Үрдүк дуоһунастаах — ол аата мүччүрүйбэт эппиэтинэстээх

Бастакынан Осипов Михаил Анатольевиһы СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччытын дуоһунаһыгар анааһыҥҥа СӨ Баһылыгар сөбүлэҥи биэрии боппуруоһа көрүллэр. Дакылааты бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ Евгений Чекин оҥорор. Дакылааччыт олохтоммут сиэри толорон, хандьыдаат олоҕун уонна үлэтин биографиятыттан билиһиннэрэр.

Михаил Осипов сыл аҥаарын анараа өттүгэр Федеральнай нолуок сулууспатын салайааччытын солбуйааччы дуоһунаһыттан босхолонон, бу бүгүн хаттаан бигэргэнэ сатыыр дуоһунаһыгар олорбута, өссө онуоха эбиитин экэниэмикэ миниистиринэн анаммыта. Икки кириэһилэҕэ тэҥинэн олорбут кини соҕотох буолбатах этэ. Сыл аҥаара кэм ааһаатын, экэниэмикэ миниистирин дуоһунаһыттан босхолонон, урукку дуоһунаһыгар – бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччытынан — хаттаан бигэргэнээри дьокутааттар иннилэригэр турар.

Михаил Осипов экэниэмикэ наукатын дуоктара, бу хайысхаҕа өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр салайааччы. Ол үөһэ, инники этиллибитин курдук, бу бигэргэниэхтээх дуоһунаһыгар үлэлээбитэ сыл аҥаарыттан орпут киһи. Онон, бу процедура көннөрү сиэри ситэрии, эбээһинэһи толоруу бэрээдэгинэн, хамсалаах табааҕы тардыы түргэнинэн бүтүөн сөптөөҕө. Урутаан эттэххэ, кэпсэтиигэ кыттыбыт бары дьокутааттар Михаил Осиповка үтүө дьыалабыай сыһыаннаахтарын хара бастакыттан биллэрдилэр. Дьэ, ол үрдүнэн, икки чаастан ордук кэм устата, тустаах киһиэхэ элбэх ыйытыы, этии оҥоһулунна. Дьокутааттар маннык улахан интэриэстэрин экэниэмикэбит уонна производствобыт ыарахан туруктарынан, эдэр салайааччы билиитигэр-көрүүтүгэр, биир өттүнэн, эрэнии, атын өттүнэн, баҕар, тургутан көрүү быһыытынан сыаналыахха сөбө эбитэ дуу.

Виктор Губарев: «Биһиги фракциябыт эйигин өйүүр. Каадыр боппуруоһугар маннык көтүөккэлээһин туох төрүөттээҕий? Бу тохтуо дуу, салҕанан барыа дуу?»

— Биир киһиэхэ хайдах да кыайтарбат улахан үлэ кээмэйэ үөскээн хаалар. Наһаа элбэх боппуруос быһаарыллыан наада, оччотугар эбэтэр көтүмэх быһаарыылар ылыллан хаалыахтарын,   эбэтэр болдьохторо тардыллан, быһаарыллыылара уһаан биэриэхтэрин сөп. Каадыр боппуруоһа – бу өрөспүүбүлүкэ Баһылыгын уруттата тутар бэлиитикэтэ.

Владимир Федоров Суол пуондата бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччытын хонтуруолугар киирэр дуу, суох дуу диэн туоһулаһар. Киирэр эбит гынан баран, атын бастакы солбуйааччы дьарыктанар дьыалата эбит. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ үс бастакы солбуйааччылааҕын бэлиэтиир наадалаах.

М.А.Осипов дьокутааттарга туһаайан маннык эттэ: «Сыл аҥаарын анараа өттүгэр эһиги миэхэ сөбүлэҥҥитин биэрэн тураҕыт. Ити кылгас курдук кэм биһиэхэ барыбытыгар чэпчэкитэ суохтук ааста. Бюджеппыт туруга уустугун үрдүнэн, биһиги үгүс ыарахаттары мүччү түһүтэлээтибит. Сүрүн көрдөрүүлэр бигэтийдилэр. Нолуоктан киирии үп кыччыыр. Сир аннын туһанааччылары кытта бары биир түмсүүлээхтик үлэлиэхпитин наада. Бүгүн дьоҕус уонна орто биисинэс үчүгэй тирэҕинэн буолаллар. Өрөспүүбүлүкэ Баһылыгын дьаһалынан, биисинэс бу эйгэтигэр нолуок ыарыгын кыччатыы соруга турар. Сыыппаралаах экэниэмикэни сайыннарыы хайысхата салҕаныаҕа. Убаастабыллаах норуот дьокутааттара, мин эһиги өйөбүлгүтүнэн хайы-үйэ туһаммыт киһибин. Инникитин даҕаны эрэлгитин түһэн биэрбэт курдук үлэлиэм».

Дьокутааттар боппуруостаа­һыҥҥа киирэллэр. Петр Аммосов өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай иэһэ иҥнигэһэ суох үрдүү турарын бэлиэтээн туран, өрөспүүбүлүкэ актыыба суһал түргэнинэн атыыланан хаалбатаҕа буоллар, бүгүн дьыала хайдах туруктаах буолуоҕун туоһулаһар. Эппиэтэ– өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай иэһин кээмэйэ бигэ уонна хонтуруолланар. Дойду үгүс субьектарын бу дьыалаҕа балаһыанньалара биллэ ыарахан. Өрөспүүбүлүкэҕэ судаарыстыбаннай бас билиини приватизациялааһын исхиэмэтэ, дойду киэнинэн барбыта. Онтон атыннык ыытыллар кыаҕа суоҕа. Оттон ымпыгар-чымпыгар тиийэр эппиэти биэрэр кыаҕым суох. Тоҕо диэтэххэ, ити боппуруоһунан дьарыктамматаҕым, таайан көрөн эппиэттииртэн туттунабын.

— ««Алроса»» алмааһы кырыы­лааһыҥҥа Барнаулу талла. Тоҕо сатамматый өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар тэрийэр? Бырамыысыланнаспыт биир салаата харахпыт ортотугар өлөн эрэр, — диир Василий Власов. «Урутаан сайыннарыы сирэ-уота ордук балаһыанньанан туһанар. Маннык боппуруостары быһаарыы мэлдьитин Федеральнай антимонопольнай сулууспаҕа тиийэн иҥнэр. Бүгүҥҥү күҥҥэ бу боппуруоска биһигини Ю.П.Трутнев өйүүр. Ыам ыйын ортотугар «Алроса» бэрэсидьиэнэ Сергей Иванову кытта көрсүөхпүт. Онно кэпсэтии кэмигэр бу боппуруоһу көтөҕүөхпүт», — Михаил Осипов эппиэттиир.

Салгыы Жанна Егорова, Иван Шамаев, Владимир Федоров, Гаврил Парахин  боппуруостары биэрэллэр уонна эппиэттэри ылаллар. Леонид Владимиров күндү киэргэл оҥоһуктары сүрүннээн Костроматааҕы собуот оҥорорун этэн туран, ювелирдар 0 бырыһыаннаах баан кирэдьииттэринэн туһаналларын ыйар. Үрдүк сололоох чунуобунньук баан 0 бырыһыаннаах кирэдьиитин туһунан истэн баран, бэйэтигэр бэлиэҕэ ыларын этэр.

Дьокутааттар кэпсэтиигэ киирэллэр. «Мин Михаил Анатольевич кандидатуратын өйүүбүн. Бырабыыталыстыба өйөбүлүнэн, биһиги Мииринэйбит моно-экэниэмикэлээх куорат быһыытынан, федеральнай бырагыраамаҕа хапсыста», — диир Гульсум Бейсембаева.

— Урукку сылларга, — диир Василий Власов, — биһиги «Алроса» салалтатын кытта элбэхтик көрсүһэр буолар этибит. Мин этиилээхпин – тойон Иванову пленарнай мунньахпытыгар ыҥырыахха. «Алроса» салалтата уларытан тэрийиини ыытарга былаанныыр буоллаҕына, тоҕо Новосибирскайы талла? Дьокуускай, Мииринэй туох итэҕэстээхтэрий? Кострома уобалаһыгар кырыылааһын, ювелирка, кырдьык, үрдүк таһымҥа турар. Биһиэхэ туга кыаллыбатый? Кырыылыыр производство оҥорон таһаарар бородууксуйатын бэйэҕэ турар сыаната 97% тэҥнэһэр. Оттон кини бородууксуйатын атыылыы да илик буолар. Атыылаатаҕына, маржата муҥутаан 6% тэҥнэһиэҕэ. «ЭПЛ Даймонд» салайааччыта Петр Федоров 1 мөл. солк эргиирдээх предпринимателлэри түмэн альянс тэрийдэ. Бу дьон үлэһиттэрин, кинилэр дьиэ кэргэттэрин холбуу туттахха, бүтүн аармыйа дьон тахсан кэлэр. Маннык саҕалааһыннары өйүөххэ наада. Оттон Осиповы мин урут да өйөөбүтүм, билигин да өйүөм.

Куоластааһын түмүгүнэн, М.А.Осипов кандидатурата кистэлэҥ куоластааһын бүлүтүөнүгэр киллэриллэр.

Белозеров Денис Геор­гиевиһы экэниэмикэ миниистирин дуоһунаһыгар анааһыҥҥа өрөспүүбүлүкэ Баһылыгар сөбүлэҥи биэрии боппуруоһа көрүллэр. Юрий Григорьев, Виктор Губарев, Иван Шамаев боппуруостары биэрдилэр. Бэҕэһээ килиэп собуотун дириэктэрин дуоһунаһын хаалларан кэлбит киһиттэн дириҥ ис хоһоонноох эппиэттэри эрэйии эрдэтэ өйдөнөр дьыала. Хата, киһиҥ харса суох эппиэттэһэн иһэринэн маладьыас эбит.

Уруккута эриэктэрэ Леонид Владимиров сэргэх характырыыстыканы биэрдэ: « Денис Георгиевич биһиги тыабыт хаһаайыстыбатын акадьыамыйатын туйгуннук үөрэнэн бүтэрбитэ. Улахан күрэстэһиини ааһан ТХМ-ҥа үрдүк дуоһунаска үлэлээбитэ, килиэп собуотун дириэктэрэ – производственник-салайааччы. Дьиҥ сиртэн төрүттээх киһи буолар, Дьокуускай Табаҕатын уола.  Сахалыы, биһигиттэн үгүспүтүттэн, ордук саҥарар. Миниистир дуоһунаһыгар ситиһиилээхтик үлэлииригэр бигэтик эрэнэбин».

Денис Георгиевич Белозеров кистэлэҥ куоластааһын бүлүтүөнүгэр киллэриллэр.

Парламентарийдар тургутууларын ааһыахтаах үһүс киһинэн Александр Павлович Атласов буолар. Өрөспүүбүлүкэ Баһылыга кинини тыа хаһаайыстыбатын миниистирин дуоһунаһыгар туруорар.

Василий Местников, Иван Шамаев ыйытыыларыгар харда бэриллэр. Кэпсэтиигэ Юрий Николаев улахан предприятиеларга көмө хаһаайыстыбалары тэрийтэлээһин уонна өйөөһүн боппуруостарын туруорар. Күн бүгүн бырамыысыланнай куораттарга уонна улуустарга олохтоох оҥорон таһаарыы бородууксуйата суоҕун ыйар. Дьиҥэр, бу үчүгэй эргиирдээх уонна барыстаах ырыынак буолара мөккүөргэ турбат. «Саха сиригэр оҥоһулунна» эргиэн мааркалаах табаар, ас-үөл бырамыысыланнай улуустары тумнуо суохтаахтарын бэлиэтээн этэр.

Гульсум Бейсембаева бу этиини эмиэ өйүүрүн биллэрэр. Жанна Егорова хоодуот үлэһит дьонноох, сымнаһыар килиимэттээх Сунтаар улууһа тыа хаһаайыстыбатын урутаан сайдар сиринэн-уотунан (ТОР) буолуон сөбүн туһунан этии киллэрэр.

— Эн өрөспүүбүлүкэ биир саамай улахан уонна стратегическай суолталаах министиэристибэтин салайыаҥ, — диир Гаврил Парахин, — Предпринимательство министиэристибэтин кытта ыкса сибээстээхтик үлэлииргэр баҕарыам этэ. Ыаллыы Амыр уобалаһын тыатын хаһаайыстыбатыгар болҕомтону хатыахха баара. Бааһына култууратын үүннэриигэ сүрдээх үчүгэй уопуттаахтар. Эн идэҕинэн оҕурунуомҥун, эйиэхэ чугас уонна чэпчэки дьыала буолуоҕа. Кыстыкка кыпчыттардыбыт эрэ, кинилэр диэки көрбүтүнэн барабыт дии. Туох үчүгэйдээхтэрин, ситиһиилэрдээхтэрин сүһэн ылыахха.

Бу хандьыдаат эмиэ кистэлэҥ куоластааһын бүлүтүөнүгэр киирэр.