Саллааттарбыт салалта хараҕын далыгар сылдьыахтара

Байыаннай чаастарга сылдьыы практиката салҕаныаҕа

Биллэрин курдук, кулун тутар 28-29 күннэригэр Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев салайааччылаах делегация Хабаровскай кыраайга үлэлээбитэ. 

Кэккэ уустуктар үөскээннэр

Ити кыраайга делегация хомуллан барыытын биир төрүөтүнэн манна Саха сириттэн сулууспалыыр уолаттарбыт чаастарыгар кэккэ уустуктар үөскээбиттэрэ буолар. Бу туһунан Ил Түмэҥҥэ иһитиннэриини өрөспүүбүлүкэтээҕи саллааттар ийэлэрин кэмитиэтин бэрэстэбиитэлэ, өр сылларга тустаах боппуруоһунан дьарыктаммыт Мария Емельянова киллэрбитэ. Онон уолаттарга өй-санаа өттүнэн күүс-көмө, өйөбүл буолар соруктаах делегация айаҥҥа туруммута.

Ол курдук, кулун тутар 28 күнүгэр Хабаровскай кыраай Князе-Волконское бөһүөлэгэр баар байыаннай чаастарга спикеры тэҥэ норуот депутата, сэрии диэн тугун этинэн-хаанынан билбит, бойобуой эпписиэр Сергей Никонов, итиннэ сулууспалаабыт М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет педагогическай институтун үһүс курсун устудьуона Иннокентий Тарабукин, Мария Емельянова, парламент аппараатын тэрийэр управлениетын начальнига Айаана Другина сырыттылар.

Тэрээһиҥҥэ уонна байыаннай чаастары кытта сибээс­тэһиигэ Хабаровскай куоракка баар Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтэ көмөлөспүтүн бэлиэтиибин.

Усулуобуйаны кытта билистилэр

Ил Түмэн делегацията байыаннай чаастарга сылдьан, усулуобуйаларын, хайдах аһыылларын-сииллэрин, санчаастар үлэлэрин-хамнастарын кытта билистилэр. Саха сириттэн сылдьар саллааттарга өрөспүүбүлүкэ сонуннарын билиһиннэрдилэр, хаһыаттары түҥэттилэр.

Билиҥҥи ирдэбилинэн сал­лааттарга төлөпүөннээх сыл­­­дьыылара көҥүллэммэт. Ма­ны таһынан, урукку курдук төрөппүттэри, чугас дьону кытта суруйсуу диэн суоҕун бары бэркэ диэн билэҕит. Онон төрөөбүт-үөскээбит дойдуларыттан эмискэ тэйбит ыччат көмүскэлэ суох курдук сананара, тулаайахсыйан хаалара баар суол.

Саллаат оҕолор барахсаттар биир дойдулаахтара кэлэн барбыттарыгар төһөлөөх үөрбүттэрин, сүргэлэрэ көтө­ҕүллүбүтүн, кинилэргэ кы­һаллар-мүһэллэр дьон баалларыттан куттара-сүрдэрэ бөҕөргөөбүтүн сэрэйиэххэ эрэ сөп. Этэргэ дылы, киһиэхэ кыра да наада.

Икки сылтан бэттэх

Биллэрин курдук, Хабаровскай кыраай күнэ-дьыла Саха сириттэн атын. Инчэҕэй, сииктээх буолан, саллаат уолаттарбыт үгүстүк тыынар уорганнара ыалдьар эбит. Делегация бэлиэтииринэн, санчааска эмп-томп тиийбэт.

Байыаннай быраастар регионнартан сулууспалыы кэлэр саллааттар доруобуйаларын кэ­тээн көрөллөрүн туһунан Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев бэлиэтиир. Ол курдук, урукку өттүгэр Саха сириттэн сулууспалыыр уолаттар доруобуйаларын туруга үчүгэйинэн ааҕыллар эбит. Икки-үс сылтан бэттэх хот-догунан, гамбургерынан, чипсынан аһылыктанар, гаастаах утахтары элбэхтик иһэр буоланнар ис уорганнара мөлтөөбүтүн туһунан быраастар этэллэр.

— Медицинскэй ротаҕа биһиги уолаттарбыт үчүгэй баҕайытык сулууспалыы сылдьаллар. Бэйэбит дьоммут ити ротаҕа бааллара олус үчүгэй, — диэн этэр спикер Петр Гоголев.

Ил Түмэн делегацията тустаах мото-стрелковай биригээдэ эпписиэрдэрин кытта көрсөн кэпсэппиттэрин, уолаттар өрөспүүбүлүкэ салалтатын хараҕын далыгар сылдьыахтарын, байыаннай чаастарга сылдьыы практиката салҕаныаҕын, эпписиэрдэр өттүлэриттэн тардыныы эмиэ баар буолуохтааҕын туһунан эппиттэрин бэлиэтиибин.

Астара-үөллэрэ куһаҕана суох

Делегация байыаннай чаастарга астара-үөллэрэ куһаҕана суоҕун бэлиэтиир. Ол курдук, эбиэккэ менюларыгар икки көрүҥ миин, үс көрүҥ торуой, аҕыс араас салаат баарын туһунан этэллэр.

— Биһиги сулууспалыыр кэммит курдук буолбатах (күлэр). Уолаттар мииннэрэ олус элбэх хаппыысталааҕын сөбүлээбэттэр эбит, — диир Петр Васильевич.

Ил Түмэн делегацията дойдуларын аһа-үөлэ, кэмпиэт, бирээнньик илии тутуурдаах, кэһиилээх тиийбиттэрэ. Саллаат уолаттар астарын-үөллэрин дэлэлээх ахтыбыттара буолуой?

Ханнык кыһалҕалар баалларый?

Хабаровскай кыраай байыаннай чаастарыгар ханнык кыһалҕалаах боппуруостар баалларый? Бастатан туран, байыаннай быраастар тиийбэттэр уонна, үөһэ этэн аһарбытым курдук, эмп-томп кырыымчык эбит.

Делегация сылдьыбыт биир байыаннай чааһыгар баанньык суоҕа, үлэлээбэтэ кэккэ ыарахаттары үөскэтэрэ бэлиэтэнэр. Ол курдук, анал емкоска уу сылыталлара эрдэ бүтэр буолан, үгүс саллаат тымныы уунан суунарга тиийэр эбит. Куруук тымныы уунан сууннахха, төһө да бөҕө доруобуйа алларыйара биллэр.

Инникитин өрөспүүбүлүкэ парламена тустаах кыһалҕалаах боппуруостары быһаарар гына командованиены кытта бииргэ үлэлиир соруктаах.

— Саллааттар эпписиэрдэри кытта тапсыбат, тыл-тылга киирсибэт түбэлтэлэрэ уонна биир саллааппыт бииргэ сулууспалыы сылдьар уолаттарын кытта тапсыбатын туһунан иһитиннэрии баара. Ити иһитиннэриинэн сиэттэрэн, Млечник-64 мото-стрелковай биригээдэҕэ тиийэ сырыттыбыт. Хомойуох иһин, ол кыһалҕаҕа түбэспит биир дойдулаахпытын кытта кыайан көрсүбэтибит. Хабаровскай куоракка госпитальга ыытан кэбиспиттэр. Бу боппуруоһунан бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ үлэһиттэрэ салгыы дьарыктаныахтара. Уолу кытта көрсөн кэпсэтиэхтэрэ. Саллаат салгыы сулууспалаабатын туһунан этэр үһү. Атын байыаннай чааска көһөрөн тустаах боппуруос сөптөөхтүк быһаарыллыан наада дии саныыбын. Эпписиэри кытта тапсыбатах саллааппыт демобилизацияламмыт эбит, — диэн кэпсээнин салгыыр Петр Васильевич.

Ил Түмэн делегацията тустаах мото-стрелковай биригээдэ эпписиэрдэрин кытта көрсөн кэпсэппиттэрин, уолаттар өрөспүүбүлүкэ салалтатын хараҕын далыгар сылдьыахтарын, байыаннай чаастарга сылдьыы практиката салҕаныаҕын, эпписиэрдэр өттүлэриттэн тардыныы эмиэ баар буолуохтааҕын туһунан эппиттэрин бэлиэтиибин.

Урукку да өттүгэр байыаннай чаастарга араас түбэлтэлэр тахсыталыыр буолаллара. Боппуруос кэмигэр быһаарыллыбатаҕына, кыһалҕа өссө дириҥиэн сөп. Маннык сырыы туһаттан атыны аҕалбата биллэн турар.

Хабаровскай кыраай Дуумата — 25 сыла

Кулун тутар 29 күнүгэр Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев Хабаровскай кыраай Дуумата төрүттэммитэ 25 сыллаах тэрээһинигэр кыттыыны ылла.

Үөрүүлээх мунньахха Приморскай, Забайкальскай кыраайдартан, Камчаткаттан, Амурскай уонна Еврейскэй автономнай уобаластартан, ону сэргэ Саха Өрөспүүбүлүкэтиттэн парламеннар делегациялара кыттыыны ыллылар.

Тэрээһиҥҥэ Ил Түмэн аатыттан эҕэрдэ тылы спикер Петр Гоголев эттэ. Кини: «Хабаровскай кыраай уонна Саха сирин олохтоохторо — истиҥ ыаллыылар. Регионнар икки ардыларыгар култуура уонна эргиэн эйгэлэригэр уопут атастаһыыта мэлдьи ыытыллар. Историяны сэгэтэн көрдөххө, казак этэрээттэрэ Уһук Илиҥҥи региоҥҥа тахсалларыгар биһигини, Саха сирин олохтоохторун, кытта сүбэлэспит чахчылара баара мээнэҕэ буолбатах дии саныыбын. Маны таһынан бу кыраай хотугу өттүгэр сирдэр сахалыы ааттара ордон хаалбыттара эмиэ мээнэҕэ буолбатах. 1992 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ манна бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ аспыта. Элбэх ахсааннаах Хабаровскай олохтоохторо Саха сирин, оттон биһиги үгүс биир дойдулаахтарбыт эһиги кыраайгыт олохтоохторунан буоллулар. Манна элбэх ыччат үрдүк уонна орто үөрэх кыһаларын үөрэнэн бүтэрбитэ, аармыйа кэккэтигэр сулууспалаабыттара», — диэн икки субъект сибээһин туһунан эттэ уонна коллегаларын үйэ чиэппэрдээх үбүлүөйдэринэн эҕэрдэлээтэ.

Людмила НОГОВИЦЫНА.