Депутаттар төрөөбүт тылы үөрэтии туһунан федеральнай сокуону утараллар

Үс  хайысхаҕа — болҕомтону

Айгыр-силик айылҕабытын харыстаабаппытыттан, өтөрүнэн оспот баастары хаалларарбытыттан, кини иэстэһэр күүһүн билэн эрэбит. Халаан, баһаар, силлиэ, тобурах, күүстээх ардах… Биллэрин курдук, быйылгы сааскы халаан өрөспүүбүлүкэбит үгүс нэһилиэнньэлээх пууннарын тоҕута сүүрэн, элбэх ороскуокка тэптэ.

Ил Түмэн уочараттаах ХХХVII пленарнай мунньаҕар тустаах боппуруос бу да сырыыга тумнуллубата. Мунньахха «Саха Өрөспүүбүлүкэтин улуустарыгар сааскы халаан балаһыанньата уонна онтон эмсэҕэлэммити туоратыы миэрэлэрин тустарынан» парламент уурааҕа ылылынна. Ааспыт парламент уочарата суох ХХХVI пленарнай мунньаҕар ити боппуруос эмиэ дьүүллэһиллэн турарын ааҕааччыларбар санатабын.

Бу боппуруоска дакылааты бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников оҥордо. Кини өрөспүүбүлүкэҕэ сааскы халаан балаһыанньата бырабыыталыстыба уонна Россия Ыксаллаах быһыыга-майгыга министерствотын Саха сиринээҕи кылаабынай управлениетын хонтуруолугар, болҕомто киинигэр сылдьарын туһунан эттэ. Алексей Колодезников халаан балаһыанньатын кэтээн көрүүгэ уонна халаан утары тэрээһиннэри былаанныырга биэдэмистибэлэр икки ардыларынааҕы оробуочай бөлөх тэриллэн, дьуһуурустуба олохтообутун бэлиэтээтэ.

Дакылаатчыт бэс ыйын 8 күнүнээҕи туругунан, түөрт нэһилиэнньэлээх пуун (Орто Халыма куорат, Орто Халыма улууһун Налимскай сэлиэнньэтэ, Аллараа Халыма улууһун Халыма, Походскай бөһүөлэктэрэ) ууга туралларын туһунан эттэ. Ити нэһилиэнньэлээх пууннарга 258 киһи олорор 66 дьиэтэ ууга барбыт. Оттон уу бытааннык түһэрэ бэлиэтэнэр эбит.

Быйыл саас Өлүөнэ, Амма, Алдан, Халыма  өрүстэр уонна аччыгый үрэхтэр хааларыттан тахсаннар, өрөспүүбүлүкэ 15 улууһун 56 нэһилиэнньэлээх пууна уонна Дьокуускай куорат сорох өттө ууга барда. Барыта 47 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 5020 киһи олорор 1406 дьиэтэ, 2644 тиэргэн, 38 социальнай суолталаах объект ууга былдьаммыттар. Отут алта төбө сүөһү уонна 211 сылгы халааҥҥа былдьаммыттар. Ити ороскуота 6 751,38 солк. тэҥнэһэр. Барыта 3567 киһи материальнай көмө көрдөспүт.

Сааскы халааҥҥа түбэспит нэһилиэнньэлээх пууннары хомуйууга, ыраастааһыҥҥа дьиэ-уот, коммунальнай хаһаа­йыстыба, нэһилиэк дьаһалталарын үлэһиттэриттэн аттарыллан, 26 дезинфекциялыыр биригээдэ тэриллибит. Кинилэр Роспотребнадзор управлениетын отделларын специалистарын быһаччы хонтуруоллааһыннарынан үлэни ыыппыттар. Нэһилиэнньэ ортотугар аһынан-үөлүнэн маассабайдык сүһүрүү уонна инфекционнай ыарыылар түбэлтэлэрэ бэлиэтэммэтэхтэр. Доруобуйа харыстабылын министерствота сааскы халаан кэмигэр инфекционнай ыарыы маассабайдык бэлиэтэнэр түгэнигэр, суһаллык иһитиннэрии схематын бэлэмнээбитин бэлиэтиибин.

Дакылаатчыт сааскы халаан энергетикаҕа уустук бала­һыанньаны үөскэп­питин, 34,9 км сылытыы ситимэ, 9 хочуолунай ууга барбыттарын аҕынна. Быраабыталыстыба баар уустук балаһыанньаны учуоттаан, ититии бэриллиитин болдьоҕун уһатар туһунан дьаһал таһаарбытын туһунан Алексей Колодезников эттэ.

Халаан кэмигэр Хаҥалас улууһун Нөмүгү, Өктөм, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Хаптаҕай уонна Нам улууһун Үөдэй сэлиэнньэлэригэр барыта 476 олорор дьиэ гаазтан араарыллыбыт. Бэс ыйын 8 күнүнээҕи туругунан ити олорор дьиэлэр — бары гаазка төттөрү холбоммуттарын бэлиэтиибин.

Барыта 59 км усталаах айан суола уонна бөһүөлэктэр иһинээҕи суол-иис алдьаммыт. Сүүрбэ үс муоста уонна турбалар халаантан эмсэҕэлээбиттэр. Ити ороскуота Орто Халыма, Аллараа Халыма, Усуйаана уонна Үөһээ Халыма суолларын ороскуоттарын аахпакка туран, 245,9 мөл. солк. тэҥнэспит. Алексей Колодезников суолу-ииһи чөлүгэр түһэриигэ, Суол фондатыттан үп-харчы тыырыллан эрэрин туһунан эттэ. Муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын кытта суол-иис саахалларын туоратар, чөлүгэр түһэрэр үлэлэр графиктара оҥоһуллубут. Бэс ыйын 8 күнүнээҕи туругунан арктическай уонна хоту улуустарга киллэрбэккэ туран, айан харгыстарын туоратар үлэлэр ыытыллыбыттара бэлиэтэнэр.

Таатта улууһун Чымнаайы бөһүөлэгин Билайн сотовай оператор базовай станциятыттан ураты сибээс объектара чөллөрүгэр түһэриллибиттэр. Дакылаатчыт Чымнаайыга сотовай сибээс өрөмүөн үлэтэ бара турарын туһунан иһитиннэрдэ.

Бырабыыталыстыба резервнэй фондугар сааскы халааны сэрэтэр үлэҕэ уонна эмсэҕэлэммити туоратыыга барыта 257 398, 60 солк. көрүллүбүт. Нэһилиэнньэҕэ материальнай көмөҕө 51,805 мөл. солк. тыырыллыбыт.

Уус Маайаҕа, Хаҥаласка, Намҥа, Томпоҕо, Тааттаҕа, Чурапчыга үөрэнээччилэр биир кэлим экзамены туттарыахтаах 17 үөрэх кыһата халааҥҥа былдьаммыта бэлиэтэнэр.

Сааскы халаан алдьархайыгар түбэспит оҕолор сынньалаҥнарын, доруобуйаларын чөллөрүгэр түһэрии боппуруоһугар эмиэ болҕомто ууруллубута көстөр. Ол курдук, «Сосновый бор» лааҕырга 39 оҕо сынньана сылдьарын туһунан дакылаатчыт аҕынна. Тустаах боппуруоска 13 улуустан барыта 563 оҕо болҕомтоҕо наадыйалларын туһунан Алексей Колодезников бэлиэтээтэ.

Бэс ыйын 8 күнүнээҕи туругунан сааскы халаантан эмсэҕэлээбит нэһилиэнньэлээх пууннары чөллөрүгэр түһэриигэ 3 устудьуоннар тутар этэрээттэрэ үлэлэрин саҕалаабыттар. Инникитин муниципальнай тэриллиилэргэ 15 тутар этэрээт Тааттаҕа, Аммаҕа, Мэҥэ-Хаҥаласка үлэлии бараллара былааннанар. Маны таһынан Халыма бөлөх улуустарыгар алта устудьуоннар тутар этэрээттэрэ үлэлии барарга бэлэмнэрин туһунан бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы эттэ. Ааспыт да кэмҥэ устудьуоннар тутар этэрээттэрэ уустук быһыы-майгы үөскээтэҕинэ, хаһан да туора турбаттарын бэлиэтиибин. Ити үтүө үгэс салҕанара хайҕаллаах.

Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун сулууспата 500 үлэтэ суох киһини халааҥҥа эмсэҕэлээбит нэһилиэнньэлээх пууннары, сири-уоту чөллөрүгэр түһэрии үлэтигэр ыыппыт.

Бырабыыталыстыба бөдөҥ предприятиеларга материальнай көмөнү оҥороллоругар көрдөһөн, суруктары ыыталаабыт. Ол курдук, «АЛРОСА» хампаанньа Уус Маайа улууһугар 9 мөл. солк. тутуу матырыйаалын ыытыаҕа. «Таас Үрэх нефтегаздобыча» ХЭО Хаҥалас улууһугар 10 мөл. солк. материальнай көмөнү оҥоруоҕа. «ЛОРП» ААО Кэбээйи улууһун Кальвицатыгар көмө быһыытынан баржа биэриэҕэ.

Биллэрин курдук, ыам ыйын 31 күнүгэр Уопсастыбаннай палаата көҕүлээһининэн «Всем миром» диэн амарах санааланыы телерадиомарафона ыытыллыбыта. Ити телерадиомарафоҥҥа тэрилтэлэртэн, биирдиилээн дьонтон барыта 8 209 461,7 солк. киирбитэ. Маны таһынан расчетнай счекка  11 532 788 солк. киирбитин уонна 42 тонна гуманитарнай көмө хомуллубутун бэлиэтиибин.

Өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханын быстах кэмҥэ толорооччу аатыттан федеральнай бюджеттан үп-харчы өттүнэн көмө оҥоруу туһунан Российскай Федерация Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлигэр Дмитрий Медведевкэ көрдөһүү сурук ыытыллыбытын туһунан дакылаатчыт бэлиэтээтэ. Маныаха бэс ыйын 5 күнүгэр Российскай Федерация Бырабыыталыстыбата Россия Ыксаллаах быһыытын-майгытын министерствотыгар, үп министерствотыгар Росрезервэттэн көмө оҥорулларыгар сорудахтаабыта бэлиэтэнэр.

Депутаттар халаан боппу­руоһун дьүүллэһиигэ актыыбынай кыттыыны ыллылар. Кинилэр ордук болҕомтолорун сааскы халааны сэрэтэр, бохсор үлэлэргэ, тэрээһиннэргэ, туһулаан Орто Халымаҕа даамбаны үрдэтиигэ, нэһилиэнньэ баайын-дуолун страховкалааһыҥҥа, судаарыстыбаннай олорор дьиэ сертификаттарын биэрии бэрээдэгэр, оҕолор сайыҥҥы сынньалаҥнарыгар, Кэбээйи улууһун Кальвица бөһүөлэгин көһөрүү, сааскы халааны сэрэтиигэ уонна алҕастары ырытыыга анал бырагыраама наадатыгар уурдулар.

Түмүккэ Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков ханнык баҕарар айылҕа алдьархайа үс хайысхаҕа болҕомтону эрэйэрин бэлиэтээтэ. Александр Николае­вич: «Бастатан туран, биһиги сэрэтэр миэрэлэри күүстээхтик ыытыахтаахпыт, иккиһинэн, таһаарыллыбыт балаһыанньаны быыһыырга түргэн тэтиминэн дьайыы оҥоруохтаахпыт. Үсүһүнэн, эмсэҕэлэммити туоратыыга, бары холбоон, туох баар күүспүтүн-уохпутун ууруохтаахпыт. Ол иһин парламент бырабыыталыстыбаны уонна өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһын кытта бииргэ ити үс хайысханан түмсүүлээхтик үлэлиэх­тээхпит», — диэн эттэ.  

Айыы киһитэ аһыныгас, күн киһитэ көмүскэс. Көһүппэтэх өттүттэн алдьархай ааҥнаатаҕына, дьон-сэргэ түмсэр, сомоҕолоһор, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһэр өбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит үтүө үгэстээх. Сол да курдук, Саха сирин олохтоохторо түмсэн, айылҕа алдьархайын туоратыыга күүс-көмө, өйөбүл буолаллар.

Быйыл саас Өлүөнэ, Амма, Алдан, Халыма өрүстэр уонна аччыгый үрэхтэр хааларыттан тахсаннар, өрөспүүбүлүкэ 15 улууһун 56 нэһилиэнньэлээх пууна уонна Дьокуускай куорат сорох өттө ууга барда. Барыта 47 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 5020 киһи олорор, 1406 дьиэ, 2644 тиэргэн, 38 социальнай суолталаах объект ууга былдьаммыттар. Отут алта төбө сүөһү уонна 211 сылга халааҥҥа былдьаммыттар. Ити ороскуота 6 751,38 солк. тэҥнэһэр.

Ийэ  тыл туһатыгар

Ийэ тыл кэрэтин, умсул­ҕанын, илбиһин туһунан төһө­лөөх хоһоон хоһуйуллубута буолуой? Төрөөбүт тыл дьылҕата, ама, кими долгуппат буолуой? Биллэрин курдук, муус устар 10 күнүгэр Госдумаҕа «Үөрэхтээһин туһунан» федеральнай сокуоҥҥа төрөөбүт тыллары үөрэтии баҕа өттүнэн буолуохтаах диэн ис хоһоонноох барыл киирбитэ. Ити докумуон ылылыннаҕына, төрөөбүт тылы үөрэтии факультатив таһымнаныахтааҕа, төрөппүттэр баҕаларынан сайабылыанньа эрэ суруйан баран, оҕолорун ийэ тылларынан үөрэттэриэхтээхтэрэ.

Тустаах сокуон барыла үгүс ахсааннаах араас омук олорор Российскай Федерация субъектарын олохтоохторун аймаата. Бу боппуруоһунан Ил Түмэҥҥэ уопсастыбаннас кыттыылаах, үгүс санаа атастаһыылаах, мөккүөрдээх «Төгүрүк остуол» ыытыллыбытын бэлиэтиибин. Ол кэнниттэн Дьокуускайга ийэ тыл дьылҕатыгар, сайдыытыгар ис дууһаларыттан долгуйар дьон миитиннээбиттэрэ. Парламентарийдар ити сокуон барылын сыныйан үөрэппиттэрин, ырыппыттарын бэлиэтиибин.

Ил Түмэн уочараттаах ХХХVII пленарнай мунньаҕар депутаттар тустаах боппуруоска Ил Түмэн уурааҕын дьүүллэстилэр. Депутат Иван Шамаев икки тылы үөрэтии оҕоҕо мэһэй буолбатын, төттөрүтүн, бары өттүнэн сайыннарарын туһунан эттэ. Холобурга Дьокуускай куорат 26 №-дээх оскуолатын бүтэрбит, эдэр политическай деятель Андрей Заякин быыбарга кыттарыгар сахалыы саҥаран, хайдах курдук дьон сэҥээриитин ылбытын аҕалла. Иван Шамаев кини саха тылын, судаарыстыбаннай тыл быһыытынан оскуолаҕа үөрэппи­тинэн киэн туттарын ыйда. Элбэх тылы билии мэйии үлэтигэр улахан көмөлөөҕүн учуонайдар дакаастаабыттара ырааппытын бэлиэтиибин. Парламентарий тустаах сокуон барыла төрдүттэн сыыһатын туһунан эттэ.

Депутат Егор Жирков биир да нуучча олорбот бөһүөлэктэригэр төрөппүттэргэ оҕолорун төрөөбүт тылларынан үөрэттэрээри сайабылыанньа сурутталлара, хайдах даҕаны киһи өйүгэр баппатын, тустаах докумуон дойду Төрүт Сокуонун кэһэрин туһунан эттэ. Кини 2004 сыллаахха буолбут дойду Президенин быыбарыгар Владимир Путиҥҥа итэҕэллээх сирэй буола сылдьыбытынан, 2012 сыллааҕы быыбарга Путин штабын өрөспүүбүлүкэҕэ салайбытынан сибээстээн, кини хайдах даҕаны гынан депутаттар итинник барыл оҥороллоругар соруйбатах буолуохтааҕын, сорох чунуобунньуктар аһара «кыһаллыыларын» түмүгэ буолуохтааҕын ыйда.

Парламентарийдар Виктор Губарев, Владимир Федоров, Евгения Михайлова, Жанна Егорова, Марфа Филиппова, Алиш Мамедов, Юрий Николаев, Петр Аммосов тустаах сокуон барылын утаралларын туһунан эттилэр.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков улахан сэрэхтээх федеральнай сокуон барыла оҥоһуллубутун, сүрүн балаһыанньалара ылылыннахтарына, төрөөбүт тылы үөрэтиигэ эбии ыарахаттары үөскэтэр кыахтаахтарын бэлиэтээтэ. Александр Николаевич бу федеральнай сокуон барылын Судаарыстыбаннай Дума бары фракцияларын («Биир ньыгыл Россия», «Сиэрдээх Россия», РФКП, РЛДП) бэрэстэбиитэллэрэ кыттыһан бэлэмнээбиттэрин ыйан туран, Ил Түмэн фракциялара бэйэлэрин партияларын кытта үлэлэһэллэригэр, өрөспүүбүлүкэ парламенын этиитин туруулаһалларыгар ыҥырда.

Спикер Александр Жирков этиитинэн, Судаарыстыбаннай Думаҕа Ил Түмэн туруорсуутун тириэрдэр, миэстэтигэр тиийэн үлэлиир сорудах парламент үөрэххэ, наукаҕа, култуураҕа, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Антонина Григорьеваҕа, норуот депутата Егор Жирковка, Судаарыстыбаннай Дума депутата Галина Данчиковаҕа сүктэрилиннэ. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ ити туһунан суругу Судаарыстыбаннай Дума депутатыгар Федот Тумусовка ыыппытын туһунан бэлиэтиибин. Тустаах федеральнай сокуон барылын дьүүллэһиигэ спикер Александр Жирков кыттыыны ылыаҕа.

Пленарнай мунньахха Александр Жирков: «Саҥа сокуон барыла ордук национальнай өрөспүүбүлүкэлэртэн үгүс утарсыыны көрсүөҕэ. Өйөөччүлэр да аҕыйаҕа суох буолуохтара. Онон сокуону төрөөбүт тылбыт туһатыгар, аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларын мэктиэлиир гына хайысхалыырга үлэлэһиэхтээхпит», – диэн эттэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин дьаһалынан парламеҥҥа тустаах сокуон барылын кытта үлэлэһэр оробуочай бөлөх тэрилиннэ. Бу бөлөххө Антонина Григорьева, Егор Жирков, Иван Шамаев, Евгения Михайлова, уо.д.а. депутаттар киирдилэр.

Саха тылыгар интэриэс уҕараабатын бэлиэтиибин. Ол курдук, араас тас дойдуларыттан Америкаттан, Англияттан, Францияттан, Японияттан, Венгрияттан, Италияттан, о.д.а. кэлэннэр тылбытын үөрэтэллэр. Франция учуонайа Эмили Май саха тылын французтарга үөрэтэр анал пособие оҥорон, дойдутугар дьону саха тылын үөрэтэрин эмиэ билэбит.

Туох барыта икки өрүттээх. Ол курдук, куһаҕан эмиэ үчүгэйдээх. Сорох ардыгар уу нуурал, уу чуумпу буоллаҕына, бэйэбит төрөөбүт тылбытыгар болҕомтобутун уҕарытыах курдук, аанньа ахтыбаттыы сыһыаннаһарбыт баар суол. Маннык мөкү эрээри сүпсүлгэн, салгыны хамсатыы ийэ тылга харыстабыллаах сыһыан наадатын, болҕомтобутун ууруохтаахпытын өйдөтөргө, санатарга дылылар.

Үлэ  «дьэҥкир» буолуон баҕардылар

Пленарнай мунньахха депутаттар «2017 сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай баайын-дуолун судаарыстыбаннай приватизациялааһын түмүктэрин туһунан» бырабыыталыстыба отчуотун иһиттилэр. Бу боппуруоска дакылааты баай-дуол уонна сир сыһыаннаһыыларыгар миниистир Евгения Григорьева оҥордо.

Тустаах боппуруоһу дьүүл­лэһиигэ депутаттар актыыбынай кыттыыны ыллылар. Ол курдук, норуот итэҕэллээхтэрэ дакылаатчыкка «АЛРОСА-Ньурба» ПАО акцияларын «РИК» АО уставной хапытаалыгар угууга, «РИК» АО дочернэй предприятиеларын баайдарын-дуолларын балансанан сыанатын быһыы өҥөтүн төлөбүрүгэр, приватизацияламмыт актыып төһө рентабельнайыгар сыһыаннаах, Чульмаҥҥа 21 №-дээх орто оскуоланы сабан, объегы өрөспүүбүлүкэ баайын-дуолун комплексыгар биэрии туһунан ыйытыылары биэрдилэр. Маны таһынан депутаттар приватизацияламмыт объект салгыы ыытар үлэтин-хамнаһын хонтуруоллааһын баарын дуу, суоҕун дуу туоһуластылар. Парламентарийдар «РИК» АО ликвидациятыгар хампаанньа баайа-дуола өрөспүүбүлүкэ уонна федеральнай бас билиигэ бэриллэр дуо диэн интэриэһиргээтилэр. «Сахабулт» концерн билиҥҥи балаһыанньатын туһунан ыйыталыстылар.

Депутаттар өрөспүүбүлүкэ баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар министерствотын ыытар үлэтэ-хамнаһа дьэҥкир буоларыгар баҕа санааларын эттилэр.

Тустаах сокуон барылын дьүүллэһиигэ бырабыыталыстыба парламены кытта бииргэ судаарыстыбаннай баайы-дуолу приватизациялааһын туһунун өрөспүүбүлүкэ сокуонугар, туһулаан баай-дуол номинальнай сыанатыгар уларытыылары бэлэмниир, приватизацияламмыт суударыстыбаннай баайы-дуолу туһаныы көдьүүһүн толору сыаналааһыны ыытыы, «РИК» АО хампаанньа бөлөхтөрүн ревизиялааһыҥҥа депутаттары кытыннарыы, акционернай уопсастыбалар уонна судаарыстыба кыттыылаах уопсастыбалар дириэктэрдэрин Сэбиэтин састаабыгар парламентарийдары киллэрэр туһунан, уо.д.а. этиилэр оҥоһулуннулар.

Александр Жирков: «Саҥа сокуон барыла ордук национальнай өрөспүүбүлүкэлэртэн үгүс утарсыыны көрсүөҕэ. Өйөөччүлэр да аҕыйаҕа суох буолуохтара. Онон сокуону төрөөбүт тылбыт туһатыгар, аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларын мэктиэлиир гына хайысхалыырга үлэлэһиэхтээхпит»

Ситимнээх   үлэ салҕанар

Биллэрин курдук, 2013 сылтан саҕалаан Ил Түмэн бэһис ыҥырыытын депутаттара Госдумаҕа үгүс ахсааннаах сокуоҥҥа көҕүлээһини киллэрдилэр. Саха сирин олохтоохторун интэриэстэрин көмүскүүр ситимнээх үлэ салҕанарын бэлиэтиибин.

Пленарнай мунньахха депутаттар «Сиртэн хостонор баай туһунан» федеральнай сокуоҥҥа уларытыылары киллэрэр туһунан» Ил Түмэн сокуоҥҥа көҕүлээһинин дьүүллэстилэр. Тустаах докумуон ылылыннаҕына, сиртэн хостонор баайынан дьарыктанар предприятиелар субъект уонна үлэ барар муниципальнай тэриллиилэригэр социальнай-экономическай сайдыыларыгар туһуламмыт бырайыактары олоххо киллэрии туһунан регион былааһын кытта сөбүлэҥ түһэрсэллэрэ булгуччулаах буолуоҕа.

Кулун тутар 23 күнүгэр Москваҕа ыытыллыбыт «Эко­­ло­гия» норуоттар икки арды­ларынааҕы Форумҥа тустаах сокуон барылын Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков билиһиннэрэн турардаах.

Тустаах сокуоҥҥа көҕүлээ­һин Госдумаҕа өйөнөр түбэлтэ­тигэр өрөспүүбүлүкэбит социальнай-экономическай сайдыытыгар улахан туһаны аҕалыаҕар саарбахтааһын суох.

* * *

Ил Түмэн уочараттаах ХХХVII пленарнай мунньаҕар депутаттар оҕо, предпринимателлэр, хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бырааптарын көмүскүүр Боломуочунайдар ааспыт 2017 сыллааҕы үлэлэрин туһунан отчуоттары иһитиллэр, дьүүллэстилэр.