Кытаанах тобохтору харайыыга саҥа сокуон киирэр

Саҥа киллэриллэр бэрээдэк хайдах үлэ­лиэх­тээҕин,  кытаанах тобохторго коммунальнай төлөбүр сыаната туохтан, тоҕо үрдүөхтээҕин туһунан кэпсэтии, дьүүллэһии ахсынньы 18  күнүгэр Ил Түмэн аччыгый мунньахтыыр саалатыгар ыытыллыбыт  “төгүрүк остуолга” барда.

Дьүүллэһии кэмигэр,  кытаанах коммунальнай тобохтору харайыы ситимин сааһылааһын  саҥа бэрээдэгэр киириигэ элбэх быһаарылла илик боппуруостар бааллара көстөн таҕыста. Оччотугар, аны аҕыйах хонугунан киирээри турар федеральнай сокуон ирдэбилин Саха сиринээҕи оператордар хайдах толоруох­тарай?

“Төгүрүк остуолга” сүрүн иһитин­нэриини СӨ олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын уонна энергетикатын миниистирин 1-кы солб. Вячеслав Емельянов, СӨ сыана политикатыгар  Судаарыстыбаннай кэмитиэт бэрэссэдээтэлин 1-кы солб. Марина Лыкова оҥордулар.

Билигин өрөс­пүүбүлүкэҕэ кытаанах коммунальнай тобохтору (ККТ) сыбаалкаҕа тиэйии эрэ оҥоһуллар. Тобохтору харайар 471 объект баар, онтон 17-тэ тобохтору харайыы объектарын Судаарыстыбаннай кэрискэтигэр киллэриллибит.
Тобохтору харайыы Территориальнай схемата көрдөрөрүнэн,  2017-2026 сылларга өрөспүүбүлүкэҕэ 399 ККТ харайар сир тутуллара сабаҕаланар. Барыллаан ааҕыынан онуоха 12 млрд солк. үп ирдэнэр.

Билиҥҥитэ олох-дьаһах кытаанах тобохторун салгыы араартаан, суортаан, бородууксуйаны оҥорууга, хаттаан туһаныыга анаан инфраструктура сайда илик. Өрөс­пүүбүлүкэҕэ кутталлаах, ртуттаах эттиктэри,  хара уонна өҥнөөх металлар тобохторун мунньар, харайар аҕыйах тэрилтэ баар эбит.
Тобохтору кытта үлэҕэ сүрүн проблемаларынан кытаанах тобохтору харайар сөптөөх полигоннар, тобохтортон бородууксуйаны оҥорор тэрилтэлэр суохтарын, олору хомуйууга, тиэйиигэ тэрээһиннээх тиһик суоҕун, нэһилиэнньэ уонна юридическай сирэйдэр тобохтору кытта үлэҕэ намыһах култууралаахтарын, хонтуруол суоҕун бэлиэтээтилэр.
Дьокуускайга тобохтору харайыыга ханнык эмэ опыт баар эбит буоллаҕына, Саха сирин үгүс улуустарыгар балаһыанньа уустук.  Саҥа федеральнай сокуон ирдэбилигэр олоҕуран, тобохтору кытта үлэҕэ 5 зонанан араарыллыбыт, регионнааҕы оператордар чуолкайдаммыттар — Киин (“Якутскэкосети” ХЭТ), Киин-Илиҥҥи («Экологические системы Якутии» ХЭТ), Соҕурууҥҥу («Переработчик» МУП), Арҕааҥҥы («Мииринэйдээҕи олох-дьаһах тэрилтэтэ” ХЭТ) уонна Арктикатааҕы-Хотугу («СӨ ОДьКХ» ГУП).  ККТ харайыыга, утилизациялыырга  уопсайынан 14 млрд солк., ол иһигэр федеральнай бюджеттан, өрөспүүбүлүкэттэн  уонна бюджеты таһынан үбүлээһин киирэрин  суоттаабыттар.
Итиниэхэ барыта үгүс инвестиция ирдэнэр, былаас бары өрүттэрэ күүскэ үлэлэһиэхтэрин наада.

Тарыып уонна сыана туһунан били­һиннэрдэххэ, кытаанах коммунальнай тобохтору харайар региональнай оператордар управляющай хампаанньалары кытта дуогабарынан үлэлиэхтэрэ, онуоха Сыана политикатын кэмитиэтэ анаабыт тарыыба ааҕыллыаҕа. Онон саҥа дьылтан ыла коммунальнай өҥөҕө эбии биир өҥө эбиллиэҕэ. ККТ харайыы иһин диэн төлөбүр квартираҕа, дьиэҕэ хас киһи пропискаламмытынан, офиска хас үлэһит баарынан ааҕыллыаҕа.

“Төгүрүк остуолга” Саха сирин ыраах улуустарыттан тиийэ кэлбит билигин үлэлии сылдьар оператордар уонна 5 саҥа оператор кэпсэтиигэ кыттан, чахчы да наадалаах этиилэри киллэрдилэр, рекомендация биэрдилэр. Ол курдук, сүрүннээн тыа сиригэр, Арктика улуустарыгар ККТ харайыыга, сыбаалкалары тутууга билигин бэлэм суоҕун, анал техника тиийбэтин, ККТ харайыыга лицензиялаах да тэрилтэ аҕыйаҕын ордук бэлиэтээтилэр. Ону кытта тарыыбы киһиттэн буолбакка, квадратынан ааҕарга диэн сөптөөх этии оҥордулар. Ил Түмэн депутаттара көрсүһүү түмүгүнэн СӨ Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын уонна энергетикатын министиэристибэтэ бэлэмниир үлэни ситэри ыыппатаҕын ыйдылар  уонна 2019 сыл бастакы кварталыгар тарыыбы чуолкайдыырга, эбии мунньаҕы тэрийэргэ сүбэлэстилэр.

Алексей МАТВЕЕВ.