Нэһилиэнньэ баҕата сокуонунан бигэргэнэр

Пленарнай мунньах иккис аҥаарыгар 20-тэн тахса сокуон барылын көрдүлэр. Үгүс кэпсэтии СӨ Бырабыыталыстыбата көҕүлээбит “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр волонтердар үлэлэрин туһунан” сокуон барылын тула буолла. Сүрүн дакылааты ыччат дьыалаларыгар уонна дьиэ кэргэн политикатыгар миниистир Афанасий Владимиров оҥордо. Кини Саха сиригэр волонтердар хамсааһыннара тэтимнээхтик сайдан иһэрин бэлиэтээтэ. Волонтердар хамсааһыннарын туһунан федеральнай сокуон быйыл ыам ыйын 1 күнүгэр олоххо киирэрин, өрөспүүбүлүкэ сокуонун барылын атын РФ субъектарын сокуоннарыгар олоҕуран бэлэмнээбиттэрин туһунан эттэ. Ол курдук, сокуон барыла волонтердар (доброволецтар) бырааптарын бигэргэтэр, сыалларын-соруктарын чопчулуур, ити эйгэҕэ ханнык үлэлэр баар буолуохтарын сөбүн, муниципальнай тэриллиилэр бу үлэҕэ боломуочуйаларын ыйар пууннардаах. Маны таһынан хас биирдии волонтер аата-суола уопсай электроннай регистрга киллэриллэрин таһынан, кинилэргэ тус дастабырыанньа бэриллэрин туһунан этиллэр. Афанасий Владимиров сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылынарга эттэ.
Норуот депутаттара сокуон барылын ис хоһоонугар өйдөммөт түгэннэр баалларын ыйдылар. Чуолаан, сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Антонина Григорьева волонтердар хамсааһыннарын өйүүргэ үбүлээһин источнигын чопчулаата. Депутат Алена Атласова сокуон барыла волонтердар үлэлэрин эрэ таарыйара татымын ыйда. “РФ сокуонугар волонтердар уонна доброволецтар үлэлэрин иккиэннэрин ыйан туран ылыммыттара, маныаха аһымал тэрилтэлэргэ үлэ эмиэ учуоттанара биллэр. Итиэннэ, мин санаабар, дастабырыанньа туһунан пуун наадата суох курдук. Сокуон барылыгар волонтердар дааннайдара бары биир кэлим электроннай реестрга киллэриллэллэрин туһунан этиллэр, дастабырыанньа биэрии хос ороскуоту ирдиир. Волонтер дастабырыанньа туһугар үлэлээбэт эбээт”, — диэн эттэ. Норуот депутата Егор Жирков волонтердар үлэлэрин хайысхаларыгар итэҕэстэри ыйда. Кини сокуон барылыгар волонтер үлэтин хайысхата 9 пуунунан чопчуламмытын таһынан “уонна да атын үлэлэр” диэн тыл сөбө суоҕун бэлиэтээтэ. Ол курдук Егор Жирков волонтердары национальнай атааннаһыыны тохтотууга, бэрээдэктээһиҥҥэ тардыахтарын, религиознай уорганнар бэйэлэрин идеяларын тарҕатыыга туһаныахтарын сөбүн туһунан санаатын эттэ. Спикер Александр Жирков этиллибит итэҕэстэри кытта сөбүлэһэн туран, сокуон ис хоһооно ситэтэ суоҕун туһунан эттэ. Депутат Александр Сысоев сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылынан баран, салгыы ситэрэн-хоторон биэрэллэрэ наадалааҕын эттэ. Оттон депутат Василий Власов сокуон ситэтэ суоҕун ыйан туран, бастакы ааҕыыга ылынары утарда. Онон “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр волонтердар үлэлэрин туһунан” сокуон барылын СӨ Бырабыыталыстыбатыгар этиллибит итэҕэстэри учуоттаан туран ситэрэллэригэр этиилээх төннөрдүлэр.
Депутаттар “Сир аннын туһунан” СӨ сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан” сокуон барылын иккис түмүк ааҕыыга ылыннылар.
Сокуон барылын бэлэмнээ­бит Ил Түмэн сир сыһыан­наһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев иһитиннэрии оҥордо. “Өрөспүүбүлүкэ сокуонугар уларытыылар РФ сокуонугар уларыйыылар киирбиттэрин иһин оҥоһулуннулар. Ол уларытыы хостонор баайдаах сири туһаныы быраабын биэрии бэрээдэгин судургу оҥоруу туһунан буолла. Сири туһаныыга биэрии бэрээдэгин чэпчэтии бу территорияҕа нэһилиэнньэ туһанар суолун тутууну, өрөмүөннээһини ситиһэр сыаллаах оҥоһуллар”, — диэн быһааран биэрдэ.
Владимир Прокопьев 2013 сыллаахха Ил Түмэн тустаах сокуон барылын оҥорон Госдума көрүүтүгэр киллэрбитин, ону РФ Бырабыыталыстыбата утарбытынан, төттөрү ыыппыттарын санатта. Сыл устата сокуоҥҥа киириэхтээх уларытыылар оҥоһулланнар, “Сир аннын туһунан” федеральнай сокуоҥҥа киллэриллибиттэр. “Онон Саха Өрөспүүбүлүкэтин депутаттарын көҕүлээһиннэрин өйөөбүттэрэ диэн этиэххэ сөп”, — диэн Владимир Прокопьев түмүктээтэ. Сокуон барылын сүнньүнэн ыйытыылар киирбэтилэр, иккис түмүк ааҕыыга ылыннылар.
2016 сыллаахха Ил Түмэн уочараттаах ХII пленарнай мунньаҕар «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр итирдэр утахтары биирдиилээн атыылааһын бириэмэтигэр, усулуобуйатыгар уонна миэстэтигэр эбии хааччахтааһыны олохтуур туһунан» сокуон барыла бүтэһиктээх ааҕыыга ылыллыбыта. Тустаах докумуоҥҥа олоҕуран, нэһилиэктэр Сэбиэттэрэ бөһүөлэктэригэр арыгы атыылааһынын бобор туһунан бэйэлэрин сокуону көҕүлээһиннэрин өрөспүүбүлүкэ парламеныгар киллэрэр толору бырааптаммыттар. Онтон ыла Саха сирин 170-тан тахса нэһилиэгэ бэйэлэрин территорияларыгар итирдэр утахтарынан эргинииттэн аккаастаммыта. Ил Түмэн 34-с пленарнай мунньаҕар 8 нэһилиэк депутаттарын сэбиэтэ киллэрбит сокуон барылын бүтэһик ааҕыыга ылыннылар. Ханнык нэһилиэктэр бэйэлэрин сирдэригэр арыгы атыылааһыныттан аккаастаннылар? Таатта улууһун Октябрьскай нэһилиэгэ, Чурапчы улууһун Хатылы, Алаҕар, Болугур нэһилиэктэрэ, Томпо улууһун Саһыл нэһилиэгэ, Амма улууһун Соморсун нэһилиэгэ, Орто Халыма Алаһыай нэһилиэгэ, Үөһээ Дьааҥы Боруулаах нэһилиэгэ.
Чурапчы улууһун Болугур нэһи­лиэгин баһылыга Анна Флегонтова: “Нэһилиэнньэбит 916 киһи. Онтон 400-чэтэ оҕо аймах. Олохтоохтор чөл олох хамсааһынын өйөөбүттэрэ ыраатта. Өссө 2006 сыллаахха уопсай мунньахха ылыммыт быһаарыыбытынан арыгы атыылааһыныттан аккаастаммыппыт. Ол быһаарыыбыт СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) сокуонунан бигэргэммэтэҕэ. Дьэ, бүгүн ылыныллыбыт сокуон биһиги арыгыны атыылыыры утарарбытыгар толору быраап биэрэр”, — диэн эттэ.
Ол курдук, депутаттар Ил Түмэн уочараттаах 34-с пленарнай мунньаҕар уопсайа 46 сокуон барылын көрдүлэр. Сылгыны үөрдээн иитии, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр капитальнай өрөмүөннэрин туһунан, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр бырамыысыланнас бэлиитикэтин, гражданнары социальнай өҥөнөн хааччыйыы туһунан сокуоҥҥа уларытыылар тустарынан уонна да атын сокуон барыллара иккис, үһүс ааҕыыга ылылыннылар.

Василий КОНОНОВ хаартыскаҕа түһэриилэрэ.