Депутаттар 94 көннөрүүнү киллэрдилэр

Үүнэр сылга үп-харчы кырыымчыгынан сибээстээн, ураты наадалаах тутуулар эрэ үбүлэниэхтэрэ

Үп-харчы  үгүөрү кэмигэр

Ордук социальнай суолталаах тутуулартан олохпут-дьаһахпыт таһыма улахан тутулук­таах. Ол да иһин инвестиционнай бырагыраамаҕа улахан суолта бэриллэн, болҕомто ууруллан эрдэҕэ.

Үп-харчы үгүөрү кэмигэр өрөспүүбүлүкэбитигэр 2007-2016 сылларга инвестиционнай бюджет уонна атын источниктар суоттарыгар 550-тан тахса социальнай суолталаах объект тутуллубута. Ол курдук, 120 оскуола, 136 оҕо саада, доруобуйа харыстабылын 95, култуура эйгэтин 116 объега, о.д.а. саҥа тутуулар дьэндэспиттэрэ. Барыта 23609 олорор дьиэ гааска холбоммута.

Оттон аҥаардас 2016 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ барыта 48 социальнай суолталаах объект үлэҕэ киирбитэ. Ол курдук, 10 оскуола, 3 спортивнай саала, 12 оҕо саада, 13 култуура, 7 доруобуйа харыстабылын объектара тутуллубуттара.

____________________
История туоһулуурунан, Россия ааспыт бары кэмнэргэ тыатын сирин муҥура суох ресурсатыгар тирэҕирэн бары моһоллору туораан кэлбитэ. Үтүмэн үйэлэр тухары биһиги дойдубут нэһилиэнньэтэ эмиэ тыа сирин үтүөтүнэн-өҥөтүнэн элбии-үксүү турбутун, дойду демографическай боппуруоһа итинтэн ситимнээҕин умнуо суохтаахпыт

____________________

Кытаанах   кэм үүммүтэ

Кистэл буолбатах, үпкэ-харчыга кытаанах кэм ыган кэллэ. Урут суруйбутум курдук, үүнэр 2019 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бюджетын ороскуоттаах чааһын 80-ча бырыһыана хамнас төлөбүрүгэр барыаҕа.

Итинэн сибээстээн, инвестиционнай бырагыраамаҕа үп-харчы тыырыллыыта аччаан биэрдэ. Ол курдук, ити сыалга-сорукка барыта 8 млрд 89 мөл. көрүллүөҕэ. Ааһан эрэр сылга ити суума 8,9 млрд солк. тэҥнэһэр. Оттон 2016 сылга бу сыалга-сорукка 25 млрд солк. көрүллүбүтэ. Тэҥнээн көрүҥ. Дойдубутугар кытаанах үп-харчы кириисиһэ ыган кэлбитэ бу сыыппаралартан ырылыччы көстөн кэлэр. Итинэн сибээстээн, уһулуччу наадалаах тутууларга эрэ үп көрүллүөн наадата өйдөнүллэр.

Суолтата  сүппэт

Ил Түмэн депутаттара өрөспүүбүлүкэ үс сылы хабар инвестиционнай бырагырааматыгар барыта 94 этиини эбии киллэрдилэр. Оттон бырабыыталыстыба 100 көннөрүүнү оҥорбутун бэлиэтиибин. Сөбүлэҥ хамыыһыйа мунньаҕа олус өр барда. Ааспыт сыллаахха итинник мунньах биэс аҥаар чаас ыытыллыбыта. Биллэн турар, үп-харчы кырыымчык кэмигэр үгүс мөккүөр, санаа атастаһыыта тахсара кимиэхэ баҕарар өйдөнүллэр.

Былырыыҥҥы сөбүлэҥ хамыыһыйатын мунньаҕар депутаттар Юрий Николаев уонна Владимир Прокопьев: «Инвестиционнай бырагырааманы таҥыыга ситим суох. Анал хамыыһыйа тэрийэн, Дьокуускай куораты уонна улуустары туспа тутан, ырытан, дьүүллэһэн ураты наадалаах объектары чопчулуохха, быһаарыахха баара. Оччоҕо маннык мөккүөр тахсыа суох этэ», — диэн этиилэрэ күн бүгүн да суолтатын сүтэрбэтэх дии санаатым.

Экономика балаһыанньата уустук кэмигэр анал хамыыһыйа тэриллэн, биир сүбэнэн өрөспүүбүлүкэҕэ ураты, ордук наадалаах тутуулары чопчулуур саамай сөптөөх дии саныыбын. Этэргэ дылы, кыра да үбү-харчыны саталлаахтык аттарынан туһаннахха, көдьүүһэ улахан буолара чуолкай.

Экономика балаһыанньата уустук кэмигэр анал хамыыһыйа тэриллэн, биир сүбэнэн өрөспүүбүлүкэҕэ ураты, ордук наадалаах тутуулары чопчулуур саамай сөптөөх дии саныыбын. Этэргэ дылы, кыра да үбү-харчыны саталлаахтык аттарынан туһаннахха, көдьүүһэ улахан буолара чуолкай.

Үбүлээһини үрдэтэри

Депутаттар кэлэр сыллааҕы инвестиционнай бырагыраама үбүлээһинин 2883,4 мөл. солк. үрдэтэри туруорустулар. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручков сөбүлэҥ хамыыһыйатын чилиэннэригэр сыыппараны чуолкайдаан баран, ылыналларыгар эттэ.

Кини: «Инвестиционнай бюджет үбүлэниитэ көннөрүүлэри киллэрэн туран, 13 млрд 550 мөл. 200 тыһ. солк. тэҥнэһиэ. Ол курдук, ити сыалга-сорукка өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 8 млрд 977 мөл. солк., федеральнай бюджеттан 4 млрд 446,3 мөл. солк. уонна судаарыстыбаннайа суох тэрилтэлэртэн 133,6 мөл. солк. тыырыллыаҕа. Онон көннөрүү суумата 3 млрд 192 мөл. 885 тыһ. солк. тэҥнэһиэҕэ», — диэн эттэ.  

Онон депутаттар этиилэрин көннөрөн баран, сөбүлэҥ хамыыһыйа чилиэннэрэ ылыннылар. 

Депутаттар   бигэ санааларын ыһыктыбаттар

Бюджет сокуонун барылыгар суруллубутунан, 2019 сыллааҕы бюджетка «Сахам сирэ ХХI үйэҕэ» өрөспүүбүлүкэтээҕи үтүө дьыала хамсааһыҥҥа  240 мөл. солк., 2020 сылга 101 мөл. солк. көрүллүөхтээҕэ. Ил Түмэн уочараттаах үһүс пленарнай мунньаҕар депутаттар ити сууманы 500 мөл. солк. тиэрдэри модьуйбуттара.

Ол эрээри экономикаҕа баар балаһыанньаны өйдөөннөр, сөбүлэҥ хамыыһыйа мунньаҕар Ил Түмэн бюджекка, үпкэ, түһээн уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев тустаах боппуруоһу көтөхтө. Кини: «Ил Түмэн бэһис ыҥырыытын депутаттара өрөспүүбүлүкэ бюджета сылтан сыл аччаан иһэринэн, үтүө дьыалаҕа көрүллэр үбү хас сылын ахсын 500 мөл. солк. буоларын туруорсубуппут. Ити үп-харчы улуустарга тыырыллар. Инвестиционнай бюджекка үп көрүллүүтэ төһө да аччаатар, тыа сиригэр социальнай тутуулар хайаан да ыытыллыахтаахтар», — диэн парламентарийдар бигэ позицияларын тириэртэ.

Юрий Николаев тустаах хамсааһын Россияҕа эрэ буолбакка, норуоттар икки ардыларынааҕы билиниини ылбытын бэлиэтээтэ. Быйыл дойдубут аан бастаан ити бырагырааманан норуоттар икки ардыларынааҕы куонкуруска лауреат буолбутун уонна грант сүүйбүтүн бэлиэтиибин. Юрий Михайлович баар балаһыанньаны учуоттаан, бу өрөспүүбүлүкэтээҕи хамсааһыҥҥа көрүллэр үбү 350 мөл. солк. бигэргэтэр туһунан эттэ. Сөбүлэҥ хамыыһыйа чилиэннэрин баһыйар үгүстэрэ ити этиини өйөөтүлэр.

Үп-харчы өттүнэн эмиэ кытаанах кэмнэргэ тустаах хамсааһын чэрчитинэн тыа сиригэр үгүс тутуу ыытыллыбытын эмиэ умнуо суохтаахпыт.

История туоһулуурунан, Россия ааспыт бары кэмнэргэ тыатын сирин муҥура суох ресурсатыгар тирэҕирэн бары моһоллору туораан кэлбитэ. Үтүмэн үйэлэр тухары биһиги дойдубут нэһилиэнньэтэ эмиэ тыа сирин үтүөтүнэн-өҥөтүнэн элбии-үксүү турбутун, дойду демографическай боппуруоһа итинтэн ситимнээҕин умнуо суохтаахпыт. Онон норуот депутаттара тустаах боппуруоска халбаҥнаабат бигэ позициялаахтара үгүстэри астыннарар буолуохтааҕын саарбахтаабаппын.

Уокуруктарыгар баар   кыһалҕалаах боппуруостары

Биллэн турар, ким төрөөбүт-үөскээбит сиригэр-уотугар, үлэлиир уокуругар кыһаллыбат буолуой, оскуола, балыыһа, кулууп, спортивнай саала, хочуолунай туттарыан баҕарыа суоҕай? Онон киллэрбит этиилэрин ылыннараары кытаанах мөккүөр, киирсии тахсара өйдөнүллэр.

Норуот итэҕэллээхтэрэ бэйэлэрин уокуруктарыгар туох кыһалҕа баарын, ханнык тутуу ыытыллара наадатын кимнээҕэр да ордук билэллэрэ-көрөллөрө чуолкай.

Кэлэр сылга инвестиционнай бырагыраамаҕа көрүллүбүт үп кыратынан сибээстээн, олох ураты наадалаах эрэ объектар сөбүлэҥ хамыыһыйатын чилиэннэрин өйөбүлүн ылбыттарын бэлиэтиибин.

Людмила НОГОВИЦЫНА.