“Экономикаҕа билиилээх буолар кэм кэллэ”

Бырааһынньыктартан аккаастанабыт

Ил Түмэн уочараттаах 35-с пленарнай мунньаҕар 2019-2020 сыллардааҕы бүддьүөт көннө­рүллүбүт барылын көрдүлэр уонна бүтэһик ааҕыыга ылыннылар.
Дакылааты үп миниистирэ Валерий Жондоров оҥордо. Ол курдук, 2018 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бюджетын дохуоттаах чааһа 4 млрд 248762,9 тыһ. солк. улаатыннарыллан 192 млрд 924 453,8 тыһ. солк. буолбут. Оттон ороскуоттаах чааһа 194 млрд 737 мөл. солк. буолуоҕа, дефицитэ 1 млрд 705 мөл.солк. тэҥнэһиэҕэ.
Дакылаатчыт иһитиннэр­битинэн, социальнай хабааннаах салааларга ыытыллыбыт үп сарбыллыбатах. Сыаналаах атыылаһыылартан, бэлиэ дааталар тэрээһиннэриттэн аккаастаммыттар. Бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастарын үрдэтиигэ, ОДьКХ ороскуотун толуйууга үбүлээһини улаатыннарар туһунан көннөрүү киирбит.
Пленарнай мунньахха бүд­дьүөт туһунан сокуон барылын көрүү биир ордук мөккүөр­дээҕинэн буолар. Бу да сырыыга дакылаатчыкка үгүс боппуруос киирдэ. Алена Атласова искэн ыарыылаахтары эмтиир диспансер тутуутун туһунан ыйыталаста. 2020 сылга диэри тутуу түмүктэниэхтээҕин туһунан Валерий Жондоров иһитиннэрдэ. Маны таһынан депутат ыарахан диагностаах дьон эмтэнэ барар айаннарын толуйарга көрүллүбүт үп кээмэйэ кыччаабатыгар эттэ. Виктор Федоров Беркакит-Томмот-Дьокуускай хайысхалаах тимир суолу тутууга инвестордары кыттыһыннарар тоҕоостооҕун, Иван Шамаев бөдөҥ бырамыысыланнай хампаанньаларга оҥоһуллубут “нолуок чэпчэтиитин” тохтотор туһунан этии киллэрдилэр. Маны таһынан Виктор Федоров бырагыраамалары сарбыйыы туһунан информация хобдоҕун ыйда. Леонид Владимиров сирбит баайыгар эрэ эрэммэккэ, олохтоох пуонда биржатын тэрийэргэ эттэ. “Дьон экэнэмиичэскэй үөрэҕэ суох. Судаарыстыбаттан ылар эрэ санаалаах. Дьиҥэр, аан дойдуга сыаналанар ураты баайбытыттан – таба, сылгы иитиититтэн, бултааһынтан, балыктааһынтан дохуот ылыахпытын сөп. Сыаннай кумааҕыга кубулутан, акционернай тэрилтэ оҥостон. Экэниэмикэҕэ билиилээх буолар кэм кэллэ”, — диэн санаатын эттэ.
Ил Түмэн бюджекка, үпкэ, түһээн уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев тустаах сокуон барыла парламент бары сис кэмитиэттэригэр дьүүллэһиини ааспытын, тустаах сис кэмитиэт уопсай түмүк оҥорбутун туһунан иһитиннэрдэ. Ол курдук, Ил Түмэн депутаттарыттан уонна СӨ Бырабыыталыстыбатыттан 26 көннөрүү киирбититтэн пленарнай мунньахха 18 көннөрүүнү ылыннылар.

“ЯТЭК”   кыһалҕатын быһаарарга   өссө биир   оробуочай бөлөх   тэриллиэҕэ

Бу пленарнай мунньахха ЯТЭК тула балаһыанньа төһө тыҥаабытын быһаарарга дьулустулар.

Хампаанньа банкрот буолан, өрөспүүбүлүкэни гааһынан хааччыйар үлэ тохтуон сөбүн куттала баара биллэр. СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Михаил Осипов ЯТЭК иэстэрин туһунан иһитиннэрдэ. Хампаанньа судаарыстыбаннай бааннарга уонна атыттарга кредиккэ уопсайа 11,2 млрд солк. иэстээх. Кини хампаанньа үлэтин хонтуруолга ылан, нэһилиэнньэҕэ гааһы тиэрдии тохтуо суоҕар эрэннэрдэ.

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков бу боппуруос ЯТЭК хампаанньатын эрэ кыһалҕата буолбатаҕын, өрөс­пүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин олоҕун-дьаһаҕын таарыйар боппуруос буоларын бэлиэтээн туран, Ил Түмэн депутаттарыттан турар оробуочай бөлөх тэрийэргэ этии киллэрдэ. “Бу боппуруоһу быһаарарга биһиги бэйэбит бэрэстэбиитэллээх буолуохтаахпыт. Балаһыанньа бары өрүтүн үчүгэйдик билэ  сылдьыахтаахпыт”, — диэтэ. Ол курдук оробуочай бөлөххө Юрий Баишев, Юрий Николаев, Виктор Федоров, Алексей Еремеев киирдилэр. Иван Шамаев бөлөххө киллэрэр туһунан этиитин ылынан, уопсастыбаттан хонтуруоллааһыны сүктэрдилэр.

Быраабы   көмүскүүр боломуочунай сыллааҕы   үлэтэ

Ил Түмэн уочараттаах 35-с пленарнай мунньаҕар норуот депутаттара  өрөспүүбүлүкэҕэ киһи быраабын боломуочунайын 2017 сыллаах үлэтин туһунан отчуотун сөптөөҕүнэн ааҕан, ылыннылар.

Дакылааты киһи быраабыгар боломуочунай Сардаа­на Гурьева оҥордо. Кини иһитиннэрбитинэн, 2017 сыл устата көмүскэлгэ наадыйар биирдиилээн дьонтон  уонна кэлэктииптэн 2230 сурук уонна тылынан үҥсүү киирбит. Маны тэҥэ ааспыт сылы кытта тэҥнээтэххэ үҥсүү 10% аҕыйаабыт. Боломуочунайга уустук балаһыанньаҕа түбэспиттэр ордук кэлэллэр эбит – бэйэлэрин бырааптарын күөмчүлэппиттэр, суут быһаарыытын кытары сөпсөспөтөхтөр,  хаарбах туруктаах дьиэттэн  көһөрөллөрүгэр сөбө суох дьиэни ылбыттар, ОДьКХ өҥөлөрүнэн туһаныыга кыһалҕаны көрсүбүттэр. Маны сэргэ хамнастара кэмигэр төлөммөтөх, сокуоннайа суох үлэлэриттэн ууратыллыбыт дьонтон уопсайа 174 үҥсүү киирбит. Хас биирдии үҥсүүнү кытары үлэлээбиттэрин түмүгэр 1003 үҥсүүгэ быһаарыы бэриллибит, 79 киһи кырдьыктарын булбуттар.

Дакылаат кэнниттэн норуот депутата Алена Атласова “Эппиэтинэстээх төрөппүт туһунан” СӨ сокуонун оҥорорго бииргэ үлэлэспиттэрин санатта. “Сокуон икки сыллааҕыта олоххо киирбитэ. Дьиҥэр, сокуон төрөппүккэ эрэ туһаайыллыбат, судаарыстыба өттүттэн дьиэ кэргэҥҥэ көмө баар буолуохтааҕа эрэйиллэр. Ол инниттэн, холобур, элбэх оҕолоохторго суола-ииһэ, уота суох сири биэрбэттэрин туһугар кыһаллабыт. Бу үлэҕэ үөһэ үлэлэспит сокуоммут көмө буолуон сөп дуо?”, — диэн ыйытта. Маныаха Сардаана Гурьева сокуон дьиэ кэргэҥҥэ үбү-харчыны мэктиэлээбэтин, сокуон дьиэ кэргэн суолтатын үрдэтэргэ туһуланарын туһунан эттэ.

Норуот депутата Елена Голомарева хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар көмүскэллээх буолалларыгар үлэ күүскэ барыахтааҕын ыйан туран, бу хайысхаҕа бииргэ үлэлэһэргэ бэлэмин туһунан эттэ.