Депутаттар үгүстэрэ миниистир үтүө эрэмньилэрин өйөөбөттөр

Ааспыт сылга мөлтөөһүн тахсыахтааҕын күүтүүлэр национальнай валюта курса намтааһынын кытта сибээстээхтэрэ, ол эрээри солкуобай курса билигин «бэйэтин төрүт суолталарыгар» төннөр. Ол кэннэ тилэх баттаһан инфляция аччыыр, дьон атыылаһар кыаҕа чөлүгэр түһэр уонна экономика үлэтэ күүһүрэр. Бэйэтин тылларын бигэргэтэн Алексей Улюкаев кэккэ дааннайдары аҕалла: «Сыыпараларынан: сыл саҕаланыытыгар ВВП түһүүтэ биһиэхэ 1,9%, промышленноска быдан кыра – 0,4%, тыа хаһаайыстыбатыгар икки ый устата 3% үүнүү көстөр».

Миниистир депутаттарга Россия Бырабыыталыстыбатын кризиһи утары үлэтин сүрүн туһаайыыларын туһунан кэпсээтэ: чугастааҕы икки-үс сылга сырьеттан атын экспорга өйөбүл оҥоһуллуоҕа. Онуоха анаан Экспоры өйөөһүн анал киинэ тэриллэр. Аччыгый уонна орто бизнеһи өйөөһүн ураты миэрэлэрэ оҥоһуллаллар. «Валовай ис бородууктаҕа (ВВП) уонна дьарыктаах буолууга аччыгый уонна орто бизнес ылар өлүүтүгэр биһиги хаалан иһэбит. Дьарыктаах буолуу – бу, бастатан туран, микробизнес. ВВП өлүүтэ – бу аччыгый уонна орто бизнес. Ити туохха нааданый? Итиниэхэ анаан судаарыстыба сакааһа наадалаах. Эһиги билэргит курдук, биһиги билигин 44 уонна 223 сокуоннарга көннөрүүлэри ылынныбыт. Бырабыыталыстыба уурааҕа ылылынна. Бизнескэ анаан судаарыстыба федеральнай уонна муниципальнай сакаастарыгар квота номнуо үлэлиир. От ыйыттан саҕалаан судаарыстыбаннай корпорацияларга уонна судаарыстыба кыттыылаах хампаанньаларга аччыгый бизнескэ анаан 10% квота үлэлээн барыаҕа. Онуоха эбии 8% – кинилэр кыттыгас бэдэрээтчиттэригэр», – диэтэ миниистир.

Алексей Улюкаев кэлэр сыл бастакы кыбартаалыттан саҕалаан «нэһилиэнньэ атыылаһар кыаҕа үтүө туругар төннүөҕэ, ол эбэтэр инфляция тосту сарбыллыытынан сибээстээн дьиҥнээх хамнастар, дохуоттар, бытархай атыы эргиирэ» диэн, эрэнэрин биллэрдэ. Миниистир депутаттарга иһитиннэрбитинэн, Бырабыыталыстыба кризиһи утары үлэтин сүрүн туһаайыыларын саҥа редакцията бэлэмнэнэр, кини үлэ туһаайыыларын ааттаата: чугастааҕы икки-үс сылга араас финансовай инструменнар көмөлөрүнэн сырьеттан атын экспорга өйөбүл оҥоһуллуоҕа, ону ааһан, экспоры өйөөһүн киинэ тэриллэр. Аччыгый уонна орто бизнес чааһыгар сыыйа-баайа судаарыстыбаннай сакаас киллэриллиэҕэ, оттон номнуо билигин аччыгый уонна орто бизнес реестрэ үөскэтиллэр. Бизнеһи бүтүннүүтүн ыллахха, миниистир хонтуруоллуур-кэтиир уорганнар өттүлэриттэн ыгыыны аччатарга уонна нолуок ноҕуруускатын «тоҥорорго», ону таһынан инвестиция араас көрүҥүн сайыннарарга эрэннэрдэ. Алексей Улюкаев билигин баан мэктиэлэрин бюджета улаатыннарыллыбытыгар болҕомтону уурда, онон бары бигэргэтиллибит бырайыактар үлэлиэхтэрэ. Судаарыстыба кыттыылаах хампаанньаларга өйөбүл туһунан этэригэр, миниистир чопчу бырайыактары ааттаата, хас биирдиилэригэр өйөбүл көрүҥнэрин чуолкайдаата.

Ол эрээри депутаттар үгүстэрэ миниистир үтүө эрэмньилэрин уонна билгэлээһиннэрин өйөөбөтүлэр, ити ыйытыыларга эмиэ көһүннэ. РФКП фракциятыттан Вячеслав Тетёкин маннык ыйытыыны биэрдэ: «Олох таһыма официальнайдык 9% таҥнары түстэ, оттон атыылаһар кыах – 30%. Эн манна оруосабай хартыыналары ойуулуугун, ол эрээри эһиги үчүгэйи билгэлээһиннэргит бары мэлдьи симэлийэн хаалаллар. Биһиги ньиэп, газ иннэтигэр олорбуппут курдук олоробут. Россия научнай-техническэй өттүнэн тутулуга суоҕун чөлүгэр дьиҥнээхтик түһэрэр санааҕыт былааннаргытыгар урут да суоҕа, билигин да суох. Эһиги экономическай стратегияҕыт моҥкурууттаабытын билинэргит уонна отставкаҕа бараргыт уолдьаспата дуо?». Алексей Улюкаев харда тылыгар: «Биһиэхэ туох эрэ табыллыбат буоллаҕына, туох сатамматаҕын сүбэлээн биэриҥ, ол кэнниттэн эрэ отставканы ылыныҥ, ол эрээри ити эһиги быһаарар боппуруоскут буолбатах. Оттон науканы, научнай-техническэй сайдыыны өйөөһүҥҥэ сыһыаннаан эттэххэ, бу олус суолталаах дьыала. Көрүҥ эрэ, биһиги төһө да улахан сыранан буоллар, ол эрээри наука салаатыгар саҥа технологиялары, саҥа научнай арыйыылары биэрэр аччыгый уонна орто тэрилтэлэргэ 5 млрд солкуобайы аныырбыт кыалынна», – диэтэ.

РЛДП фракциятын депутаттара эмиэ тыа хаһаайыстыбатыгар балаһыанньа хайдаҕын туһунан миниистир аһара үчүгэй хартыынаны ойуулаабытын эттилэр уонна салааны өйөөһүҥҥэ суһал миэрэлэри уталыппакка ылары ирдээтилэр. Фракция аатыттан ыйытыыны Максим Щепинов биэрдэ: «Балаһыанньа чахчыта хайдаҕын туһунан эһиэхэ мин этиэхпин сөп. Ол эбэтэр миэстэтигэр тыа хаһаайыстыбатын табаары оҥорооччулара кредиттэрэ олус элбэх уонна хаттаан кредит ылар кыахтара суох, ГСМ сыаната эмискэ үрдээтэ, сэлээркэ сыаната 1,5 солкуобайтан 3 солк. үүннэ. Баһаалыста быһаарыҥ эрэ, маннык усулуобуйаларга тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытын хайдах сайыннарыахха сөбүй уонна аччыгый, орто бизнеһи хайдах өйүүбүт?» Экономическай сайдыы миниистирэ итиннэ да хоруйун булла: «Биһиги тыа хаһаайыстыбатын табаары оҥорооччулар иэстэрин реструктуризациятыгар үлэлиибит, ол аата, бэриллэр кредиттэр болдьохторун уһатыыга».

«Сиэрдээх Россия» фракциятын уонна парламеҥҥа баһыйар фракция бэрэстэбиитэллэрэ тыл этиилэрэ арыый уота-күөһэ суох буолла, кинилэр Бырабыыталыстыбаҕа чопчу этиилэргэ болҕомтону уурдулар. «Биир ньыгыл Россияттан» туһааннаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Игорь Руденскай тылы ылла.

Кини маннык эттэ: «Экономика тутулун олох устатын тухары уларытыахха сөп, 20 да, 30 да сыл, ол эрээри биһиги ханна баран иһэрбитин өйдүүр туһуттан 15-20 сылга саатар стратегиялаах буолуохтаахпыт. Мин санаабар, ити стратегияны экономика министиэристибэтэ ырытан оҥоруох тустаах». «Игорь Николаевич Руденскай этиитин кытта сөбүлэһиэхпин баҕарабын. Ыйааһыннаах политиканы сөптөөхтүк ыытарбыт туһугар биһиэхэ 15-20 сылга социальнай-экономическай сайдыы программата, сайдыы стратегията баар буолуохтаах. Ити стратегия амбициялаах буолуох тустаах. Кини сайдыы инерционнай суолугар тирэҕириэ суохтаах», – диэн эбэн эттэ «Сиэрдээх Россия» депутата Анатолий Аксаков.

Кини промышленнай тэрилтэлэри техническэй хаттаан сэбилээһин программаларын олоххо киллэрэргэ, ону сэргэ үбү мунньуу нуормаларын тосту улаатыннарарга, ол иһигэр Киин баан ресурсаларын туһанарга эттэ. «Бырабыыталыстыба чааһын» түмүктүүрүгэр Госдума Бэрэссэдээтэлэ Сергей Нарышкин экономическай сайдыы миниистирэ Алексей Улюкаевка, бүгүҥҥү дьүүллэһиини ырытан көрөн баран, депутаттар этиилэригэр болҕомтону уурарыгар эттэ.

Полина КОЧЕТКОВА суруйуута тылбаастанна.