Ситэриилээх былаас салайааччыларын аныырга сөбүлэстилэр

Санатар буоллахха, алтынньы 17 күнүгэр Крым Керчь куоратыгар политехническай колледжка улахан дэлби тэбии тахсыбыт, манна үөрэнэр студент дьону ытыалаабыт уонна эстэр тэрили киллэрэн дэлби тэптэрбит, ол түмүгэр 20 киһи өлбүт, 40 киһи эмсэҕэлээбит.

Кутурҕан мүнүүтэтин кэнниттэн пленарнай мунньахха бастакы боппуруоһунан Семен Березин норуот депутата буолар боломуочуйатын бигэргэттилэр. Итиэннэ бу күн бастакы аҥаарыгар ситэриилээх былаас дуоһунаһыгар турбут кандидатуралары бигэргэттилэр.

Владимир Солодов кандидатуратын Ил Дархан Айсен Николаев билиһиннэрдэ. Кини иһитиннэриитигэр Владимир Викторович Саха сирин экономическай-социальнай туругун сайыннарар улахан бырайыактар олоххо киирэллэригэр улахан өҥөлөөҕүн бэлиэтээтэ. “Владимир Викторович түөрт ый премьер-миниистиринэн үлэлиирин устата өрөспүүбүлүкэ 10-тан тахса улуустарын кэрийдэ, халаан уутун содулун туоратыыга федеральнай бүддьүөттэн көмө быһыытынан үбү анатыыга күүскэ үлэлэстэ,”—диэн Айсен Сергеевич эттэ.

Депутаттар Владимир Солодов дуоһунаһын иһин куоластыахтарын иннинэ ыйытыылары биэрдилэр. Норуот депутата Мария Христофорова улахан кыһалҕалаах ЯТЭК дьылҕатын уонна күн-түүн сыаната үрдүү турар сэлээркэ сыанатын хонтуруолга ылар былаан баарын-суоҕун туһунан ыйытта. “ЯТЭК бырабыыталыстыба хонтуруолугар сылдьар, бу хампаанньа ол-бу буолар түгэнигэр, нэһилиэнньэ оттуга суох хаалбатын туһугар, саппаас оттугунан хааччыллыбыта. Билигин кинилэр иэскэ киирбит Сбербанк уонна ВТБ бааннарын кытары кэпсэтии ыыта сылдьабыт – хампаанньаны моҥкуруутунан биллэрэр эбэтэр атын суолу көрдүүбүт. Сэлээркэ сыаната оттук сыанатыттан тутулуктанар. Холобур, сиикэй ньиэп сыаната эмискэ икки төгүл үрдээбитэ. Бу кыһалҕа үрдүк таһымҥа көрүллэрэ наада”, — диэн хоруйдаата.

Норуот депутата Владимир Прокопьев өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар үлэлиир бөдөҥ бырамыысыланнай хампаанньалар эппиэтинэстэрин таарыйда. “Бу сыл от ыйыгар Ил Түмэн бэһис ыҥырыыта “Эппиэтинэстээх сир баайын туһанааччы туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуонун икки сыл устата туруорсан ылыммыта. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 400 курдук сир баайын туһанар тэрилтэ баар, олортон үгүстэрэ бөдөҥ хампаанньалар. Онтон олох аҕыйахтара өрөспүүбүлүкэҕэ эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһаллар. Сокуону тутуһууну хонтуруолга ыларгытыгар этиилээхпин  уонна үлэ хайдах ыытыллыаҕай?” — диэн Владимир Михайлович ыйытта. “Сир баайын туһанар хампаанньалары кытары күүскэ үлэлэһэн, кинилэр эппиэтинэстэрин үрдэтэргэ соруктанабын. Сокуону куруубайдык кэспит тэрилтэҕэ лицензиятын тохтотор үөрүйэҕи киллэриэххэ наада”, – диэтэ.

Норуот депутата Михаил Эверстов кылгастык: “Политик быһыытынан эн интэриэһиҥ киин диэки дуу, эбэтэр регион диэки дуу? (централизованнай эбэтэр децентрализованнай)”, — диэн ыйытта. “Мин өрөспүүбүлүкэ интэриэһин өрө тутан үлэлиибин, ол иһин үөскээбит балаһыанньаттан көрөн, биһиэхэ туһалаах буолуоҕа диэбиппинэн быһаарыныы ылыныаҕым”, — диэн хардарда кандидат.

Норуот депутата Олег Пустовой Урутаан сайдыы сирдэригэр-уоттарыгар (ТОР)аналлаах бырайыак инникитин ыйытта. “Урутаан сайдар сирдэргэ-уоттарга  бырайыагы сайыннарар үлэ барыаҕа. Хаҥаластааҕы ТОР үлэтин кэҥэтэр наадалаах, Аллараа Бэстээххэ саҥа былаһаакка арыллара былааннанар. Туризмы кытары сибээстээх үлэ эмиэ ыытыллыаҕа”, — диэтэ Владимир Солодов.

Саҥа тэриллибит Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалатыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр дьаһаллар уонна нэһилиэнньэ бу араҥатыгар бэриллэр учаастактар инфраструктураларын тэрийэргэ ананар үп туһунан ыйытта. “Барыллаан ааҕыынан элбэх оҕолоох ыалларга бэриллэр учаастактары инфраструктуранан хааччыйарга 7 млрд солк. наада. Оттон билиҥҥитэ олох быыкаа үп көрүлүбүт”, — диэтэ.

“Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни өйөөһүн, биллэн турар, биир сүрүн сорукпутунан буолар. Ол эрээри, 7 млрд солк. бүддьүөккэ суох. Ол да буоллар, биһиги бүддьүөппүт социальнай хайысхалаах. Ол иһин кыһалҕаттан тахсар атын суолу көрдүөхпүт. Холобур, соторутааҕыта учаастак оннугар икки төгүллээх ийэ хапытаалын биэрэр туһунан дьаһал тахсыбыта”, — диэтэ Солодов.

Ил Түмэн депутаттарын куолас­тааһыннарын түмүгүнэн Владимир Солодов кандидатурата СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин дуоһунаһыгар сөбүлэҥи ылла.

Салгыы Алексей Колодезников кандидатуратын СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын дуоһунаһыгар бигэргэтиини көрдүлэр. Ил Дархан Айсен Николаев билиһиннэрэригэр, Алексей Засимович салайар үлэҕэ улахан уопуттааҕын бэлиэтээтэ. Кандидат бэйэтин иһитиннэриитигэр өрөспүүбүлүкэҕэ бырамыысыланнас салаатын сайыннарыыга, ол курдук ньиэп, гаас, чох, көмүһү хостооһун салааларыгар болҕомто ууруллуоҕун туһунан эттэ. Өлүөнэ өрүс нөҥүө муостаны тутуу болҕомто киинигэр буолуоҕар эрэннэрдэ.

Норуот депутаттара Алексей Колодезников инники үлэтин сүнньүнэн ыйытыылары биэрдилэр уонна кини кандидатуратын бу дуоһунаска бигэргэттилэр.

Бу курдук, пленарнай мунньахха Ил Түмэн депутаттара Алексей Колодезниковы уонна Алексей Стручкову бастакы вице-премьердар дуоһунастарыгар аныырга сөбүлэстилэр. Ольга Балабкина уонна Денис Белозеров Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыларынан ананар кыахтаннылар. Үһүс вице-премьер дуоһунаһыгар Кирилл Бычков кандидатуратын бигэргэттилэр. Салгыы Ил Түмэн сөбүлэҥин экономика уонна үп миниистирдэрэ аастылар. Майя Данилова бу сайын экономика миниистирин э.т. анаммыта. Кини бу иннинэ миниистири бастакы солбуйааччынан үлэлии сылдьыбыта. Майя Данилова кандидатурата норуот депутаттарын өйөбүлүн ылла. Үп миниистиринэн Валерий Жондоров оннугар хаалар кыахтанна. Кини бу дуоһунаска 2012 сылтан үлэлиир. Тыа хаһаа­йыстыбатын уонна айыл­ҕа харыстабылын миниистирдэрин дуоһунаһыгар туруо­руллубут Александр Атласов, Сахамин Афанасьев депутаттар сөбүлэҥнэрин ыллылар. Сахамин Миланович бу министиэристибэни 2014 с. салайар. Оттон Александр Павлович миниистир дуоһунаһыгар быйыл саас кулун тутарга анаммыта. Кини бу иннинэ Нам улууһун баһылыгынан үлэлии олорбута. Айсен Николаев бэйэтин Ыйааҕынан быйыл сайын Тас сибээскэ уонна норуоттар дьыалаларыгар саҥа министиэристибэни тэрийбитэ. Миниистир э.т. Гаврил Кириллин анаммыта. Кини бу иннинэ Дьокуускай куорат инвестиционнай сайдыыга департаменын салайааччытынан үлэлээбитэ. Пленарнай мунньахха кини кандидатуратын бигэргэттилэр.
Бу курдук Саха Өрөспүү­бүлүкэтин алтыс ыҥы­рыылаах Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) иккис пленарнай мунньаҕын бастакы күнэ кэккэ боппуруостары көрүүнэн түмүктэннэ.