Биһиэхэ чэпчэки бырамыысыланнас сайдыа дуо?

Төгүрүк остуол

 Чэпчэки бырамыысыланнас кириисистээбэт

Саха сиригэр чэпчэки бырамыысыланнас салаатын туругун туһунан СӨ бырамыысыланнаһын миниистирин солбуйааччы Андрей Синяков кэпсээтэ. Кини киһи санаатын көтөҕөр бэрт эрэмньилээх сонунтан иһитиннэриитин саҕалаата. «Саха сиригэр чэпчэки бырамыысыланнас салаата сайдар. 2009 сылы кытта тэҥнээтэххэ, оҥорон таһаарар бородууксуйабыт кээмэйэ улааппыт. Таҥас тигиитин салаатын үбү эргитиитэ 145 мөл. солкуобайтан 162 мөл. солкуобайга диэри улаатта. Атах таҥаһын оҥорон таһаарыы — 25 мөл. солкуобайтан 52 мөл. солкуобайга диэри. Бу салаа сайдар кыаҕа баһаам», — диэтэ.

Андрей Синяков бу этиитин тас таҥаһы уонна атах таҥаһын оӨорон таһаарар өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэлэрин көрдөрүүлэринэн чиҥэттэ. «Саха сиригэр инники күөҥҥэ сылдьар тэрилтэлэринэн «Сардаана» фабрика, «Сахабулт», «Якутобувь»  буолаллар. Арассыыйаҕа таҥнар таҥаһы оҥорон таһаарыы уопсай кээмэйиттэн Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурук олох быыкаа бырыһыаны ылар. Манна биһиги «Сахабулт» тэрилтэбит үлэтэ биллэр. Ол курдук, оҥорон таһаарыы эргиирин сыыппаранан көрдөрөр  буоллахха – сылга 32 тыһ. тирии таҥаһы, 22 тыһ. бэргэһэни, 91 тыһ. бэлэх оҥоһуктары таһаарар», — диэн миниистири солбуйааччы иһитиннэрдэ. Маны сэргэ үгүс кыһалҕалар баалларын бэлиэтээтэ. Бу салааҕа үбү угар инвестор суох буолан, аныгы технология бытааннык киирэр, далааһыннаах таһымҥа тахсан,  өрөспүүбүлүкэ таһыгар бородууксуйаларын атыыга таһаарбаттар. Тэрилтэлэр эргитэр үптэрэ кыра, ол оҥорон таһаарыы кээмэйигэр дьайар.  Маны таһынан өрөспүүбүлэ тас өттүттэн сертификата суох кыһыҥҥы атах таҥаһын, саҕынньахтары аҕалан атыылыыллар. Бу төрүөттэр Саха сиригэр чэпчэки бырамыысыланнас сайдарыгар мэһэйдииллэрин туһунан Андрей Синяков иһитиннэрдэ. Ол эрээри, кини салаа сайдарыгар бары кыах баарын бэлиэтээтэ. «Саха сиригэр тас таҥаһы, араас тирии оҥоһуктары оҥорорго ананар матырыйаал элбэх, олохтоох нэһилиэнньэ бу бородууксуйаларга мэлдьи наадыйар. Онон сайыннарарга эрэллээхпит», — диэтэ.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырамыысыланнаска министиэристибэтэ атын тустаах биэдэмистибэлэри кытта Саха сиригэр оӨорон таһаарыы салаатын сайыннарарга туһуламмыт концепция бэлэмнээбит. «Докумуон бигэргэниини ааһарын кэтэһэбит. Бу концепцияҕа чэпчэки бырамыысыланнас салаатын сайдыытыгар болҕомто ууруллубута», — диэтэ Андрей Синяков.

Саха сиригэр чэпчэки бырамыысыланнас суох!

Бу салааҕа үлэлэһэр аччыгый бизнес бэрэстэбиитэллэрин аатыттан ис-тас таҥаһы тигэр «Духова и партнеры» ХЭТ директора Ирина Федорова этиннэ. «Сойуус ыһыллыбытын кэннэ бу салаа эмиэ ыһылынна. ТаӨас-сап тигэринэн дьарыктанар аччыгый бизнес судаарыстыба өйөбүлэ суох сүһүөҕэр турар кыаҕа суох. Ол курдук бу салаа сайдарын атахтыыр төрүөттэринэн буолаллар – үүнэ-тэһиинэ суох атыыланар чэпчэки сыаналаах, ол эрээри мөлтөх хаачыстыбалаах кытайдар уонна киргизтэр табаардара. Нэһилиэнньэ харчыта өрөспүүбүлүкэҕэ хаалбакка, бу дойдуларга бара турар. Оччотугар тэрилтэлэр эргитэр үптэрэ суох хаалаллар, моҥкурууттуур турукка киирэллэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ нолуок киирэрэ аҕыйыыр. Мантан тахсар суол – нэһилиэнньэ киэҥник туһанар табаардарын, чуолаан ис-тас таҥас бородууксуйатын тастан киллэриини хонтуруоллуур наада.

Бу салааҕа үлэлэһэр урбаанньыттар эргитэр үптэрэ суох, ол иһин технологияларын саҥардыбаттар, кустарнайдык тигэргэ күһэллэллэр. Биһиги оскуолаҕа кэтэр таҥас тигэбит. Холобур, фабрикаҕа кыыс оҕо сарапаанын 20 мүнүүтэ тигэллэр, оттон биһиги иистэнньэҥнэрбит 2-3 чаас тигэллэр. Фабрика сарапаана 600 солк. сыаналанар, биһиэнэ үлэтин, бириэмэтин, матырыйаалын ааҕыстахха, сыаната үрдээн тахсар. Онон бу ырыынакка кытайдары уонна атын улахан фабрикалары кытта куоталаһар уустук. Бу кыһалҕаттан тахсар суол – чэпчэки бырамыысыланнас салаатын сайыннарар туһуттан, манан дьарыктанар аччыгый бизнескэ субсидия көрүллүөн наада. Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан үлэлии сатыыбыт, хайдах да кредит ылар кыахпыт суох. Мин көрдөхпүнэ, Предпринимательство министиэристибэтин бизнес-инкубатор диэн бырайыага саҥа саҕалыыр урбаанньыттарга эрэ туһалаах. Оттон биһиги, уруккуттан ылсан үлэлиир тэрилтэлэр, дьиэни арендалаһабыт, нолуокка да чэпчэтии суох».

Сахалыы тыыннаах брендпытын көмүскүөххэ

«Көмүлүөк» сахалыы бородууксуйаны оҥорор ситим директора Ольга Григорьева кытайдар сахалыы тыыннаах ураты табаардары үтүктэн оҥорон, олохтоох ырыынагы мөлтөх хаачыстыбалаах табаарынан толорбуттарын ыйар. «Көмүлүөк» фирма иһит-хомуос оҥорорун таһынан, маныаха дьүөрэлии буоллун диэн түннүк сабыытын, ыскаатары, утуйар таҥаһы уонна да атын табаары оҥотторон атыылыыр. Директор: «Далааһыннаахтык үлэлииргэ тэрилбит уонна дьиэбит суох буолан, өрөспүүбүлүкэ таһыгар оҥотторобут. Кытайдар биһиги дизайнердарбыт үлэлэрин уоран ылан тутталлар. Мантан тахсар суол – судаарыстыба өйөбүлүнэн ааптар үлэтин көмүскүүр наада. Тоҕо диэтэххэ,  хас биирдии оһуор эриллэҕэһин патеннатар олус уустук уонна ороскуоттаах үлэ», – диэн санаатын эттэ.

«Төгүрүк остуол» түмүгэр үгүс этиилэр киирдилэр. Сүрүннээн судаарыстыба бу салааҕа үлэлиир аччыгый бизнескэ болҕомто уурарыгар көрдөстүлэр.