Ил Түмэн 2018 сылга тиһэх пленарнай мунньаҕар

Саха Өрөспүү­бүлүкэтин алтыс ыҥы­рыылаах Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) төрдүс пленарнай мунньаҕар уопсайа 37 боппуруос көрүлүннэ. Быйылгы дьылы түмүктүүр пленарнай мунньах өрөспүүбүлүкэҕэ улахан суолталаах сокуоннары ылынна. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экономическай сайдыытын 2030 сылга диэри, салгыы 2050 сылга диэри туһаайыллыбыт Стратегиятын, бүддьүөт туһунан сокуонун, уо.д.а.

Туристары харыстанар сиргэ-уокка  харчы төлөтөн  киллэрии хааччахтаммат

Норуот дьокутааттара «СӨ ураты харыстанар сирин-уотун туһунан» сокуону бүтэһиктээх ааҕыыга ылыннылар.

Бу сокуоҥҥа олоҕуран Саха сиригэр ураты харыстанар сиргэ-уокка турист харчы төлөөн киирэр. Бу сокуон Арассыыйа сокуонун кытта сөп түбэсиһэр. Мантан инньэ ураты харыстанар сиргэ-уокка босхо киириэххэ сөп эрээри, бэдэрээлинэй сокуон харчы ирдиири эмиэ бопсубат. Оттон чуолаан маннык сиргэ-уокка олорор нэһилиэнньэни бу сокуон таарыйбат.

Бу сүрүннээн биһиги харыстанар сирдэрбит үлэһиттэрэ экологическай туристартан харчы ылалларыгар төрүөт баар буоларын туһугар тахсар сокуон буолар. Кэлии дьонтон төлөбүрү ылыы эбэтэр көҥүлү киллэрии бэрээдэгин уонна кээмэйин Арассыыйа Бырабыыталыстыбата ыйар.

Маны таһынан, Сокуон 24-с ыстатыйатыгар айылҕа харыстабылыгар үлэлиир судаарыстыбаннай инспектордар бырааптарыгар уларыйыы киирдэ. Ол курдук, инспектордар бырааптара ойуур, булт уонна айылҕа харамайдарын харыстыыр бэдэрээлинэй судаарыстыбаннай надзор дуоһунастаах сирэйдэрин кытта тэҥнэстэ. Итиэннэ инспектор илдьэ сылдьар сэбигэр-сэбиргэлигэр (оружие) эмиэ уларыйыы киирдэ.

Балыктааһыҥҥа уларыйыы

Билэрбит курдук, балык­тааһын сокуона үгүс дьону астыннарбат. Ону учуоттаан Ил Түмэн сир сыһыан­наһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтэ бу сокуон барылын киллэрбитэ.
Бу сокуонунан балыктыыр учаастак Хоту сир, Сибиир уонна Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах норуоттара төрүт үгэстэринэн дьарыктаналларыгар, итиэннэ атыыга буолбакка, киһи бэйэтин наадатыгар уонна спортивнай балыктааһыҥҥа анаан бэриллэр.
Бырамыысыланнай таһым­ҥа балыктыырга учаастагы Арассыыйа иһинээҕи муораттан ураты, өрүскэ, күөлгэ бэриллэр. Оттон анадромнай көрүҥнээх балыгы бултуурга учаастагы Арассыыйа бары уутугар уонна дойду тас өттүн кыйа сытар муораҕа бэриллэр. Учаастак кыраныыссата Арассыыйа Ууга кодексатын ирдэбилигэр олоҕуран быһаарыллар.
Ил Түмэн дьокутааттара бу сокуону бүтэһиктээх ааҕыыга ылыннылар.

Ылыллыбыт сокуоннартан ураты хас да сокуон барыла бастакы ааҕыыны ааста.

Тыа  сирин өйүүр   сыаллаах

Норуот дьокутааттара Петр Аммосов, Гаврил Алексеев, Иван Андреев, Петр Гоголев, Нюргуяна Захарова, Андрей Находкин, Семен Никитин, Евгений Перфильев, Мария Христофорова, Владимир Черноградскай, Владимир Членов уонна Ил Түмэн V ыҥырыылаах дьокутаата Василий Тимофеев көҕүлээһиннэринэн тыа сиригэр потребкооперацияны өйүүр сыаллаах өрөспүүбүлүкэ сокуонун барыла көрүлүннэ.

Сүрүн дакылааты норуот дьокутаата Петр Аммосов иһитиннэрдэ. Кини этэринэн, маннык тэрилтэлэр судаарыстыба өттүттэн өйөбүлү ылыахтаахтар. Тыа сирин, нэһилиэнньэни аһынан-үөлүнэн хааччыйыы маннык тэрилтэ атаҕар турарыттан быһаччы тутулуктаах.

Бу сокуон барыла парла­меҥҥа үгүс мөккүөрү үөскэттэ. Саха сирин үрдүнэн биир эрэ маннык тэрилтэ — “Холбос” респотребсоюз баар. Өскөтүн аҥардастыы бу эрэ тэрилтэни өйүүр буоллахха, көрүллүбүт үп ууга тааһы бырахпыттыы урукку ороскуоту сабарга барыаҕа диэн санаа элбэхтэ этилиннэ.

«Тэрилтэ салайааччытыгар эдэр, кэскиллээх, саҥалыы көрүүлээх киһини олортоххо, хамсааһын тахсыа этэ”, — диэн норуот дьокутаата Михаил Эверстов этии киллэрдэ.

Норуот дьокутаата Владимир Членов: «Холбос» тэрилтэни салайар уорган оччоттон баччааҥҥа дылы быһаа­рыллыбакка кэлбитэ бу тэрилтэ кэхтэригэр төрүөт буолбут буолуон сөп», — диэн сабаҕалааһыны эттэ.

«Холбос» бастакы кооперативнай тэрилтэ Максим Аммосов, Былатыан Ойуунускай көҕүлээһиннэринэн 1918 сыллаахха тэриллибитэ. 
Билигин “Холбос” 208 атыы-тутуу ыытар тэрилтэлээх, 13 уопсастыбаннай аһыыр сирдээх, 95 ыскылааттаах, 71 бэкээринэлээх, 13 кондитерскай сыахтаах, 140 тырааныспары тутар. 30 тыһыынча киһи пайщиктаах. Тэрилтэ 16 улууһу хабан үлэлиир (Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Таатта, Чурапчы, Өлүөхүмэ, Кэбээйи уо.д.а.). Тэрилтэ историята баай. 100 сыл тухары олох-дьаһах тутаах хайысхаларын хааччыйан кэллэ.

Норуот дьокутаата Алексей Еремеев: “Бу сокуон барыла “Холбостон” туспа манна холоонноох тэрилтэни тэрийиэххэ эмиэ сөп диэн сабаҕалыыр», — диэн санаатын эттэ.

Өрөспүүбүлүкэ вице-премьера Алексей Стручков: “Бу сокуон олоххо киирдэҕинэ, 96 мөлүйүөн эбии үбү көрдүүр. Маны таһынан «Холбос» тэрилтэ сыллааҕы гос. мэктиэтигэр  462 мөлүйүөн үп барыаҕа. Оттон 2019 сылга уонна 2020-2021 сс. бүддьүөт былааныгар бу хайысхаҕа үп көрүллүбэтэ», — диэн чопчулаата.

Ол да буоллар маннык тэрилтэни өйүүр тыа сирин бары хайысхатыгар төһүү күүс буолуо диэн норуот дьокутааттара бэлиэтээтилэр. Салгыы үөрэтэн, Саха сиригэр потребкооперация үлэтин, үбүн-харчытын ырытан, сокуон барылын иккис ааҕыыга хаттаан көрөргө диэн эрэкэмэндээссийэлээтилэр.

Парламент сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылынна.

Ийэ  хапытаалын  — эмтэнэ  барарга

Өрөспүүбүлүкэҕэ суол-иис күчүмэҕэйдэриттэн, итиэннэ сөмөлүөт билиэтин сыаната үрдүгэ ыалдьар киһи хаачыстыбалаах, үрдүк технологиянан эмтэнэр кыаҕын харгыстыыр диэн Ил Түмэн оҕо аймах уонна дьиэ кэргэн дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова саҥа сокуон барылын Ил Түмэн көрүүтүгэр таһаарда.

«Дьиэ кэргэн» өрөспүү­бүлүкэтээҕи ийэ хапытаалын туһунан» сокуон 6 ыстатыйатыгар уларытыыны киллэрэр сокуон барыла ийэ хапытаалын туһанан эмтэнэ барарга кыах биэрэр.

«Саха сиригэр олус элбэх киһиэхэ сүрэх ыарыытын эмтиир, нейро-хирургическай эпэрээссийэни оҥорорго, сүһүөҕү эндопротезтааһыҥҥа, онкологияҕа, педиатрияҕа, уорганнары трансплантациялыырга уо.д.а. аныгы уустук технологиянан эмтээһин саҥа көрүҥнэрэ  биһиги тэрилтэлэрбитигэр кыаллыбата баар суол. Онон маннык сокуон олоххо киирдэҕинэ, ыарыһах оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ уонна сөптөөх суһал көмөнү оҥорорго ордук көдьүүстээх буолуоҕа», — диэн норуот дьокутаата Алена Атласова иһитиннэрдэ.

Ийэ хапытаалын туттуу ыыра кэҥиирэ, чуолаан эмтэнэ барарга уонна кэлэргэ төлөбүрү солбуйара өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар улахан көмө буолара саарбахтаммат.

Норуот дьокутааттара сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылыннылар.