ФАП-тар тутуллуохтара, балыыһалар саҥардыллыахтара

Национальнай бырайыак сэттэ регионнааҕы бырайыагын олоххо киллэрии

Дойдуга киһи үйэтин уһатарга соруктаммыт “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыак 12 тосхол ортотугар биир сүрүн миэстэни ылар. Билиҥҥитэ бу бырайыагынан үгүс үп көрүллэн, былаан оҥоһуллан, олоххо киирэн эрэр. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагы олоххо киллэрии туһунан Ил Түмэҥҥэ бырабыыталыстыба чааһыгар кэпсэттилэр.

Тэрээһини Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Семен Березин салайан ыытта. Ил Түмэн, Куорат думатын  депутаттара, министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

СӨ доруобуйа харыстабылыгар миниис­тирэ Елена Борисова дакылаатыгар национальнай бырайыак сэттэ регионнааҕы бырайыагынан олоххо киллэриллэрин иһитиннэрдэ: “Бастакы сүһүөх медицинскэй көмө тиһигин сайыннарыы”, “Сүрэх, тымыр ыарыыларын утары охсуһуу”, “Искэн ыарыыларын утары охсуһуу”, “Оҕо доруобуйата”, “Медицинэ үлэһиттэрэ”, “Доруобуйа харыстабылын цифровой куонтура”, “Медицинэ өҥөтүн таска таһаарыыны сайыннарыы”. Миниистир бу сэттэ бырайыагынан сөбүлэһии түһэрсиллэн, федеральнай бюджеттан төһө үп көрүллүөхтээҕэ биллибитин туһунан эттэ.

Ол курдук, бу сэттэ бырайыакка тө­һө үп көрүллүбүт эбитий? 2019-2024 сс. Саха сиригэр “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагы олоххо киллэрэргэ федеральнай, өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан уопсайа  8 млрд 456 мөл. солк көрүллүбүт. Бырайыагы олоххо толору киллэрэргэ эбии төһө үп тиийбэтин ааҕан-суоттаан, киин министиэристибэҕэ биллэрбиттэр, эбии 45197,92 мөл. солк. тиийбэтэ биллибит.

Бырайыактар сүнньүлэринэн ханнык үлэлэр былааннаналларый? “Бастакы сүһүөх медицинскэй көмө тиһигин сайыннарыы” диэн регионнааҕы бырайыагынан 2021 сылга диэри тыа сиригэр 8 медицинэ тэрилтэтин тутар, 76 саахалланар туруктаах уонна хаарбах балыыһалары уонна биэлсэр-акушер пууннарын (салгыы ФАП) хаттаан саҥардар, 100 киһиттэн аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 6 мобильнай эмтиир комплексы үлэлэтэр туһунан сайаапка киирбит. Билиҥҥитэ бу тутууларга федеральнай бюджеттан 242 мөл. солк. үбүлэммит. Ол эбэтэр 2021 сылга диэри 8 ФАП, хаарбах туруктаах 5 тыа сирин балыыһата уонна ФАП саҥардан тутуллуохтара, 5 мобильнай эмтиир комплексы атыылаһыахтара. Сайаапка быһыытынан киирбит дьаһаллары барытын олоххо киллэрэргэ эбии 3223,8 мөл. солк. ирдэнэр.

Маны таһынан өрөспүүбүлүкэ нэһи­лиэнньэтин доруобуйатын тупсарарга национальнай бырайыак чэрчитинэн көрүллүбэтэх тэрээһиннэргэ эмиэ эбии үп ирдэнэр. Холобур, 292 эмп тэрилтэтэ олохтоохтук өрөмүөннэниэхтээх, киин куорат 4 балыыһата уонна 34 оройуоннааҕы киин балыыһа аныгылыы оборудование­нан хааччыллыахтаахтар. Манна эбии 25732,7 мөл. солк. ирдэнэр.

“Сүрэх, тымыр ыарыыларын утары охсуһуу” соругунан Дьокуускайга Саха Өрөспүүбүлүкэтин кардиологическай диспансерын иккис уочарата — 150 миэстэлээх сүрэх-тымыр киинин туталлара былааннанар. Манна эбии үбүлээһиҥҥэ 4597,9 мөл. солк. ирдэнэр. Миниистир “сүрүн сорукпут эмп тэрилтэлэрин хааччыйыы” диэн этэр. Ол курдук, “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагынан үөһэ этиллибит сүрэх уонна тымыр киинин, өрөспүүбүлүкэтээҕи 1№-дээх уонна 2№-дээх балыыһалар истэринэн 4 салааны, Мирнэйгэ, Нерюнгрига сүрэх, тымыр ыарыыларын эмтиир бастакы сүһүөх кииннэри арыйаллара уонна Ньурбаҕа, Майа сэлиэнньэтигэр салаалары арыйаллара былааннанар. “Уһук Илиҥҥи ФУо боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутневы кытары көрсүһүүгэ бу боппуруоһу быһаардыбыт. Кини 4 млрд солк. суумалаах Өрөспүүбүлүкэтээҕи кардиологическай киин тутуутун бигэргэттэ”, — диэн Елена Борисова үчүгэй сонуну кэпсээтэ.

Искэн ыарыыттан өлүүнү аҕыйатыыга туһуланар “Искэн ыарыыларын утары охсуһуу” бырайыагынан Дьокуускайга Искэн ыарыыларын эмтиир диспансер поликлиникалаах уонна сытар балыыһалаах иккис уочаратын эбийиэгин тутуу былааннанар.Манна эбии 6138,9 мөл. солк. ирдэнэр. Маны таһынан Дьокуускайга уонна улуустарга 18 амбулатория иһинэн искэн ыарыыларын эмтиир көмө тэрийэргэ эбии 637,9 мөл. солк. ирдэнэр. Быйыл 9 оннук көмө салаата тэриллиэхтээх.

“Оҕо доруобуйата” регионнааҕы быра­йыак оҕо доруобуйатын харыстабылын сайыннарар соруктаах. Миниистир Елена Борисова иһитиннэрбитинэн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи перинатальнай киин үлэҕэ киирэн, итэҕэс оҕону көрөн-харайан доруобуйатын тупсарар буоланнар, оҕо өлүүтүн көрдөрүүтэ арыый аҕыйаабыт. Бу бырайыагынан оҕо поликлиникалара хааччыллыахтаахтар, маныаха 258 мөл. солк. ирдэнэр эбит.

“Медицинэ үлэһиттэрэ” бырайыагынан быраастары уонна медицинэ орто сүһүөх үлэһиттэрин квалификацияларын үрдэтиигэ улахан үлэ барыахтаах. Ордук Искэн ыарыыларын эмтиир уонна Кардиологическай кииннэргэ үлэлиир быраастары бэлэмнээһиҥҥэ болҕомто ууруллар. Бу бырайыакка уопсайа 1 млрд. солк ирдэнэр.

“Доруобуйа харыстабылын цифровой куонтура” диэн регионнааҕы бырагыраама кэм ирдэбилинэн оҥоһуллар. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн баар дааннайдары биир электроннай ситимҥэ киллэрэн, үлэ хаамыытын чэпчэтии соруга турар. “Манна даҕатан эттэххэ, Саха сирэ бу хайысхаҕа инники күөҥҥэ сылдьар – Арассыыйа субъектарыгар  8-с миэстэҕэ турабыт”, — диэн дакылаатчыт бэлиэтээтэ.

“Медицинэ өҥөтүн таска таһаарыыны сайыннарыы” диэн бырайыак региоҥҥа оҥоһуллар медицинэ өҥөлөрүнэн атын регионнар туһаналларыгар хайысхаланар. “Кардиологическай, искэн ыарыытын эмтиир кииннэрбитигэр чугас сытар регионнартан эмтэнэ кэлиэхтэрин сөп”, — диир Елена Борисова.

Дакылаатчыт иһитиннэриитин тү­мүк­­тээбитин кэннэ депутаттар ыйытыылары биэрдилэр. Виктор Губарев судаарыстыбаннай балыыһалары автономнай тэрилтэҕэ көһөрүү сыыһатын ыйан туран, тоҕо бу үлэ барарын ыйытта. “Балыыһалары автономнай тэрил­тэҕэ көһөрүү 2010 сыллаахха тахсыбыт сокуоҥҥа олоҕуран ыытыллар. Били­гин 6 автономнай тэрилтэ статустаах балыыһалардаахпыт. Бу балыыһаларга ол статус малы-салы, оборудованиены атыылаһыы аукционугар кытталларыгар уонна лизининэн ылалларыгар кыах биэрэр”, — диэтэ миниистир. Павел Петров олохтоох үөрэх кыһалара үлэһиттэринэн төһө хааччыйалларын уонна “Земскэй быраас” бырагыраама “Доруобуйа” национальнай бырайыакка тоҕо ахтыллыбатаҕын ыйытта. “Өрөспүүбүлүкэҕэ медицинэ үөрэҕин кыһаларыгар үөрэммиттэр манна үлэ булаллар, арай аспирантураҕа, ординатураҕа үөрэнэ барбыттар төннүүлэрэ аҕыйах. ХИФУ медицинскэй институтугар 174 туһааннаах миэстэни биэрдилэр. “Земскэй быраас” бырагыраама билигин да үлэлиир. Биэс сыл иһигэр 578 быраас бу бырагырааманан тыа сиригэр үлэлии тахсыбыта”, — диэтэ миниистир.

Вице-спикер Антонина Григорьева чуолаан быйыл хас ФАП уонна амбулатория тутуллуоҕун, онно төһө үп көрүллүбүтүн ыйытта. “2019 сылга 8 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа ФАП тутуллара былааннанар, онно 45 мөл. солк. көрүлүннэ. Эмп-том өҥөтө суох сиригэр бастакынан тутуу сүрүн ирдэбилинэн буолбута.  Ол курдук, Ленскэй оройуонугар Хамра сэлиэнньэтигэр, Бүлүү улууһугар Сосновка сэлиэнньэтигэр, Кэбээйигэ, Алдаҥҥа, Мэҥэ Хаҥаласка, Томпоҕо модульнай ФАП-тар тутуллуохтара. Эһиил 107 мөл. солк көрүлүөҕэ. Ол үп саахалланар туруктаах амбулаториялары саҥардыыга ыытыллыаҕа. Уопсайынан, саахалланар туруктаах эмп-том эбийиэктэрэ олус элбэхтэр, билиҥҥитэ 76 баара биллэр. Бу эбийиэктэр национальнай бырайыагынан саҥардыллалларын ситиһээри билигин эбии үбүлээһини көрөллөрүн туһугар үлэлэһэ сылдьабыт”, — диэн хоруйдаата Е.Борисова.

Бырабыыталыстыба чааһын түмүгэр тэрээһини салайан ыыппыт Семен Березин  “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыак иһинэн регионнааҕы сэттэ бырайыагы үбүлээһин боппуруоһугар үлэ күүскэ  барыахтааҕын бэлиэтээтэ. Муус устар ыйыгар  буолуохтаах Хоту сир дьыалаларыгар, олохтоох салайыныыга, регионнааҕы бэлиитикэҕэ уонна федеративнай тутулга Федерация Сэбиэтин кэмитиэтин көһө сылдьар мунньаҕар бу боппуруоһу көтөҕөргө ыҥырда.

Сардаана КУЗЬМИНА