Кэлэр үс сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бюджета ылылынна

Дьокутааттар пленарнай мунньахха барыта 32 боппуруоһу дьүүллэстилэр

Ил Түмэн уочараттаах ХII пленарнай мунньаҕар дьокутааттар барыта 32 боппуруоһу дьүүллэстилэр. Ааҕааччыларга мунньах дойду Төрүт сокуона ылыллыбыт күнүгэр түбэспитин бэлиэтиибин.

Спикер Петр Гоголев пленарнай мунньах аһыллыытыгар ити бэлиэ күнүнэн эҕэрдэлээтэ. Биллэрин курдук, 2019 сылга Ил Түмэн тэриллибитэ үйэ чиэппэрдээх үбүлүөйүн бэлиэтээтэ. Петр Васильевич этиитигэр саҥа парламентаризм историятыгар тохтоото. Кини бу бэлиэ түгэҥҥэ аналлаах киинэ уһуллан бүппүтүн туһунан иһитиннэрдэ.

Петр Гоголев Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин Махтал суруктарын «Ил Түмэн» Издательскай дьиэ генеральнай дириэктэринэн-кылаабынай эрэдээктэринэн таһаарыылаахтык үлэлээбит Наталья Поповаҕа уонна өрөспүүбүлүкэ борокуруорун сүбэһитигэр Егор Неустроевка туттартаата.

Бюджеты   таҥыыга — улахан үлэ

Ил Түмэн уочараттаах ХII пленарнай мунньаҕар көрүллүбүт боппуруостартан биир суолталаахтарынан, биллэн турар, өрөспүүбүлүкэ кэлэр үс сыллааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөтүн дьүүллэһии буолла. Парламентарийдар сүрүн докумуоммутун бүтэһиктээх ааҕыыга ылыммыттарын бэлиэтиибин.

Бу боппуруоска сүрүн дакылааты Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, түһээн уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев оҥордо. Кини «2020 сылга уонна былааннаммыт 2021-2022 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуон барылын иккис ааҕыыга бэлэмнээһиҥҥэ парламент былааннаах улахан үлэни ыыппытын туһунан эттэ. Биллэрин курдук, федеральнай сокуоннар ирдииллэринэн, 2007 сылтан саҕалаан судаарыстыбаннай бүддьүөппүт үс сылы хабан оҥоһуллар буолбута. Дойду экономиката уустугуран, 2016 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ биир сылга таҥыллыбыта. 2017 сылтан эмиэ үс сылы хабар бүддьүөккэ көспүппүт.

Кэлэр үс сыллаах өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн таҥыыга биэс сүрүн хайысханан сөбүлэһэр хамыыһыйа тэриллэн үлэлээбит.

Регионнар бүддьүөттэрин таҥыыга Саха сирэ саҥаны, сонуну киллэрбитэ элбэх. Ол курдук, публичнай истиини, нулевой ааҕыыны дойдуга биир бастакынан киллэрбитэ. Маны таһынан, биллэрин курдук, 2012 сыллаахха өрөспүүбүлүкэбит дойдуга биир бастакынан судаарыстыбаннай бырагыраамалартан турар бүддьүөтү таҥан оҥорбута. Сүрүн хайысхаларынан сөбүлэһэр хамыыһыйалары тэрийэн үлэлэтии практикатын эмиэ биһиги өрөспүүбүлүкэбит, туһулаан парламент этии көтөҕөн, дойдуга бастакынан киллэртэрбитэ.

«2020 сылга уонна былааннаммыт 2021-2022 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуон барылын дьүүллэһиигэ парламент тустаах кэмитиэтигэр барыта 428 (401-рэ бырабыыталыстыба, 27 дьокутааттар) көннөрүү киирбит. Ити көннөрүүлэр биэс хайысхаҕа араарыллан дьүүллэһиллибиттэр.

Өрөспүүбүлүкэ кэлэр үс сыллааҕы бүддьүөтэ ахсынньы бастакы аҥаарыгар ылылынна. Федеральнай киини кытта үлэлиирбитигэр, сөбүлэһиилэри түһэрэрбитигэр бириэмэ баар. Тустаах сокуон барылын төһөнөн эрдэ ылынабыт да, соччонон ордук, Ити үүнэр сылга тэтимнээхтик үлэлиирбитигэр-хамсыырбытыгар төһүүнэн буолар.

Дохуоттаах чаас улаатта

Тустаах сокуон барыла иккис ааҕыыга киирэригэр кэлэр 2020 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн дохуоттаах чааһа 28 млрд 087 мөл. 316 тыһ. солк. улааппыт уонна 207 млрд 427 мөл. 638 тыһ. солк. тэҥнэспит. Дохуоттаах чааһа 2021 сылга — 13 млрд 498 мөл., 2022 сылга— 26 млрд 101 мөл. солк. улааппытын бэлиэтиибин.

Федеральнай бүддьүөттэн ааһан эрэр 2019 сыллааҕы бүддьүөккэ өрөспүүбүлүкэ эбии 46 млрд солк., оттон кэлэр 2020 сыллааҕы бүддьүөккэ 51 млрд солк. тыырылларын ситиспит. Ити тустаах хайысхаҕа бырабыыталыстыба таһаарыылаах үлэтин көрдөрөрүн туһунан Юрий Николаев бэлиэтээтэ. Маны таһынан кэлэр сылга бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин хамнастарын төлөөһүҥҥэ 2 млрд 700 мөл. солк. эбии үп көрүллэрэ ситиһиллибит.  

Маны таһынан федеральнай    бүддьүөттэн Дьокуускай куоракка 210 куойкалаах, радиологическай отделениелаах өрөспүүбүлүкэтээҕи онкологическай диспансеры тутууга 1 млрд 811 мөл. солк., үлэлээбэт пенсионердарга социальнай эбии төлөбүрдэригэр 1 млрд 815 мөл. солк., тыа сирин бигэтик сайыннарыыга 1 млрд 448 мөл. солк. эбии үп-харчы көрүллүбүт.

Кэлэр 2020 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн нолуоктаах уонна нолуоктан ураты дохуота 66 мөл. солк. үрдүүрэ былааннанар.

Инвестиционнай бырагы­раамаҕа барыта 58 көннөрүү киирбит. Дойду Президенин ыам ыйынааҕы Ыйааҕын толорууга 5 млрд 190 мөл. солк. эбии үп-харчы көрүллүбүт.

Юрий Николаев «2020 сылга уонна былааннаммыт 2021-2022 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуон барылын оҥорууга уонна дьүүллэһиигэ парламент уонна бырабыыталыстыба биир сүбэнэн улахан үлэни ыыппыттарын бэлиэтээтэ. Биллэрин курдук, дьокутааттар төһө да сынньалаҥҥа тарҕасталлар, тустаах сокуон суолтатын өйдөөннөр, сайыҥҥыттан саҕалаан, бүддьүөккэ үлэлэрин саҕалаабыттарын бэлиэтиибин.

Дьокутааттар Виктор Федоров, Юрий Григорьев, Петр Аммосов, Роза Солнышкина, Виктор Губарев, Вячеслав Макаров уон ылыныллыбатах көннөрүүнү туспа куоластааһыҥҥа киллэрдилэр.

Дьокутаат Михаил Эверстов Үөһээ Дьааҥы улууһун Сайдыы бөһүөлэгэр отут сыл устата тутуута уһаабыт-кэҥээбит, иккитэ өрөспүүбүлүкэ инвестиционнай бырагырааматыгар киллэриллэ сылдьыбыт оскуола тутуутун туруоруста. Вице-спикер Виктор Губарев биллэр тустуукпут, норуот дьокутаата Роман Дмитриев төрөөбүтэ 75 сыллаах үбүлүөйүн көрсө Эдьигээҥҥэ элбэх функциялаах спортивнай саала бырайыак-смета докумуона оҥоһуллуутугар үп көрүллэрэ наадатын туһунан эттэ. Дьокутаат Евгений Кожухов элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэри өйөөн тыл эттэ.

Пленарнай мунньахха дьокутааттар «2020 сылга уонна былааннаммыт 2021-2022 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуон барылын бүтэһиктээх ааҕыыга ылыннылар. Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев өрөспүүбүлүкэ кэлэр үс сыллаа­ҕы бүддьүөтүн сокуонун барылыгар парламент улахан үлэни ыыппытын бэлиэтээтэ уонна коллегаларыгар махтанна.

Парламент уонна бырабыыталыстыба

Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов быйылгы 2019 сылга бырабыыталыстыба уонна парламент бииргэ көдьүүстээхтик үлэлээһиҥҥэ хардыыны оҥорбуттарын бэлиэтээтэ. Кини дьону-сэргэни долгутар тыын боппуруостарга биир санаалаахтарын, толкуйдаахтарын бэлиэтээтэ. Владимир Солодов дьокутааттар күн бүгүн туруорсар тыа хаһаайыстыбатын, бөҕү переработкалааһын, үөрэнээччилэри аһылыгынан хааччыйыы, Дьокуускай куоракка Ленин болуоссатын реконструкциялааһын боппуруостара болҕомтоҕо сылдьалларын туһунан эттэ. Кини: «Өрөспүүбүлүкэ кэлэр үс сыллааҕы бүддьүөтэ ахсынньы бастакы аҥаарыгар ылылынна. Федеральнай киини кытта үлэлиирбитигэр, сөбүлэһиилэри түһэрэрбитигэр бириэмэ баар. Тустаах сокуон барылын төһөнөн эрдэ ылынабыт да, соччонон ордук. Ити үүнэр сылга тэтимнээхтик үлэлиирбитигэр-хамсыырбытыгар төһүүнэн буолар. 2020 сылга национальнай бырайыактарга, оскуолалары тутууга үлэбит өссө таһаарыылаах буолуоҕар эрэнэбин», — диэн эттэ.

Владимир Солодов кэлэр үс сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ уустугун, тыҥаа­һыннааҕын, сорох хайысхаларга, үөрэҕирии, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба эйгэлэригэр үп-харчы тиийбэтин, бу хайысханан үлэ салгыы ыытыллыаҕын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Людмила НОГОВИЦЫНА