Чэгиэнник 78 сааспытыгар диэри олорорбут туһугар

Өрөспүүбүлүкэбитигэр киһи үйэтин уһуна 2019 сыл чахчыларынан 72 саас буолбут – дьахталлар 77,1 саастарыгар, эр дьон 66,4 саастарыгар диэри олорор буолбуттарын Ил Түмэҥҥэ ыытыллыбыт аҕа саастаах дьон олохторун хаачыстыбатын тупсарар туһунан парламент истиилэригэр бэлиэтээтилэр. Бу көрдөрүү Уһук Илин регионнарга саамай үрдүгүн ыйдылар.

Аҕа саастаахтар олохторун хаачыстыбатын үрдэтэр сорук дойду үрдүнэн туруоруллубута. 2018 сыллаахха Президент Путин ыйааҕынан киһи үйэтин уһунун 78 сааска диэри тиэрдэр сорук туруоруллубута. Бу кэрдииһи ситиһэр туһуттан РФ-ҕа аҕа саастаах дьон олоҕун тупсарар туһунан 2025 сылга диэри суоттаммыт Стратегия докумуона оҥоһуллубут.

Стратегия докумуонун быһыытынан, аҕа саастаах дьонунан буолаллар:

60-тан 64 саастарыгар диэри – үлэлиир кыахтаах, олоххо көхтөөх дьон. Өрөспүүбүлүкэҕэ бу категорияҕа киирсэр 52,1 тыһ. киһи олорор.

65-тэн 80 саастарыгар диэри – эмтэниигэ-томтонууга наадыйар көхтөрө намтаабыт дьон.

80 саастарыттан үөһээ саастаахтар – доруобуйаларыгар кыһалҕалаах уонна көрүүгэ-харайыыга наадыйар дьон. 

Парламент истиитигэр СӨ үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирин Елена Волкова дакылаатыгар киһи үйэтин уһатыыга туһаайыллыбыт Стратегия соруктарын олоххо киллэрэр тэрээһиннэр былааннара Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ылыллыбыттарын туһунан бэлиэтээтэ. “Бу былааҥҥа үбүлээһин, дьарыктаах буолуу, гериатрия салаатын, социальнай өҥөнү оҥоруу хаачыстыбатын, ветераннары уонна үлэлээбэт пенсионердары кытта үлэни күүһүрдүү туһунан боппуруостар киирдилэр. Үбүлээһин аҕа саастаах дьон интэриэһин таарыйар судаарыстыбаннай бырагыраамаларынан оҥоһуллар”, —   диэн эттэ.

Биэнсийэ саҥа тиһигэ үлэлээ­битин кэннэ, биэнсийэҕэ тахсар саастаах дьон үлэлээх уонна дохуоттаах буолуохтаахтарын ситиһии биир сүрүн боппуруоһунан буолар. Ол инниттэн “Аҕа көлүөнэ” диэн федеральнай бырайыак оҥоһуллубут. Бырайыакка аҕа саастаах дьон үлэлээх,  дьарыктаах буолалларыгар, сынньалаҥнарын көдьүүстээхтик атааралларыгар усулуобуйа оҥоһуллуохтааҕын туһунан суруллар.

Аҕа саастаах дьон олохторун хаачыстыбатын тупсарыыга туһаайыллыбыт биир кэрэхсэнэр бырайыагынан “Үһүс саас оскуолата” ааҕыллар. Ити 2012 сыллаахтан тиһигин быспакка үлэлии турар. Миниистир Елена Волкова иһитиннэрбитинэн, 7081 кырдьаҕас дьон уонна инбэлиит куруһуоктарынан сылдьан араас үөрэҕи баһылаабыттар. 2018 сыллаахха “Үһүс саас оскуолата” социальнай бырагыраамаларыгар 1 мөл. 450 тыһ. солк. көрүллүбүт, быйыл эмиэ бачча сууманы көрбүттэр. 2019 сылга “Үһүс саас оскуолата” 5000 киһини хабар соруктаах.

Кырдьаҕас дьону көрүү-харайыы биир көрүҥүнэн дьиэ кэргэҥҥэ ылан көрүү буолар. Бу тэрээһин СӨ сокуонунан 2013 сыллаахха олоххо киирбит. Кырдьаҕас киһини көрө ылбыт ыалга ый аайы 19325 солк. төлөнөр. 2018 сылга бу хайысхаҕа 61 мөл. солк. көрүллүбүт. Ол курдук өрөспүүбүлүкэ 28 улууһугар 180 дьиэ кэргэн кырдьаҕаһы көрө ылбыт, уопсайа 201 киһи маннык дьиэ кэргэҥҥэ көрүүгэ-харайыыга киирбит. “2019 сылга бу уопут туһалааҕын бэлиэтээммит, иитэ ылар ыал кубуотатын 203 диэри элбэттибит”, —   диэн Елена Волкова бэлиэтээтэ.

Елена Волкова иһитиннэр­битинэн, үлэ министиэристибэтинэн кырдьаҕас дьону өйүүр социальнай көмө 45 көрүҥэ оҥоһуллар эбит. Ол туһунан кылгастык бэлиэтиир буоллахха:

Санаторийга уонна курортка эмтэнии, чэбдигирдии. Сэрии, тыыл ветераннарыгар путевка 100%, үлэ ветераннарыгар путевка 80 % толуйуллар.

Тыа сиригэр олорор 65 саастарыттан үөһээ саастаах дьону медицинскэй тэрилтэлэргэ тиэрдэр туһунан СӨ Бырабыыталыстыбатын дьаһалынан тыа сирдэригэр тырааныспар атыылаһалларыгар 11,4 мөл. солк. көрүллүбүт. Ону таһынан 2019 сылга 19 эмтиир мобильнай биригээдэ тэриллиэҕэ.

Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылаахтарыгар. 2019 сыл чахчыларынан, 6297 ветеран олорор, ол иһигэр 111 Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттааччыта уонна инбэлиитэ, 674 сэрии огдообото, 30 “Блокадалаах Ленинград олохтооҕо” бэлиэлээх дьон, 5462 тыыл ветерана. 2008 сылтан 1482 ветеран дьиэнэн хааччыллыбыт. Бу сыалга федеральнай бюджеттан 2019 сылга 5 мөл. 262 тыһ. солк., өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 3 мөл. солк. көрүллүбүт. 523 ветеран дьиэтэ өрөмүөннэммит.  Холобур, 2018 сыллаахха 477 сэрии уонна тыыл ветераныгар дьиэлэрин өрөмүөнүгэр көмөҕө анаан  уопсайа 14,9 мөл. көрүллүбүт. Быйыл 15 мөл. солк. көрүллүбүт.

Сылын аайы Кыайыы күнүн көрсө ветераннарга 5 тыһ. солк. —  15 тыһ. солк. кээмэйдээх көмө оҥоһуллар. Быйыл 825 ветеран ылара былааннанар.

Миниистир Елена Волкова дакылаатын түмүгэр бэлиэтээбитинэн, аҕа саастаах дьон социальнай өйөбүлүгэр өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан үбү көрүү кэлиҥҥи 5 сылга улааппыт. 2019 сылга 5 млрд 362 мөл. солк. көрүллүбүт. Онтон 3,5 млрд солк. үлэ ветераннарын өйөбүлүгэр ыытыллар.

Бу курдук парламент истиилэрин кыттааччылара – депутаттар, министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ, уопсастыбанньыктар аҕа саастаах дьон олоҕун тупсарарга туһаайыллыбыт үлэлэр уонна былааннар туһунан кэпсэттилэр. Ол түмүгүнэн аҕа саастаах дьон доруобуйаларын, кинилэри көрүү-харайыы үлэтин, аралдьыйар тэрээһиннэрин тупсарыыга рекомендациялары ыллылар. Мунньаҕы салайан ыыппыт Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров соторутааҕыта ылыныллыбыт “Сэрии оҕолорун туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуонугар норуот депутаттара этиилэри  киллэрбиттэрин, бу хайысхаҕа үлэ салгыы ыытылларын туһунан иһитиннэрдэ.

Ыйытыылар

“Барҕарыы” фонда дириэктэрэ, Ил Түмэн II, III ыҥырыыларын депутата Альбина Поисеева кырдьаҕас дьону көрөр-харайар пансионаттар инники кэскиллэрин туһунан ыйытыытыгар миниистир бу курдук сыыппаралары аҕалла. Өрөспүүбүлүкэҕэ кырдьаҕастары уонна инбэлииттэри олордон көрөр 16 судаарыстыбаннай интэринээт уонна 45 судаарыстыбаннайа суох сектор баар. Ол 45 пансионакка 20 чааһынай предприниматель, 7 коммерческай тэрилтэ, 18 судаарыстыбаннайа суох коммерческай тэрилтэ дьарыктанар эбит. Инникитин Томмокко 395 миэстэлээх психоневрологическай интэринээт дьиэ тутуллара, Бүлүү улууһун Сосновка сэлиэнньэтигэр психоневрологическай интэринээт дьиэҕэ эбии 150 миэстэ арыллара, Өлүөхүмэ куоратыгар баар интэринээт дьиэҕэ эбии 200 миэстэ арыллара былааннаналлар. “Судаарыстыбаннайа суох пансионаттар социальнай өҥөлөрү оҥороллоругар өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 40 мөл. солк. көрүллүбүтэ, судаарыстыбаннай интэринээккэ биир кырдьаҕаһы тутуу ыйга 40 тыһ. солк. курдук ааҕыллар”, — диэн чопчулаата миниистир.

Норуот депутата Елена Голомарева Саха сиригэр санаторийдар уонна курорт тэрилтэлэрин кыһалҕалаах балаһыанньаларын ыйан туран, “Хоту” профилакторий үлэһиттэрэ хамнастарын ылбакка олороллорун туһунан санатта. Маныаха СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина профилакторийдары судаарыстыба хааччыйыытыттан таһаарбыттарын, бэйэлэрин хааччынар тэрилтэ буолбуттарын санатта. “Хоту” профилакторий эмиэ бэйэтин бэйэтэ хааччынар тэрилтэнэн ааҕыллар. Ол эрэн, тэрийээччитинэн СӨ идэлээх сойуустарын федерацията буолар. “Сотору кэминэн идэлээх сойуустары кытары профилакторий үлэһиттэрин хамнаһын быһаарар соруктаах мунньах ыытыахтаахпыт”, — диэтэ Ольга Балабкина.

Виктор Губарев РФ Пенсионнай фондатын Саха сиринээҕи салаатын управляющайа Георгий Степановтан биэнсийэ тиһигэр уларыйыы Саха сирин олохтоохторун хайдах таарыйбытын интэриэһиргээтэ. “Уһук Хоту сиргэ чэпчэтиилэри оннунан хаалларан, Саха сирин үгүс олохтоохторо бу уларыйыыны билбэтилэр. Ол курдук буортулаах үлэҕэ үлэлээбиттэр, сөптөөх ыстаастаах икки оҕолоох ийэлэр кэмигэр биэнсийэҕэ тахсаллар”, — диэтэ управляющай.

Сулустаана Мыраан аҕа саастаах дьон уопсастыбаннай түмсүүлэрэ араас тэрээһини ыыталларыгар, бириис, грамота олохтуулларыгар үптэрэ суоҕун бэлиэтээтэ. Онуоха: “Уопсастыбаннай тэрилтэлэр бырайыак оҥорон, куонкурустарга кыттан бэйэлэрин хааччынар үптэрин грант быһыытынан эрэ ылар кыахтаахтар”, — диэн быһааран биэрдилэр.

Вице-спикер Антонина Григо­рьева гериатрия өҥөтө төһө тарҕам­мытын ыйытта уонна бу сулууспаны са­йынна­рар наадалааҕын бэлиэтээтэ. Ол курдук, Дьокуускай куорат балыыһаларыгар гериатрия каби­неттара барыларыгар баар эбит. Ону сэргэ Мэҥэ-Хаҥаласка, Намҥа, Нерюнгрига, Уус Алдаҥҥа, Хаҥа­ласка, Чурапчыга сытыаран эрэ эмтиир балыы­һаларга гериатрия отделениелара үлэлии туралларын иһитиннэрдилэр.

Сардаана КУЗЬМИНА