Сахамин Афанасьев: «Саха сиригэр радиацияҕа быһыы-майгы куһаҕана суох»

2002 сылтан ыла ааспыт кэмҥэ радиационнай-гигиеническэй паспортизация түмүктэринэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр радиацияны кытта сибээстээх быһыы-майгы куһаҕана суоҕунан сыаналанар, өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар эбии киртийбит учаастактар бааллара бэлиэтэммэт. Ити туһунан Ил Түмэҥҥэ буолбут бырабыыталыстыба чааһыгар экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистир Сахамин Афанасьев иһитиннэрдэ. Кини “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нэһилиэнньэҕэ уонна тулалыыр эйгэҕэ радиацияттан куттал суох буолуутун туһунан” сокуону олоххо киллэрии туһунан” дакылааты оҥордо.

Миниистир иһитиннэрбитинэн, 2018 сылга ра­диационнай-гигиеническэй паспоры 134 тэрилтэ билиһиннэрбит, ол иһигэр 72 медицинскэй тэрилтэ. Ионнар сардаҥаларын үөскэтээччилэри кытта үлэлиир дьон ахсаана 2017 с. 1554 киһигэ тэҥ, ол иһигэр 1385 — А бөлөххө киирэр персонал уонна 169 — Б бөлөххө киирэр.
Сахамин Афанасьев этэринэн, өрөспүүбүлүкэ биир олохтооҕор 2017 с. сардаҥалар дьайыыларын сыллааҕы орто дозата 3,04 миллиЗиверт/киһиэхэ тэҥнэспит.
«Сардаҥа дьайыытын дозатыгар сүрүн кылааты үгэс курдук айылҕаҕа баар ионнар сардаҥаларын үөс­кэтээччилэр киллэрэллэр — 82,78%, медицинскэй рентгенинэн диагностааһын — 17,02%. Тэрилтэлэр үлэлэрин, радиация сиргэ түһүүтүн уонна радиациялаах саахаллар суоттарыгар кылаат 0,2 % (0,04 уонна 0,16)», — диэтэ миниистир.
Сахамин Афанасьев итини сэргэ урукку сылларга Саха сиригэр сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэриилэр оҥоһуллубут сирдэрэ чөлүгэр түһүүлэрин чинчийэр үлэлэр тустарынан сиһилии кэпсээтэ. Биллэрин курдук, өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар норуот хаһаайыстыбатын сыалларыгар 1974-1987 сс. 12 сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэрии оҥоһуллубута, онтон 2-тэ – Мииринэй оройуонугар «Кристалл» уонна «Кратон-3» саахалынан билиниллибиттэрэ. Бүгүн бу объектарга радиация быһыытын-майгытын кэтээн көрүү ыытыллар, 2016 сылга “Кристалл” объект зонатыгар сир аннынааҕы уулар искусственнай радионуклидтарынан киртийиилэрин сыаналааһын толоруллубута. Марха өрүс тардыытыгар тритий уонна стронций-90 радионуклидтарыгар чинчийии хаттаан ыытыллыбыта.
Бүгүҥҥү күҥҥэ Томтордооҕу сэдэх тимирдэр, Элькон­катааҕы уран рудата уонна Торҕойдооҕу торий-уран үөскээбит сирдэрин баһылааһынынан сибээс­тээн кэмиттэн кэмигэр чинчийиилэр бараллар. Тулалыыр эйгэ объектарыгар радионуклидтары кэмигэр хонтуруоллуур сыалтан Экологическай мониторинг өрөспүүбүлүкэтээҕи иһитиннэрэр-аналитическай киинэ сир аннын туһанааччылар лицензиялаах учаастактарын уонна сир аннынааҕы дэлби тэбиилэр объектарыгар сыллата рейдэлэри ыытар. Бу тэрилтэ аһаҕас сиргэ гамма-сардаҥалары мээрэйдиир, сир үрдүнээҕи уулар суммарнай бета- уонна альфа- актыыбынастарын быһаарар итиэннэ сир кырсыгар, буорга айылҕа радионуклидтарын уонна цезий-137 гамма-спектрометрическай анаалыһын оҥорор.
«Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нэһилиэнньэҕэ уонна тулалыыр эйгэҕэ радиацияттан куттал суох буолуутун хааччыйыы эйгэтигэр өрөспүүбүлүкэ боломуочуйалара сүнньүнэн сөптөөх таһымынан оҥоһуллаллар», — диэн түмүктээтэ миниистир.