Медицинэ өҥөтүн тупсарыы — олох туруорбут ирдэбилэ

Алтынньы 17 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Хоту сир уонна Арктика оройуоннарыгар доруобуйа харыстабылын кыһалҕаларын быһаарыы уратылара» диэн парламент истиилэрэ буолла. Мунньаҕы иилээн-саҕалаан Хоту сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын боппуруостарыгар уонна Арктика дьыалаларыгар Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарёва ыытта.

Хоту сир, Арктика дьоно-сэргэтэ тыйыс усулуобуйаҕа олорорун бары бэркэ билэбит. Суол-иис суоҕа, ас-таҥас кырыымчыга, сыаната балысхана сөхтөрөр. Ол да буоллар өрөспүүбүлүкэ салалтата, парламена олох-дьаһах бары боппуруостарын сөптөөхтүк дьаһайарга күүскэ үлэлэһэллэр.
Парламент истиилэригэр сүрүн дакылаатынан доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова кытынна. Кини Хоту сир, Арктика медицинэтин күннээҕи көрсөр кыһалҕаларыттан саҕалаан инникитин туох дьаһаллар ыытыллыахтаахтарын сиһилии кэпсээтэ.
Ол курдук, каадыр тиийбэтин боппуруоһа саамай сытыы кыһалҕа буоларын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Маны сэргэ медицинскэй оборудование эргэрбитэ үгүс нэһилиэктэргэ үлэ хаачыстыбатын атахтыыр. Эмп-том тиийбэтэ, нэһилиэнньэ сөптөөх көмөнү ылбата, үгүс өттүгэр, тырааныспар тиийбэтиттэн, суол-иис суоҕуттан харгыстанарын эттэ.
Аны туран, оптимизация боппуруостара туспа ырытылыннылар. Миниистир этэринэн, оптимизация үлэлиир дьону хаарыйбат: “Бу миэрэ вакантнай миэстэлэргэ сыһыаннаах. Ол эбэтэр урукку өттүгэр босхо вакантнай миэстэ нөҥүө үлэһиттэр хамнас аахсар эбит буоллахтарына, сотору кэминэн хамнас онтон тутулуктанара тохтуур. 468 вакантнай дуоһунас оптимизацияланара былааҥҥа киирбитэ”, – диэн эттэ.

Ыйытыылар – хоруйдар, этиилэр

Мустубут дьон, норуот дьокутааттара миниистиргэ чуолкайдыыр ыйытыылары биэрдилэр. Үгүс дьокутаат санавиация үлэтин күүһүрдэри туруоруста.
Каадырдар тиийбэттэрэ – саамай сытыы кыһалҕа. Манна үлэһиттэри дьиэнэн хааччыйыы, араас хабааннаах чэпчэтиилэри көрүү баар кыһалҕалары быһаарарга улахан суолталаах диэн үгүс дьокутаат бэлиэтээтэ. Суол-иис, айан төлөбүрүн көрүү уонна хомунаалынай өҥөҕө чэпчэтиилэр – судаарыстыба мэктиэтэ буолуохтаах диэн санаа хаста да этилиннэ.
Норуот дьокутаата Андрей Находкин доруобуйа харыстабылыгар бэдэрээлинэй киинтэн туох этии, саҥа хайысхалар баар буолуохтарын туоһуласта.
Миниистир этэринэн, оптимизация аҥардас үбү-харчыны эрэ таарыйбат, саҥалыы көрүүнү киллэрэргэ үлэ барарын эттэ. Бу ыытыллар үлэ түмүгэр булгуччулаах медицинскэй страхованиеҕа уонна санавиацияҕа уларытыылар киирэллэрэ күүтүллэр.
Норуот дьокутаата Владимир Чичигинаров медицинэ каадырдарын хамнастарын ыйытта.
Миниистир ортотунан 116 тыһ. солк. тэҥнэһэр диэн хоруйдаата.

Норуот дьокутааттара Михаил Гуляев, Сулустаана Мыраан Байанайдаах кыыһа телемедицинэ өҥөтө хайдах үлэлиирин, төһө көдьүүстээҕин ыйыттылар.
Миниистир этэринэн, телемедицинэ үлэтэ үчүгэй көрдөрүүлээх. Биирдиилээн хайысхаҕа туох уонна хайдах үлэ барбытын сиһилии туспа матырыйаалга көрдөрүөх буолла.
Чуолаан аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ биирдиилээн түбэлтэлэри холобур аҕалан, миэстэтигэр да, Дьокуускайга да медицинэ өҥөтүн туһаныы үгүс күчүмэҕэйдээҕин бэлиэтээтилэр. Холобур, ыарыһах киһи итиччэ ыраахтан отучча тыһыынча харчыны айаныгар бараан кэлэн баран, унньуктаах уочаракка олороро сатамньыта суох. Эбэтэр толуон суох диэн аккаастыыр түгэннэр бааллара хомолтолоох.
Маны сэргэ аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох хотугу норуоттар ханна да олохсуйдуннар льготанан туһаналлара буоллар диэн этии киирдэ.
Миниистир Елена Борисова ыраах сиртэн кэлээччилэргэ медицинэ тэрилтэлэригэр быһа киирэр “күөх көрүдүөрү” олохтуохпут диэн тоһоҕолоон эттэ.
Өлөөн улууһун Харыйалаах сэлиэнньэтин дьокутаата, үйэтин тухары фельдшердаабыт Татьяна Семенова этэринэн, босхо эминэн хааччыйыы суоҕа олус элбэх кыһалҕаны үөскэтэр: “Табаһыттар күһүөрү ыстаадаҕа баран хаалаллар уонна саас биирдэ кэлэллэр. Ол иһин кинилэргэ наадалаах эмп нобуорун оҥорон ыытаары гынабыт. Маны таһынан, оскуолаларга битэмииннээх ас тиийбэтэ баар суол. Онно битэмииннээһин үлэтэ ыытыллара буоллар диэн баҕа санаалаахпын. Табаһыттары, чуум үлэһиттэрин уонна кинилэр оҕолорун медицинскэй көрүүнү муҥ саатар 50% чэпчэтиилээх ыыталлара буоллар – анализтар сыаналара балысхана сүр. Итиэннэ бырамыысыланнас оройуонугар үлэлиир дьахталларга санаторнай-курортнай сынньалаҥҥа сылга биирдэ босхо сырытыннарар буоллар доруобуйаларын өрө тардыналларыгар төһүү күүс буолуо этэ”, – диэн этии киллэрдэ.

Наукаҕа үлэ барар

Хотугулуу-Илиҥҥи бэдэрээлинэй үнүбэрсиэт президенэ Евгения Михайлова көҕүлээһининэн учуонайдар бөлөхтөрө Хоту сир уонна Арктика олохтоохторун доруобуйаларын сыныйан үөрэтэ сылдьар. Бу туһунан Анаабыр уонна Өлөөн улууһугар ыыппыт үлэлэрин түмүгүн көрдөрдүлэр.
Ол курдук, аан дойду үрдүнэн 41 мөл. 13 тыһ. аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох хотугу норуоттар бааллар. Хомойуох иһин, сыллата маннык норуоттар сир үрдүттэн симэлийэн иһэллэр. Ол иһин учуонайдар чуолаан радиационнай фон көрдөрүүтүн миэстэтигэр тиийэн үөрэттилэр. Манна олорор сиргэ, ууга уонна киһи хаанын састаабыгар ыарахан металл таһымын анализтаатылар. Ол түмүгэр биирдиилээн норуокка магний, фтор уо.д.а. микроэлеменнэрэ нуорманы таһымныыра бэлиэтэммит. Бу дьиксиннэрэр. Салгыы биэс сыл устата кэтээн көрүү түмүгэр чопчу хартыына көстүөҕэ диэн учуонайдар эрэннэрдилэр.
Онкология ыарыылара сыллата элбээн иһэллэр диэн бары истэ-билэ сылдьабыт. Онон бу бырамыысыланнас баар сиригэр-уотугар маннык чинчийиилэри ыытар тоҕоостоох. Ол эрээри онкология аҥаардастыы экологияттан тутулуктаах диир эмиэ сыыһа. Манна араас фактор оруолу оонньуур диэн быраастар бэлиэтииллэр. Ол иһин аныгы медицинэ, бастатан туран, ыарыыны сэрэтэр үлэни кэмигэр ыытара улахан суолталаах. Биһиги унньуктаах уһун кыһыммытыгар, баай микроэлеменнээх аһы аанньа аһаабаппыт, итиэннэ кэлии бородууктанан үлүһүйүү, арыгылааһын киһи доруобуйатыгар охсуулаах буолара саарбахтаммат диэн мустубут дьон бэлиэтээтэ. Манна тэҥнээх араас хабааннаах научнай үлэ ыытыллара кэрэхсэбиллээх уонна кэскиллээх.
Мунньах кыттыылаахтара киирбит этиилэргэ олоҕуран, кэккэ эрэкэмэндээссийэлэри ылыннылар. «Бу курдук бары тэрилтэлэр түмсэн, көмөлөөн үлэлээтэхпитинэ, элбэҕи ситиһэр кыахтаахпыт. Доруобуйа харыстабылыгар үбү кэмчилиир сыыһа. Ыарыһахтарга сөптөөх көмө миэстэтигэр оҥоһулларын ситиһэр сорук турар. Маны сэргэ ыарыыны сэрэтэр үлэ күүскэ барыахтаах. Итиэннэ каадырдарынан хааччыйыыга усулуобуйаны тэрийии сүрүн боппуруос буолар», — диэн Елена Голомарева мунньаҕы түмүктээтэ.

Ирина Ханды

Уважаемые читатели!

1. Покупая электронную версию Издания, вы осознаете, что покупаете ее исключительно для личного (семейного) пользования. Перепродажа или любая другая передача купленного вами номера газеты третьим лицам запрещается и может преследоваться по закону.
2. Обязанности продавца, в качестве которого выступает Издание, считаются выполненными с момента отправки Покупателю ссылка на скачивание купленного и оплаченного им номера газеты.
3. Стоимость газеты в розницу 30 руб.

ВАЖНО! Иногда, по независящим от Издания причинам, спам-фильтры Покупателя перебрасывают письмо с заказанной вами ссылкой в папку «Спам». Поэтому если вы не получили от нас автоматически сгенерированного письма со ссылкой, для начала проверьте папку «Спам». Если его нет и там — обращайтесь в нашу редакцию.