүнэн, Россия тыыннаах хаалбытын ааһан, сайдар. Номнуо сыл бүтүүтүгэр инвестиционнай рейтиннээх дойдулар кэккэлэригэр төннүөн сөп диэн күүтэбит. Ол аата, үп киириитигэр эбии кыахтар үөскүөхтэрэ.
Экономика саамай сүрүн ситиһиитинэн мин Россия граждан­нарын үйэтэ 72 сылга диэри уһаабытын ааҕабын. Ону сэргэ ийэ хапытаалын бырагыраамата үлэлииринэн, оҕо төрөөһүнүгэр Европа үгүс дойдуларын ситэн аһардыбыт.

2017 сылга экономикаҕа үүнүү салҕаныаҕа

2017 сыл саҥатыгар бырамыы­сыланнас оҥорон таһаа­рыытын µµнµµтэ 1,3% тэҥнэстэ, фармацевтическай бырамыы­сыланнаска – 24%, оттон тыа хаһаайыстыбатыгар – 5%. 2015 сылга сэрии сэбин экспорга таһаарыы – 14 млрд долларга, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын экспордааһын 16,2 млрд долларга тэҥнэстэ. Быйыл тыа сирин олохтоохторо тыа хаһаайыстыбатыгар эбии үбүлээһини кэтэһэллэр.
Экономикаҕа үүнүү көрдө­рүүлэриттэн биирдэстэринэн Киин баан тутаах ставката сыыйа-баайа намтааһына, Россия олохтоохторугар коммер­ческай кредиттэр, ипотека тииһимньилээхтэрэ буолаллар. 2017 с. муус устар 18 к. МВФ (Аан дойдутааҕы валюта фондата) дьаһайар директора Кристин Лагард: «Сыана баррель иһин 100 доллар таһымыттан 27-30 долларга диэри эмискэ сууллубутугар, Россия экономикатын өттүттэн киэҥ хабааннаах харда бэриллибитэ. Үп-бюджет эйгэтигэр сөптөөх дьаһаллар ылыллыбыттара, инфляция хонтуруолламмыта, ону сэргэ валюта уста сылдьар курса кыттыспыта. Дойду олус уустук кризистэн тахсарыгар ити тирэх буолбута. Оччолорго ньиэпкэ сыана 4 төгүл түспүтэ, санкциялар киллэриллибиттэрэ. Мин санаабар, 2017 сылга Россия экономиката үүнүү өттүгэр хайыһыаҕа”, – диэн бэлиэтээтэ.
1,5 сыллааҕыта «Россия солкуобайын хайдах бөҕөргө­төбүт?» диэн ыстатыйаны суруйбутум. Онно этиллибит түгэннэртэн үгүстэрэ олоххо киирдэ.
Солкуобай балаһыанньата тупсан, экономика үүнүүтүн ситиһэр туһугар инвестициялары тардыахха уонна сүрүн соругу – Россияҕа аныгы, үрдүк технологиялаах экономиканы тутуохха сөп. Онон, РФ Президенэ В.В. Путин Феде­раль­най Мунньахха анал этиитигэр туруорбут соруктарын толоруохпут.
Билигин нэһилиэнньэ омук сирдэригэр айанныыр, тас дойдулартан кэлбит техниканы, таҥаһы атыылаһар, валютанан кредит ылар буолла.
Ол эрээри бүгүн Россияҕа 20 мөл. тахса киһи дьадаҥы араҥаҕа киирсэр, күнүс аһыылларыгар харчылара суох. Биһиги саамай ситиһиибит – сытыйа байбыт дьоммут ахсааныгар. Кэнники сылга кинилэр баайдара икки бүк хаҥаата, 100 млрд доллар барыстаннылар. Бу – 6 трлн солкуобай, Россия бюджетын аҥаара, күҥҥэ 5-10 мөл. солк. харчыны өлөрөллөр. Гражданнар эмтэнээри, аһаары, таҥас атыылаһаары, олоххо-дьаһахха, оҕолоругар анаан харчы көрдүүллэр. Оттон аҕыйах киһи иирбит харчылаахтар. Ити харчылара кинилэр хапытаалларын өссө хаҥаталларыгар, яхталара, дыбарыастара, виллалара өссө элбииригэр үлэлииллэр…

Россия дьадаҥыларыгар көмө харчы баар

1. Атын дойдуларга курдук, баайдарга 80% нолуок киириэх тустаах. Холобур, Германияҕа бары нолуогу төлөөччүлэртэн 4% ылар баайдара нолуок суотугар бюджет 40% биэрэллэр. 100 мөл. өлөрдөххүнэ – судаарыс­тыба дохуотугар 80 мөл. биэриэх­тээххин.
2. Коррупцияҕа-уорууга түбэспит дьонтон (кинилэр ортолоругар 2 миниистир, 5 күбүрүнээтэр баар) тутуллубут баайдара-дуоллара барыта судаарыстыбаҕа бэриллиэхтээх. Бу кэннэ былааска ханнык итэҕэл баарын туһунан этиллэрий?
3. 400 млрд доллар (кыһыл көмүс валюта фондатыгар) кыраныысса таһыгар сытар (24 трлн солк.). Национальнай валюта туруктаах буоларын, ханнык да үспүкүлээннэр солкуобайга сүүлүктээбэттэрин туһугар 186 млрд доллар кээмэйинэн туһааннаах саппаас баар буолуохтаах. Хаалбыт 214 млрд доллары (12,8 трлн солк.) хаһан баҕарар анал, экономика наадыйыыларыгар ороскуоттуохха сөп.
4. Ааҕар-суоттуур палаа­та отчуоттаабытынан, инвес­тицияҕа ыытыллыбыт 4 трлн. солк. “тоҥон”, сиппэккэ турар тутууларга тыалга быраҕыл­лыбыт.
5. Судаарыстыба сакааһын иһин абаансанан төлөбүрдэртэн судаарыстыба 3,2 трлн. солк. суумалааҕы ылбатах.
6. Тойон Дмитрий Медведев аһаҕастык билиммитинэн, Судаарыстыба сакааһын үбүттэн 1 трлн. солк. уоруллубут.
7. Сыллата айылҕа баайын күлүк эргиирэ (янтарь, нефрит, сэлии муоһа, кыһыл көмүс) 1 трлн. солк. тиийдэ. Онон айылҕаны туһанааччылар буруйдарынан, 1 трлн. солк. ханна барбыта биллибэт.
8. Судаарыстыба бас билиитин барыстаахтык атыылааґын.
Ити ааттаммыт источ­никтартан, Бырабыыталыстыба баҕардаҕына, саамай кырата 10-15 трлн. солк. мунньунуон сөп, ол дьадаҥыларга көмөҕө, бюджет үлэһиттэрин хамнаһын 2 төгүл үрдэтиигэ, пенсияны, социальнай харчыны, стипендияны индексациялааһыҥҥа тиийиэҕэ.
Экономика үүнэр, инфляция бытаарар, солкуобай бөҕөргүүр. Харчы баар. Ити барыта бу ыарахан, олохторугар уустук кэми туоруулларыгар Улуу Россия гражданнарыгар кыах биэрэр.
Биһиги бары Россия дьонобут – биир сомоҕо норуоппут, Россия – уопсай дьиэбит. Дьон олоҕун хаачыстыбатын тупсарыыны кэлэр үтүө кэмнэргэ хаалларар сатаммат. Ону түргэнник, эрчимнээхтик быһаарыллыахтаах.
Бүгүҥҥү күҥҥэ Путин, Быра­быыталыстыба, Федеральнай Мун­ньах сүрүн соруктара: нэһилиэнньэ олоҕун таһымын үрдэтии, дьадайыыны суох оҥоруу бэлиитикэтин салҕааһын, экономика кэлимник сайдыыта.
2017 с. устатыгар доллар 62-68 солк. таһымынан, ньиэп биир баррелын сыаната 40-56 солк. халбаҥныаҕа диэн билгэлиибин. Кризис – бу үп, экономика эрэ иэдээнэ буолбатах, ону тэҥэ гражданнар, хампаанньалар, тэрилтэлэр, бааннар тыыннаах буолууларын оскуолата буолар. Кини күрэстэһии эйгэтин тэрийэр, онно дьиҥнээхтик үлэлиири сатыыр эрэ сүүйүүлээх тахсар. Ханнык баҕарар кризис быстах көстүүнэн буолар, ол кэнниттэн булгуччу үүнүү саҕаланыаҕа.
Улуу Россия чэчирии сай­дыаҕа!

Александр Уаров,
Судаарыстыбаннай Мунньах (Ил Тµмэн) 1,2,3,4,5 

ыҥырыыларыгар норуот дьокутаата, Хонтуруоллуур кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ.