Премьер-министргэ Евгений Чекин кандидатурата тоҔо турда?

Алта төрүөккэ олоҔуран

Алтынньы 18 күнүгэр буолбут Ил Түмэн судаарыстыба тутулугар уонна сокуону оҥорууга сис кэмитиэтин киэҥ ыҥырыылаах мунньаҔар өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханыгар бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлинэн Евгений Чекини аныырга сөбүлэҥнэрин биэрэр туһунан боппуруоһу дьүүллэстилэр. МунньаҔы тустаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев салайан ыытта.
Өрөспүүбүлүкэбитигэр президент (билиҥҥинэн баһылык, Ил Дархан) былааһа олохтоммута, олохпут укулаата уларыйбыта баара-суоҔа сүүрбэттэн эрэ кыратык чорбойор кэм буолла. АаҔааччыларга санатар эбит буоллахха, итинтэн ылата бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэллэринэн Василий Власов, Вячеслав Штыров, Юрий Кайдышев, Валентин Федоров, Егор Борисов, Галина Данчикова үлэлээбиттэрэ. Кылгас кэмҥэ Семен Назаров премьер-министрдии сылдьыбыта. Бары да аптарытыаттаах, ааттаах-суоллаах дьон ити үрдүк дуоһунаска үлэлээбиттэрэ.

Мунньах кыттыылаахтарыгар Ил Дархан Егор Борисов бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин дуоһунаһыгар кандидат Евгений Чекин биографиятын кылгастык билиһиннэрдэ. АаҔааччылары даҔаны, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр кандидат тус олоҔо интэриэһиргэтэр буолуохтаах. Ол курдук, Евгений Чекин икки үрдүк үөрэҔи: ЯрославскайдааҔы судаарыстыбаннай медицинскэй академияны уонна Бүтүн РоссиятааҔы финансовай-экономическай институту кыһыл дипломнарынан бүтэрбит. Финансовай-экономическай институкка кэтэхтэн үөрэммит. Үлэтин ыстааһа 21 сылга тэҥнэһэр. Салайар үлэҔэ уонтан тахса, судаарыстыбаннай сулууспаҔа сэттэ сыл устата үлэлээбит.
Евгений Чекин 2011 сыллаахха атырдьах ыйыгар Саха сиригэр ыҥырыллан кэлэн, экономика министерствотыгар судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһин департаменын салайбыт. 2012 сыллаахха кинини экономика министрин солбуйааччынан анаабыттар.
Ил Дархан Егор Борисов ити кадрга быһаарыыны ылынарыгар алта төрүөккэ олоҔурбутун туһунан бэлиэтээтэ. Бастакынан, Евгений Чекин экономика министерствотыгар үлэлии кэлиэҔиттэн ылата, хара маҥнайгыттан судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһини сайыннарыыга туһуламмыт нуорма-быраап базатын оҥорууга уонна ылыныыга кыттыыны ылбыт. Ити түмүгэр, бу хайысханан 11 млрд солк. суумаҔа 28 култуура уонна үөрэхтээһин объектарын тутар 17 бырайыак олоххо киирбит. Маны таһынан Ил Дархан дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба эйгэтигэр 1,5 млрд солк. суумалаах икки концессионнай сөбүлэһии олоххо киллэриллэ сылдьарын бэлиэтээтэ. Судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһини сайыннарыы таһымыгар 2015 сыл түмүгүнэн Саха сирэ Российскай ФедерацияҔа 14-с миэстэ буолбут.
Иккиһинэн, Евгений Чекин сөптөөх инвестиционнай климаты үөскэтиигэ, өрөспүүбүлүкэ толоруулаах былааһын уорганнарын ыытар үлэлэригэр сөптөөх стандарты олоххо киллэриигэ актыыбынайдык үлэлээбит. Егор Борисов: «Ити стандарт күн бүгүн Российскай Федерация бары субъектарын толоруулаах былааһын уорганнарын үлэлэригэр-хамнастарыгар сүрүн механизмынан буолар», – диэн бэлиэтээтэ.
Үсүһүнэн, Чекин өрөс­пүүбүлүкэ сайдыытыгар инфраструктура институттарын олохтооһуҥҥа актыыбынай кыттыыны ылар. Егор Афанасьевич: «Урал кэннигэр сытар регионнартан Саха сирэ эрэ инкубатордаах, технопаркалаах, венчурнай хампаанньалардаах, предпринимательствоны өйүүр фондалардаах, толору сайдыы институттаах суос-соҔотох субъект», – диэн эттэ. Ил Дархан Евгений Чекин кыттыылаах Россия уонна тас дойдулар инвестордарын тардыыга, Өлүөнэ Эбэни туоруур муоста тутуутун киллэрэн туран, актыыбынай үлэ барарын бэлиэтээтэ. Маны таһынан «Хаҥалас» индустриальнай паарка» уонна «Саха сирин соҔуруу өттө» урутаан сайдар сирдэри-уоттары тэрийиигэ саҥа инструменнар олоххо киллэриллибиттэр.
Төрдүһүнэн, Ил Дархан 2030 сылга диэри өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытын стратегиятын оҥоруу бастакы уочараттаах сыал-сорук буоларын бэлиэтээтэ. Итини таһынан аччыгый уонна орто бизнескэ инвестицияны тардыы соруга турарын санатта. Оттон Евгений Чекин инвестиционнай политикаҔа уопуттааҔын, бу хайысхаҔа ханнык итэҔэстэр уонна сайдар кэскиллэр баалларын билэр саҥалыы көрүүлээх салайааччы буоларын Ил Дархан бэлиэтээтэ.
Бэсиһинэн, Егор Борисов Чекин өрөспүүбүлүкэ уонна федеральнай салалта кадрын резервэтигэр инники кэккэҔэ турарын туһунан эттэ.
Алтыһынан, Ил Дархан Евгений Чекин интеллектуальнай өттүнэн күүстээҔин, кини ирдэбиллээх, принциптээх, эппиэтинэстээх, билиилээх-көрүүлээх, салайыы аныгы ньымаларын баһылаабыт салайааччы буоларын бэлиэтээтэ. Түөрт оҔолоох дьиэ кэргэн аҔа баһылыга буоларын ыйда. Бииргэ үлэлиир дьонун, министерстволар, биэдэмистибэлэр, муниципалитеттар салайааччыларын ортотугар ытыктабылынан уонна аптарытыатынан туһанарын, ханнык да партия кэккэтигэр турбатын туһунан эттэ.
Ил Дархан этиитин түмүгэр өрөспүүбүлүкэ премьер-министрин дуоһунаһыгар кандидаты сүүмэрдээһин, бастатан туран, өрөспүүбүлүкэ интэриэһин уонна кини дьыалабыай хаачыстыбаларын учуоттаан ыытыллыбытын бэлиэтээтэ.

«Дуоһунас эппиэтинэстээҔин чуолкай өйдүүбүн»

Мунньахха өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлигэр кандидат Евгений Чекин ити дуоһунаска талыллар түгэнигэр туох былааннааҔын туһунан кылгастык билиһиннэрдэ. Кини иннигэр сөбүгэр дефициттээх өрөспүүбүлүкэ бюджетын таҥыы, гражданнар иннилэригэр социальнай уонна коммунальнай хааччыйыыга эбэһээтэлистибэлэри толоруу, инвестициялары тардан, экономиканы сайыннарыы, санавиация, олоҔу хааччыйар уонна стратегическай суолталаах предприятиелар, тыа хаһаайыстыбатын сайдыыларын боппуруостарын быһаарыы сүрүн сыаллара-соруктара туралларын туһунан эттэ.

Евгений Чекин бырабыыталыстыба иннигэр өрөспүүбүлүкэ иннин диэки хардыылыыр инструменнарын уонна механизмнарын толкуйдаан оҥоруу сүрүн сорук буоларын бэлиэтээтэ. Кини: «Ити механизмнары толкуйдааһын Ил Түмэни кытта биир сүбэнэн оҥоһуллуохтаах», — диэн эттэ. ӨрөспүүбүлүкэҔэ чааһынай-судаарыстыбаннай бииргэ үлэлээһин механизмын олоххо киллэриигэ нуорма-быраап докумуоннарын ылыныыга парламены кытта бииргэ үлэлээһин уопута баарын Чекин ыйда.

---

Ыспыраапка

Евгений Алексеевич Чекин 1973 сыллаахха атырдьах ыйын 24 күнүгэр Ярославскай уобаласка төрөөбүт. 1990-2003 сс. доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр үлэлээбит. Оттон 2003 сылтан экономика эйгэтигэр үлэлээн, министри солбуйааччыга тиийэ үүммүт. Кыһыҥы троеборьеҔа II разрядтаах. 

---

Кини министрдэр кабинеттарын иннигэр өр болдьохтоох өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытын стратегиятын оҥоруу уонна ылыныы сүрүн сорук буоларын бэлиэтээтэ. Итилэри таһынан Евгений Чекин бэйэтин этиитигэр олорор дьиэ тутуутун боппуруоһун таарыйда.
Этиитин түмүгэр бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр кандидат тустаах дуоһунас үрдүк эппиэтинэстээҔин чуолкайдык өйдүүрүн туһунан эттэ. Ил Дархан Егор Борисов киниэхэ итэҔэйбитигэр махталын биллэрдэ.
Депутаттар Евгений Че­киҥҥэ үгүс ыйытыыны биэрдилэр. Ол курдук, кандидат авторскай бырайыактарын, кэлэр сылга өрөспүүбүлүкэҔэ биллэриллэр Ыччат сылын тэрийэр хамыыһыйаны салайыы, өрөспүүбүлүкэ бюджетын дохуоттаах чааһын үрдэтэргэ ханнык суол-иис баарын, бырайыактарынан салаллан үлэлээһин туох үтүө өрүттэрдээҔин туһунан ыйытыылары норуот итэҔэллээхтэрэ Александр Сусоев, Юрий Николаев, Александр Уаров биэртэлээтилэр. Депутат Александр Романов ыраах Саха сиригэр тоҔо кэлбитин туһунан туруору ыйытыыны биэрдэ. Николай Румянцев: «Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ буоларгар 100% эрэнэҔин дуо?» – диэн коллегатынааҔар өссө ордук туруорутук ыйытта.
Маны таһынан депутаттар «Сахам сирэ ХХI үйэҔэ» өрөспүүбүлүкэтээҔи үтүө дьыала хамсааһыны үбүлээһин, сыана, тарыып, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба боппуруостарыгар туһаайыллыбыт ыйытыылары биэрдилэр.
Тустаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр кандидат Евгений Чекин туох ордуктааҔар уонна итэҔэстээҔэр тохтоото. Ол курдук, Чекин аныгы кэм салайааччыта буоларын, Ярославскай уобаласка үлэлээн, атын регион ыытар үлэтин кытта тэҥнээн көрөр кыахтааҔын, партията суоҔун кини үтүө өрүттэригэр киллэрдэ. Алексей Ильич кандидакка Саха сирэ киэҥ-куоҥ сирдээх-уоттаах, тыйыс тымныылаах ураты регион буоларын, үлэлииргэ судургута суох буолуоҔун туһунан санатта. Тустаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ бүтүн норуот инники дьылҔата киниттэн улахан тутулуктааҔын туһунан тоһоҔолоон бэлиэтээтэ.
Дьүүллэһии кэнниттэн, тустаах кэмитиэт чилиэннэрэ бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр кандидаты өйөөтүлэр уонна Евгений Чекин премьер-министринэн ананарыгар Ил Дархаҥҥа Судаарыстыбаннай Мунньах сөбүлэҥин биэрэригэр сүбэлээһин оҥордулар. Бу аҔыйах хонугунан буолар Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҔар ити боппуруос бүтэһиктээхтик быһаарыллыаҔа.
Биллэрин курдук, Интернет ситимигэр бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр кандидат Евгений Чекин туһунан араас санаалар этиллэллэр. Сорох сөбүлүүр, сорох ахсарбат. Саха омук сиэринэн, эдэр киһини быһа саҥарыллыбат. Ити үрдүк дуоһунаска ананар түбэлтэтигэр, үлэтин-хамнаһын түмүгүн кэм-кэрдии көрдөрүө турдаҔа. Түөрт оҔото кииннэрэ түспүт сиригэр бэйэтин харыстаммакка үлэлиэҔэр эрэниэҔи эрэ баҔарыллар.

Конституционнай суут уонна АаҔар-суоттуур палаата

Тустаах кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҔар өрөс­пүүбүлүкэ Конституционнай суутун судьуйатыгар Игорь Игнатьевич Николаев кандидатуратын дьүүллэстилэр. Кини туһунан мунньах кыттыылаахтарыгар бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы эбээһинэһин толорооччу Юрий Куприянов билиһиннэрдэ. Бу боппуруос бүтэһиктээхтик эмиэ Ил Түмэн пленарнай мунньаҔар быһаарыллыаҔа.

---

Ыспыраапка

Егор Егорович Марков 1955 сыллаахха олунньу 14 күнүгэр Чурапчы оройуонун Дириҥ бөһүөлэгэр төрөөбүт. 1980 сыллаахха Хабаровскайга ССРС ИДьМ үрдүкү оскуолатын, 1992 сыллаахха Российскай Федерация ИДьМ Академиятын үөрэнэн бүтэрбит. Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

---

Өрөспүүбүлүкэ АаҔар-суоттуур палаататын бэрэссэдээтэлин боломуочуйатын болдьоҔо бүтэр. 2012 сылтан күн бүгүнүгэр диэри палаатаны Егор Марков салайан кэллэ. Кинини дуоһунаһыгар иккистээн аныыр туһунан этиини Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков киллэрбит. Тустаах кэмитиэт чилиэннэрэ Марков кандидатуратын өйүүллэрин биллэрдилэр.
АаҔар-суоттуур палаата түөрт сыл устата 371 тэрээһини, 143 хонтуруоллуур уонна 228 экспердиир-ырытар үлэлэри ыыппыт.
Егор Марковтан депутат Виктор Федоров «Саха Өрөспүүбүлүкэтин АаҔар-суоттуур палаататын туһунан» сокуоҥҥа уларытыы киллэрэр наадалааҔын дуу, суоҔун дуу уонна ыытыллар бэрэбиэркэлэр түмүктэринэн төһө астынарын туһунан ыйыталаста.

* * *

Ил Түмэн судаарыстыба тутулугар уонна сокуону оҥорууга сис кэмитиэтин киэҥ ыҥырыылаах мунньаҔар барыта 17 боппуруос көрүлүннэ. Кадр боппуруостарын таһынан, Төрүт Сокуоммутугар уларытыылар киллэриллибиттэринэн сибээстээн, өрөспүүбүлүкэ сокуоннарын барыллара көрүлүннүлэр.