Хоту сиргэ олоҕун анаабыта

Василий Роббек үөлээн­нээхтэрэ, бииргэ үлэ­лэспит, алтыһан ааспыт дьоно аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар олохторун-дьаһахтарын үөрэтиигэ, сайыннарыыга уонна суут-сокуон өттүттэн көмүскэллээх буолууларын уһансыбыт өҥөтүн бэлиэтээн, үтүө тылларынан ахтан-санаан аастылар. Ол курдук, Василий Роббек аҥардас Саха сирин норуоттарын кыһалҕаларын эрэ буолбакка, бүтүн Арассыыйа, Арктика норуоттарын көмүскэллээх буолууларын туруорсубут үтүөлээх. Бу туһунан Кемероваттан шор норуотун бэрэстэбиитэлэ Надежда Печенина уонна Сахалин уобаластааҕы Думатыттан Алексей Лиманзо кэлэн сэһэргээтилэр.
Надежда Печенина биһиги учуонайбытын кытта 1994 cыллаахха Швейцарияҕа Женева куоракка буолбут төрүт омуктар бырааптарын көмүскүүр 12-с cессияҕа билсибит. «Оччолорго биһиги баҕа санаалаах эрэ кэлбит буоллахпытына, Василий Роббек туох баар боппуруоска сөптөөх, наука, экономика уо.д.а. өттүнэн толору олохтоох хоруйдаах, санаалаах этэ. Кини тыла-өһө өрүү оруннаах, суолталаах буоларын сөҕөрбүт. Онно Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Конституция ылыллыбытын, төрүт олохтоох омуктаргытын бары өттүнэн көмүскүүр сокуоннардааххытын саҥа билбиппит. Кэлин онно тирэҕирэн, бэйэбит сокуоннарбытын ылыммыппыт», — диэн Надежда Михайловна махталын тириэртэ.
Ыҥырыылаах ыалдьыт Алексей Лиманзо: “Саха сирэ маннык улахан суолталаах сокуоннарга, хамсааһыҥҥа куруук инники күөҥҥэ сылдьар. Василий Роббек регион эрэ иһинэн буолбакка, бүтүн аан дойду таһымнаах учуонай буолар. Кини үлэлэрин биһиги бары бүттүүн түмсэн, олоххо киллэриэх тустаахпыт”, — диэн этиитин түмүктээтэ.
РСФСР XII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин, Госдума иккис ыҥырыытын, Ил Түмэн III уонна IV ыҥырыыларын депутата Зоя Корнилова аҕыйах ахсааннаах норуоттар тустарынан сокуону туруорсуу хайдах барбытын, туох күчүмэҕэйдэри көрсүбүтүн туһунан олус долгуйан туран ахтан-санаан ааста, билиҥҥи кэмҥэ сытыытык турар кыһалҕалары таарыйда: «Василий Роббек туруорсубут үгүс боппуруостара олоххо киирэн баран, улам сүтэн-оһон, уларытыллан эрэллэрэ хомолтолоох. Аныгы ыччат айдааны тардан, плакаттаах буолбакка, өйүн күүһүн туһанан, науканан дакаастаан, сокуоҥҥа олоҕуран турууластаҕына эрэ, норуот сайдар кэскиллээх», — диэн тоһоҕолоон эттэ.
Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара сүрүннээн Василий Роббек уһулуччу талааннаах, бары өттүнэн дэгиттэр киһи, учуонай буоларын ахтан аастылар. Учуонай төрөппүт оҕолоро, сиэннэрэ, аймах-билэ дьоно кэлэн үгүс үтүө тылы истэн киэн туттуулара, махталлара улахан. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарын бырааптарыгар боломуочунай Константин Роббек аҕатын туһунан маннык эттэ: «Кини, бастатан туран, биһиэхэ аҕа этэ. Үөрэтэрэ-такайара, үлэҕэ, үөрэххэ сыһыарбыта, эр киһи буоларга уһуйбута. Ол гынан баран ити барыта аҕа эбээһинэһин курдук көрөрбүт. Оттон киэҥ далааһыннаах, улахан үлэтин ХНТ штаб-кыбартыыратыгар тиийэн баран биирдэ өйдөөбүтүм. Кини үлэлэрин, идеятын дириҥ ис хоһооно онно киирбитэ».

Ыспыраапка

Василий Афанасьевич Роббек — тунгус-маньчжур тылларын үөрэтии эйгэтигэр тутаах учуонай буолар. Кини функциональнай грамматика теориятын туттан, тунгус-маньчжур тылын научнай оскуолатын олохтообута. Барыта сүүстэн тахса научнай үлэлээх, ол иһигэр 15 монография уонна учуобунньук ааптара, 10 үөрэтэр методическай босуобуйаны уонна үрдүк үөрэх кыһатыгар, педучилищеҕа, оскуолаҕа аналлаах эбээн тылын 5 тылдьытын оҥорбута. Олортон 16 үлэтэ хотугу тылы үөрэтиигэ сүҥкэн кылааты киллэрбитэ, хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар билиҥҥи тирээн турар боппуруостарыгар анаммыта. Маны таһынан, кини быһаччы кыттыытынан, сыралаах-сылбалаах туруорсуутунан, аан дойдуга хотугу омуктар баалларын, туох кыһалҕалаахтарын, ураты култуураларын көмүскүүр, сайыннарар, киэҥ эйгэҕэ иһитиннэрэр кыахтаммыттара. Бу туһунан Арассыыйа бары муннугар, ХНТ штаб-кыбартыыратыгар, Нью-Йорка, аан дойдуга бүтүннүүтүгэр иһиллибитэ. В.А. Роббек аан дойду төрүт омуктарын бырааптарын Декларациятын төрүттэспитэ, кини көҕүлээһининэн ХНТ иһинэн төрүт омуктар Бастайааннай Форумнара олохтоммута.

Тэрээһин түмүгэр кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар ураты тылларын, култуураларын харыстыыр уонна бу туһугар олоҕун анаабыт улуу учуонайбыт Василий Роббек аатын үйэтитэр сыалтан маннык резолюцияны биир киһи курдук ылыннылар:

• СӨ аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарын социальнай-экономическай сайдыыларыгар өҥөтүн иһин диэн Василий Роббек аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бириэмийэтин олохтуурга;
• Учуонай көҕүлээһининэн тахсар “Хоту сир, Сибиир уонна Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын этническэй култуураларын пааматынньыга” диэн кинигэ сериятын сылын аайы үбүлүүргэ;
• «Өрөспүүбүлүкэ чулуу дьоно» диэн серия иһинэн “Василий Роббек” диэн кинигэни бэлэмнээн таһаарарга;
• Регион иһинэн үөрэх­тээһин программатыгар “Са­ха Өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын култуурата” диэн предмеккэ В.А.Роббек Саха Өрөспүүбүлүкэтин аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарын ураты тылларын, култуураларын үйэтитиигэ уонна сайыннарыыга кылаатын туһунан тиэмэни киллэрэргэ;
• Роббек научнай оскуолатын салгыы сайыннарар сыалтан, ыччаты тардарга, саҥа саҕахтары арыйарга сылын аайы североведениеҕа араас куонкурустары, граннары уо.д.а. көрөргө;
• Хоту дойду норуоттарын дьиэтин иһинэн хотугу норуоттар чулуу дьонноругар аналлаах мемориальнай комплексы арыйарга;
• «Роббек ааҕыылара» диэн научнай-практическай кэмпириэнсийэни үбүлүүргэ.