Оҕо быраабын көмүскүүр туһугар

“Оҕо быраабын туһунан”сокуоҥҥа уларытыылар ылылыннылар. Ол курдук, республика народнай депутаттара “Оҕо быраабын туһунан” Саха Республикатын Сокуонун 30 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрии туһунан сокуон барылын бүтэһиктээх ааҕыыга ыллылар. Санатар эбит буоллахха, парламентарийдар Юрий Баишев уонна Александр Сусоев көҕүлээн Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Мунньаҕын көрүүтүгэр анаан киллэрбит сокуоннарын барыла 2015 сыл тохсунньутугар бастакы ааҕыыга ылыллыбыта. Иккис ааҕыы кэмигэр Саха сирин народнай депутаттара Юрий Баишевтан, Гульсум Бейсембаеваттан, Александр Александрович Дудниковтан, Жанна Егороваттан икки көннөрүү киирдэ. Бастакы көннөрүү чэрчитинэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар бастайааннай олохтоох эдэр ыалларга Российскай Федерация уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуоннарыгар олоҕуран судаарыстыбаннай өйөбүл оҥоһуллар. Иккис көннөрүү бу сокуон олоххо киириитин болдьоҕун туһунан. Саха сирин народнай депутатын этиитинэн, сокуон официальнай бэчээккэ тахсыаҕыттан 10 күн ааспытын кэннэ күүһүгэр киириэҕэ.

«Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар арыгы булкааһа суох энергетическэй утахтары биирдиилээн атыылааһыны уонна тарҕатыыны хааччахтыыр туһунан» сокуон барылын өрөспүүбүлүкэ депутаттара иккис уонна бүтэһиктээх ааҕыыга көрөн ылыннылар. Санатар буоллахха, сокуону Ил Түмэн депутата Александр Кошуков Саха Өрөспүүбүлүкэтин нэһилиэнньэтин доруобуйатын энергетическэй утахтар алдьатыылаах дьайыыларыттан харыстыыр сыаллаах көҕүлээбитэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар 18 сааһын туола илик гражданнарга; оҕо, ыччат мустар сиригэр, общественнай тырааныспарга энергетическэй утахтары атыылыыр хааччахтаныаҕа. Маннык хабааннаах бобуу Российскай Федерация 30 субъегар, ол иһигэр Нижегородскай, Тула, Ростов уобаластарыгар, Краснодарскай кыраайга, Чеченскай Республикаҕа, Вологда уобалаһыгар, Омскай, Астрахань уобаластарыгар номнуо олоххо киирбитэ.

Медицина тэрилтэлэрэ 4 сааһыгар диэри муммут, быраҕыллыбыт уо.д.а. оҕолору суукканы эргиччи көрүөхтэрэ-истиэхтэрэ. Ол курдук, итиннэ сыһыаннаах «О внесении изменений в Закон Республики Саха (Якутия) «О профилактике безнадзорности и правонарушений несовершеннолетних в Республике Саха (Якутия)» өрөспүүбүлүкэ сокуонун барылын 7 дьокутаат: Юрий Баишев, Ольга Балабкина, Гульсум Бейсембаева, Александр Александрович Дудников, Жанна Егорова, Александр Сусоев уонна Олег Тарасов көҕүлээн тураллар. Өрөспүүбүлүкэ народнай депутаттара тулаайах уонна төрөппүт иитиитэ суох хаалбыт оҕолорго аналлаах тэрилтэлэр тустарынан Сокуон 7 ыстатыйатын саҥа чааһынан ситэрэн биэрэргэ тыл көтөхпүттэрэ. Сокуон барыла этэринэн, маннык анал тэрилтэлэр төрөппүтэ, көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт сокуоннай сааһын ситэ илик оҕолору иитэ, үөрэтэ ылыахтаахтар. Аҥардас ийэ эбэтэр аҕа, үлэтэ суох, күрээн кэлбит дьон сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолоро, быраабыла быһыытынан, биир сылтан ордуга суох болдьоххо иитиигэ-үөрэтиигэ ылыллаллар. Сокуон барыла 8-с ыстатыйа 1 чааһын ситэрэн биэрэр. Ситэрэн биэрии чэрчитинэн, доруобуйа харыстабылын уорганнара 4 сааһыгар диэри муммут, быраҕыллыбыт, тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолору анал медицина кииннэригэр көрүөх-истиэх тустаахтар; тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт, ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит 4 сааһын туола илик оҕолору көрүөхтээхтэр; маннык оҕолору олохтуурга эппиэкэ уорганнарыгар күүс-көмө буолаллар; сокуоннай сааһын туола илик арыгыга, наркотикка ылларбыт оҕолорго медицина көмөтүн оҥороллор. Ону таһынан, сокуон 12-с ыстатыйата саҥа абзаһынан ситэриллэр: сокуоннай сааһын туола илик оҕолорго аналлаах тэрилтэҕэ киирбит оҕо бэйэтэ сайабылыанньа суруйан тахсан барар бырааптаах. Бу сокуон барыла бастакы ааҕыыга көрүллэн ылылынна.
Тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолор олорор дьиэлэрин капитальнай өрөмүөннээһиҥҥэ муниципалитеттарга субсидия көрүллүөҕэ. Санатар буоллахха, сокуон барыла 2014 сыллаахха алтынньыга Ил Түмэн XI уочараттаах пленарнай мунньаҕар бастакы ааҕыыга көрүллэн ылыллыбыта. «О наделении органов местного самоуправления муниципальных районов и городских округов Республики Саха (Якутия) отдельными государственными полномочиями по социальной поддержке детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей» диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Сокуонугар уларытыылары киллэрэр туһунан сокуон барылын Саха сирин Быраабыыталыстыбата федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэр сыалтан көҕүлээбитэ. Тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолор 18 саастарын туолбут, бэйэлэрэ туспа барар түгэннэригэр кинилэр олорор дьиэлэрин капитальнай өрөмүөннээһин биирдэ эрэ ыытыллар. Сокуон барыла тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох хаалбыт оҕолор олорор дьиэлэрин капитальнай өрөмүөннээһин туһунан пуун күүһүн сүтэрбитинэн билинэр. Бу пуун күүһүн сүтэрбитинэн сибээстээн ыйыллыбыт сирэйдэр капитальнай өрөмүөҥҥэ бырааптара быһыллар диэн буолбатах. Урукку быраап толору оннугар хаалар, арай харчынан үбүлээһин механизма уларыйар. Өскөтүн урут харчынан көмө судаарыстыба бюджетыттан субвенция көрүҥүнэн бэриллэр эбит буоллаҕына, Российскай Федерация олорор дьиэ Кодексыгар этиллэринэн, дьиэ хаһаайына олорор сирин бэйэтин үбүгэр өрөмүөннүөхтээҕинэн сибээстээн, Российскай Федерация Бюджетын Кодекса маны көҥүллээбэт. Манан сибээстээн, тулаайах, төрөппүт көрүүтэ суох оҕолор олорор дьиэлэрин капитальнай өрөмүөннээһиҥҥэ харчынан көмө «Развитие образования Республики Саха (Якутия) на 2012-2016 годы» судаарыстыбыннай программаҕа көрүллүөҕэ уонна муниципальнай оройуоннарга, куорат уокуруктарыгар субсидия көрүҥүнэн быһаччы бэриллиэҕэ. «О наделении органов местного самоуправления муниципальных районов и городских округов Республики Саха (Якутия) отдельными государственными полномочиями по социальной поддержке детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей» Саха Өрөспүүбүлүкэтин Сокуонугар уларытыылары киллэрэр туһунан сокуон барыла Саха сирин парламентарийдарынан бүтэһиктээх ааҕыыга ылылынна.

Мария ПАВЛОВА.