Тыа сиригэр сылгыһыт тиийбэт…

Тохсунньу 22 күнүгэр Андрей Находкин бэрэссэдээтэллээх тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэт мунньаҕар өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата көҕүлээбит икки сокуонун барыла уонна Саха сирин Ааҕар-суоттуур палаатата ыыппыт хонтуруоллуур тэрээһиннэрин түмүктэрэ көрүлүннүлэр.

“Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай оройуоннарын уонна куораттааҕы уокуруктарын олохтоох салайыныыга уорганнарыгар тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытын өйөөһүҥҥэ сорох судаарыстыбаннай боломуочуйалары аныыр туһунан” билигин үлэлиир СӨ Сокуонугар уларытыылары киллэрэр сокуон барыла өрөспүүбүлүкэ сокуону оҥоруутун тупсарар сыалтан оҥоһуллубут.

СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Денис Белозеров бэлиэтээбитинэн, саҥа сокуон барылынан өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бюджетыттан олохтоох бюджекка бэриллэр субвенция кээмэйин ааҕыы Методикатыгар уларытыылар киллэриллэллэр. Бу докумуон икки ыстатыйаттан турар. Ол курдук, бастакы ыстатыйаҕа Методика IV салаатыгар сылгыны үөрдээн иитиини сайыннарыыга муниципальнай оройуон, куорат уокуругун бюджетыгар бэриллэр субвенция кээмэйин ааҕыы формулатыттан унитарнай тэрилтэлэргэ уонна племенной репродуктордарга тутуллан турар биэ төбөтүн таһаарар туһунан этиллэр. Бу сылгыны иитиинэн, көрүүнэн дьарыктанар племенной репродукторынан уонна унитарнай тэрилтэнэн буолар сылгы собуоттара өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бюджетын суотугар, бастатан туран, сылгы собуоттарыгар биэлэри иитэн туруорууга ороскуот сороҕун толуйууга, иккиһинэн, эдэр сылгыны 3 сааһыгар диэри улаатыннаран, атыыга таһаарыыга, үсүһүнэн, саха боруода сылгытын Халыматааҕы көрүҥүн харыстааһыҥҥа уонна элбэтиигэ субсидия быһыытынан өйөбүлү ылалларын кытта сибээстээх.

Денис Белозеров этэринэн, бу көннөрүү табаарынай хаһаайыстыбалары уонна племенной репродуктордары арааран өйдүүр туһугар киллэриллэр.  «Племенной репродуктордар ылар субсидияларын чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэ Тыа хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтин туһааннаах сорудахтарын толороллор, оттон табаарынай хаһаайыстыбалар табаарынай сылгы төбөтүн өйөөһүҥҥэ өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бюджетыттан  ананар көмөнү ылаллар. Ити араартааһыны биһиги сокуон барылынан киллэрэбит», – диэн бэлиэтээтэ кини.

СӨ народнай депутата Петр Аммосов, билгэлээһин быһыытынан, сылгы төбөтүн ахсаана төһө буолуоҕун туоһуласта. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы онуоха маннык хоруйдаата: «Барыллааһын статистиканан, 2019 с. тохсунньу 16 к. туругунан, 179 тыһ. төбө сылгы. Намтааһын ааспыт ыарахан кыстыгынан быһаарыллар. Ол эрээри ыытыллыахтаах тэрээһиннэр чэрчилэринэн 2023 сылга сылгы төбөтүн биһиги 200 тыһ. тахса төбөҕө диэри улаатыннарыахтаахпыт».

Петр Аммосов сылгыһыттар тиийбэттэрин кыһалҕатыгар болҕомтону туһаайда. Кини бюджекка бу исписэлиистэргэ анаан хамнаһы көрөргө этии киллэрдэ. «Бүгүн биһиги тыа сиригэр саатар икки-үс сылгыһыкка судаарыстыбаннай бюджеттан хамнас көрөн, тутан олорботохпутуна, аны 20 сылынан бу сылгыны иитии курдук ураты көрүҥүнэн дьарыктанар киһи суох буолуоҕа», – диэтэ кини.

Сис кэмитиэт чилиэннэрэ ону сэргэ “Агропромышленнай комплекс үлэһиттэригэр санаторийга-куруорка эмтэниигэ судаарыстыба өйөбүлүн дьаһалларын туһунан” СӨ Сокуонун 1 уонна 3 ыстатыйаларыгар уларытыылары киллэрэр сокуон барылын көрдүлэр.

Чуолаан, сокуон барылыгар 1 ыстатыйа 2 чааһыгар уларытыы киллэриллэр, ол курдук, санаторийга-куруорка эмтэниигэ чэпчэтиилээх путевкалары биэрии бэрээдэгин уонна путевка бэриллэр агропромышленнай комплекс үлэһиттэрин кэрискэтин СӨ Бырабыыталыстыбата быһаарар дэнэр.

Депутаттар ыйытыыларыгар хоруйдууругар, Денис Белозеров АПК үлэһиттэрэ санаторийга-куруорка эмтэниилэригэр 2019 сылга 7 мөл. 358 тыһ. солк. угуллубутун бэлиэтээтэ. Оттон чэпчэтиилээх путевкалар тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар 16 идэҕэ бэриллэллэр.

Судаарыстыбаннай тутууга уонна сокуону оҥорууга сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев санаатынан, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сылга санаторийга-куруорка 120-125 тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуну ыытара – бу муораҕа хааппыла.

«Бүгүн тыа сиригэр Саха сирин нэһилиэнньэтин 35 % олорор, быһа холоон 350 тыһ. киһи. Кинилэртэн үс гыммыттан биирэ тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар. Онон бу 120 тыһыынча тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуттан 120 эрэ киһи сылга санаторийга-куруорка эмтэнэ барар, ол аата тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥоруунан дьарыктанар бары дьонтон баара-суоҕа 0,1 %. Оттон кинилэр Уһук Хоту сир усулуобуйаларыгар олороллорунан, үлэлииллэринэн, саатар сылга биирдэ доруобуйаларын чөлүгэр түһэрэ ханна эмэ айанныахтаахтар», – диэн бэлиэтээтэ парламентарий уонна саатар 1 %, ол аата сылга тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытыгар дьарыктанар 1200 киһи санаторийга-куруорка эмтэнэллэрин хааччыйыахтаахпыт диэтэ.

Тыа сиригэр уонна аграрнай поли­тикаҕа сис кэмитиэт быһаарыытынан сокуон барыллара Судаарыстыбаннай Мунньах көрүүтүгэр киллэрилиннилэр.

Ирина РОМАНОВА