Парламент дэлэгээссийэтэ — Мииринэйгэ

Оройуон дьаһалтатын конференц-саалатыгар Ил Түмэн бюджекка, үпкэ, нолуок уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин мунньаҕар нолуок политикатын, өрөспүүбүлүкэ 2018 сыллааҕы түмүллүбүт бюджетын дохуоттаах чааһын толоруу, ону сэргэ регион сиригэр кураанах турар олорор дьиэ фондатын оптимизациялааһын боппуруостара көрүлүннүлэр.

Мунньах саҕаланыытыгар эҕэрдэ тылы Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, туһааннаах сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев эттилэр.

СӨ 2018 сыллааҕы түмүллүбүт бюджетын дохуоттаах чааһын толоруу хаамыытын, 2019-2020 сс. соруктар тустарынан сүрүн дакылааты өрөспүүбүлүкэ үбүн миниистирэ Валерий Жондоров оҥордо. Федеральнай нолуок сулууспатын СӨ-гэр Управлениетын салайааччыта Алена Федорова, Ааҕар-суоттуур палаата Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ирина Басова, «АЛРОСА» АХ толоруулаах директорын солбуйааччы, «Таас-Юрях Нефтегаздобыча» ХЭТ экономикаҕа уонна үпкэ генеральнай директорын солбуйааччы Ирина Денисова, Мииринэй оройуонун баһылыгын экономикаҕа уонна үпкэ солбуйааччыта Георгий Башарин иһитиннэрии оҥордулар.

Салгыы мунньах кыттыылаахтара өрөс­пүүбүлүкэҕэ кураанах турар олорор дьиэ фондатын оптимизациялааһын туһунан боппуруоһу дьүүллэстилэр. Манна дакылааты ДьУоКХ уонна энергетика миниистирин солбуйааччы Наталья Чукавина иһитиннэрдэ. 

Бу күн “Саха Өрөспүүбү­лүкэтигэр 2018 сылы нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар өйөбүл сылынан биллэрэр туһунан” СӨ Ил Дарханын 2017 с. ахсынньы 2 к. 2239 №-дээх Ыйааҕын толоруу уонна “Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар үлэлиир бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр үлэһиттэри тардыы уонна олохсутуу” диэн темаҕа парламент истиилэрин сүбэлэрин туһунан” Ил Түмэн 2015 с. ахсынньы 18 к. уурааҕын олоххо киллэрии боппуруостарыгар парламент көһө сылдьар мунньаҕа ыытылынна.

Чуолаан, Мииринэйгэ буолбут парламент истиилэрин түмүгүнэн Саха сирин Бырабыыталыстыбатыгар өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир бөдөҥ хампаанньалары, акционернай уопсастыбалары, о.д.а. тардан, үөрэхтээһин идэтийбит кластерын тэрийии боппуруоһун көрөрүгэр сүбэлэммитэ. Ону сэргэ М.К.Аммосов аатынан ХИФУ кытта федеральнай бюджет суотугар университекка инженернэй-техническэй идэлэргэ гражданнары тус сыаллаах үөрэтиигэ бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр квоталары аныыр кыаҕы көрөрүгэр; үрдүк үөрэх тэрилтэлэригэр судаарыстыба бюджетын суотугар үөрэнээччилэр ортолоруттан кэскиллээх  устудьуоннары бырамыысыланнас  тэрилтэлэригэр  үлэҕэ  олохтуурга аныыр сыалтан кадр резервэтин үөскэтэргэ этиллибитэ.

Бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр үлэ­һиттэри тардыы уонна олохтооһун туһунан боппуруостар ый анараа өттүгэр Нерюнгри куоракка буолбут көһө сылдьар мунньахха көрүллүбүттэрэ.

Мииринэйгэ буолбут көһө сылдьар мунньахтар үлэлэригэр парламент спикерин кытта СӨ норуотун депутаттара, Бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ, муниципальнай тэриллиилэр баһылыктара, бырамыысыланнас тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

Дэлэгээссийэ чилиэннэрэ Светлайдааҕы индустриальнай техникумҥа уонна Миири­нэйдээҕи техническэй колледжка сырыттылар. Светлайдааҕы ГЭС гидротехническэй тутууларын көрдүлэр.

Политехническай институкка көрсүһүү

Парламент пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, СӨ Судаарыс­тыбаннай Мунньа­ҕын (Ил Түмэн) официальнай дэлэгээссийэтэ Мииринэй куоракка кэллэ. Дэлэгээссийэ муус устар 5 күнүгэр манна икки көһө сылдьар мунньаҕы ыытта.

Депутаттар иккиһинэн Саха сиригэр үлэлиир бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр үлэһиттэри тардыы уонна олохсутуу боппуруостарын дьүүллэстилэр.

Үлэһиттэринэн хааччыллыыга көһө сылдьар мунньаҕы ыытар миэстэни талыы түбэспиччэ буолбатах. Ол курдук, Мииринэй оройуонугар алмааһы хостуур бөдөҥ “АЛРОСА” хампаанньа үлэлиир. 2015 сылга, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков көҕүлээһининэн, манна бу темаҕа парламент истиилэрэ аан бастаан тэриллибиттэрэ.

Мииринэйгэ кэлбит күннэригэр дэлэгээссийэ чилиэннэрэ М.К.Аммосов аатынан ХИФУ политехническай институтун кэлэктиибин кыта көрүстүлэр. Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков, сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ Юрий Николаев, Антонина Григорьева, ону сэргэ СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирин бастакы солбуйааччыта Михаил Присяжнай, Мииринэй оройуонун баһылыга Ришат Юзмухаметов, о.д.а. устудьуоннар уонна преподавателлэр ыйытыыларыгар хоруйдаатылар.

Кэпсэтии тематынан Саха сирин соҕуруу өттүгэр үлэлиир бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр эдэр кадрдары бэлэмнээһин уонна үлэҕэ олохтооһун буолла.

Политехническай институт директора Евгений Соловьев бүгүҥҥү күҥҥэ үөрэх кыһатыгар өрөспүүбүлүкэ 29 оройуонуттан уонна чугастааҕы 4 тас дойдуттан 850-тан тахса киһи үөрэнэрин бэлиэтээтэ. Кинилэртэн 500 аһарар ахсааннаах киһи манна күнүскү үөрэҕи ылар. Ааспыт сылга саҥа үөрэнэр-лабораторнай куорпус үлэҕэ киирбит. Бүгүн сүрүн боппуруоһунан уопсай дьиэни тутуу, ону сэргэ бырамыысыланнас идэлэригэр тус сыаллаах үөрэтии буолаллар.

Көрсүһүү кэмигэр преподавателлэр өрөспүүбүлүкэ парламенын таһымыгар М.К.Аммосов аатынан ХИФУ сайдыытын Стратегиятын көрөргө этии киллэрдилэр. Итини сэргэ кинилэр практическай дьарыктары быһаччы Мииринэй оройуонун бырамыысыланнай эбийиэктэригэр, аныгы оборудованиеҕа ыытар наадатын ыйдылар.

Оттон устудьуоннар айар дьарыктары уонна араас тэрээһиннэрин ыытарга анаан киэҥ-куоҥ аудиторияны аныылларыгар баҕа санааларын эттилэр. Маны таһынан, кинилэр тус сыаллаах үөрэххэ сакааһы улаатыннарар уонна институкка бырамыысыланнас тэрилтэлэриттэн лектордары тардар туһунан этиилэри өйөөтүлэр.

Мунньах кэнниттэн саҥа куорпуска экскурсия тэрилиннэ. Дэлэгээссийэ кыттыылаахтарыгар үөрэнэр лабораториялары көрдөрдүлэр, онно дьарыктанар устудьуоннары билиһиннэрдилэр. Парламент спикерэ Александр Жирков кимберлит уонна сир туһалаах баайдарын музейыгар сылдьан баран, итинник экспозициялары тыа сирин үөрэҕин тэрилтэлэригэр тэрийэргэ этии оҥордо. Кини көҕүлээһинин политехническай институт, хайа уонна ньиэп, гаас дьыалатын кафедратын салайааччылара өйүүллэрин биллэрдилэр.

Бу күн парламен­тарийдар Мииринэй куо­раттааҕы эбии үөрэх­тээһин Киинигэр сырыттылар.

Эбии үөрэхтээһин киинигэр

Мииринэйгэ оробуочай сырыытын чэрчитинэн, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков эбии үөрэхтээһин Киинигэр кэлэктииби уонна иитиллээччилэри кытта көрүстэ.

Мииринэй куораттааҕы эбии үөрэхтээһин Киинэ 2017 сылтан тустаах үбүлээһини олоххо киллэриигэ өрөспүүбүлүкэтээҕи эксперимени ыытар былаһаакканан буолар. Бүгүҥҥү күҥҥэ маннык үбүлээһининэн 670 оҕо хабыллан дьарыктанар итиэннэ 494 оҕо – муниципальнай сорудаҕынан.  Кииҥҥэ барыта 1164 оҕо эбии үөрэҕи ылар.

Кэлэктиип көтөҕөр сүрүн боппуруоһунан дьиэлэрин иэнин кэҥэтии буолар. Ол курдук, үөрэх тэрилтэтэ элбэх квартиралаах олорор дьиэ бастакы этээһигэр баар, миэстэ барыларыгар тиийбэт.  Бу туһунан Киин директора Иван Федоров парламент спикеригэр кэпсээтэ.

Кини иһитиннэрбитинэн, быйыл Киин иһинэн 12,5 мөл. солк. суумалаах аныгы тэриллэринэн хааччыллыбыт оҕо технопаарката аһыллыаҕа. Манна “Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын оҕолорун Ассамблеята” уопсастыбаннай тэрилтэ регистрацияламмыт. Быйыл кинилэр “Доҕордоһуу ыһыаҕа” бырайыактарынан оҕо хамсааһынын сайыннарыыга СӨ Ил Дарханын 125 тыһ. солк. гранын ылбыттар.

Тэрилтэҕэ биир суолталаах түгэнинэн Мииринэй куоракка Пионердар дьиэлэрэ тэриллибитэ 50 сылын бэлиэтээһин буолуоҕа. Билигин “АЛРОСА” хампаанньа өйөбүлүнэн саҥа Оҕо дыбарыаһын тутуу туһунан кэпсэтии барар. Бырайыак генеральнай былаана баар, ол Москваҕа экспертизаны ааһар итиэннэ үбүлээһин туһунан быһаарыы күүтүллэр.

Кэлэктиипкэ 26 киһи үлэ­лиир. Кинилэр ортолоругар элбэх талааннаах иитээччилэр уонна Нам педагогическай колледжын бүтэрбиттэр бааллар. Александр Жирков көрсүһүүгэ үлэ усулуобуйаларын сураста. Кини бырамыысыланнай оройуоҥҥа ыраахтан үлэлии кэлбит эдэр исписэлиистэри өйөөтө.

Көрсүһүүнү түмүктүүрүгэр спикер эбии үөрэхтээһин Киинигэр олоҥхо персонажтарынан оҥоһуллубут куукулалары бэлэхтээтэ итиэннэ үлэлэригэр салгыы ситиһиилэри баҕарда.