Германия «маамата» — Ангела Меркель

Нуучча тылын сөбүлүүрэ

Канцлер оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан биир саамай сөбүлүүр предметинэн нуучча тылын предметэ этэ. 1968 сыллаахха Ангела 14 саастааҕар ити предмеккэ дойдуга ыытыллыбыт олимпиадаҕа кыайыылааҕынан тахсан, Москваҕа күүлэйдээн турардаах. Отут алта саастааҕар Гельмут Коль канцлердыыр кэмигэр саамай эдэр министринэн буолбута.
Ангела Меркель суруйар остуолугар Россия императрицата, немка Екатерина II мэтириэтэ турар эбит. Кинини күүстээх дьахтар диэн холобур оҥостор үһү.
Меркель былааччыйаны уонна дьууппаны олох ахсааннаахтык кэтэрин бэлиэтииллэр (күөх экранынан да көрөн маны билэбит). Мэлдьи бүрүүкэнэн сылдьар политик-дьахтар быһыытынан биллэр.
Биллэрин курдук, политиктар үгүстэрэ сарсыардатын эрчимнэригэр эрчим эбэр кофены иһэллэрин сөбүлүүллэр. Оттон Ангела Меркель кофе оннугар уоскутар мята чэйин иһэрин ордорор эбит.
Кини физик идэлээх. 1986 сыллаахха канцлер Карл Маркс аатынан Лейпцигтээҕи университекка «Исследование механизма реакций распада с простым разрывом связей и расчет их скоростных констант на основании квантово-химического и статистического методов» диэн тиэмэнэн диссертациятын чаҕылхайдык көмүскээбитэ.
1977 сыллаахха эмиэ физик идэлээх Ульрих Меркель диэн киһиэхэ кэргэн тахсыбыта. Кини кыыс эрдэҕинээҕи араспаанньата Каснер диэн этэ. Эдэр ыал биэс эрэ сыл эн-мин дэһэн бииргэ олорбуттара. Иккистээн 44 сааһыгар Иохим Зауэр диэн учуонайга кэргэн тахсыбыта. Уон түөрт сыл устата саахсаламмакка эрэ олорбуттара. 1998 сыллаахха биирдэ сокуоннайдык ыал буолбуттара.
Ангела Меркель кыайан ийэ буолар дьолу билбэтэҕэ. Ол оннугар олоҕун, күүһүн-кыаҕын төрөөбүт дойдутугар анаата. Бэйэтин политикаҕа сиэртибэлээбитин туһунан бэлиэтиэм этэ.
Туохтан даҕаны куттаныа суох айылаах дьахтар, этэргэ дылы, муҥур «тойоно» — ыт. Бэлисипиэттии сырыттаҕына, аттынааҕы ыалын булчут ыта быһа хабан ылбытыттан ылата, ыттан куттанар буолбутун туһунан элбэхтик суруйаллар. Кэпсээнтэн кэпсээн диэбиккэ дылы, 2007 сыллаахха дойдубут аҕа баһылыга Владимир Путин Меркели Крымҥа сайыҥҥы резиденциятыгар ыҥырбыта. Хаартыскаҕа түһэ сырыттахтарына, олус диэн улахан, хап-хара өҥнөөх лабрадор киирэн кэлбит. Меркель ыһыытыан-хаһыытыан баҕатын нэһиилэ туттуммутун туһунан кэпсииллэр.

Кыайыы күнүгэр

Россия Президенэ Владимир Путин Германия канцлерын Ангела Меркели кытта аан бастаан Сибиир куоратыгар Томскайга көрсүбүтэ.
Улуу Кыайыы 70 сылыгар, дойдубут аҕа баһылыгын кытта, этэргэ дылы, үгүстэр сибээстэспэт-кэпсэппэт буолбут уустук бириэмэлэригэр Ангела Меркель Москваҕа тиийэн кэлбитэ. Бу түгэн улахан политик кимтэн да тутулуга суоҕун, көҥүлүн туоһулуур дии саныыбын.
Ол эрээри Меркель ыам ыйын 9 күнүгэр буолбакка, онуһугар Москваҕа көтөн кэлиитэ кими баҕарар дьиктиргэтиэн сөптөөх. Бүтүн судаарыстыбаны салайан олорор киһи, баҕар, бириэмэтэ кэмчитэ буолуон сөптөөх. Эбэтэр ыам ыйын 9 күнүгэр Москваны кыҥаан олорооччулар харахтарыгар киирэн биэримээри дуу? Ол гынан баран, кылаабынайа, ити Улуу даатаҕа суолта биэрэн кэлиитэ улахан оруоллаах дии саныыбын. Сэрэх политик эбитэ буоллар, наадалааҕынан ааҕыа суох этэ.
Кини Минскэйдээҕи сөбүлэһии олоххо киирэригэр элбэҕи оҥорбута.

Евросоюз лидеригэр кубулуппута

Меркель канцлерынан үлэлиэҕиттэн-хамсыаҕыттан ылата, Германияны Евросоюз лидеригэр кубулуппут дьонугар-сэргэтигэр улахан өҥөлөөх. Өрүү мичээрдии сылдьар, ол эрээри кытаанах майгылаах дойдуларын салайааччытыгар немецтэр «Mutti», ол аата «мама» диэн таптал аат иҥэрбиттэрэ.
Кини ФРГ федеральнай канцлерын кириэһилэтигэр олорбут бастакы кэрэ аҥаарынан буолар. Экономистар Ангела Меркель дойдуну салайбыт сылларыгар дойду экономикатын Евросоюзка биир бастыҥнар кэккэлэригэр таһаарбыта. Германия оннооҕор Европаны ытарчалыы ылбыт үп-харчы кытаанах кризиһин этэҥҥэ мүлчү көппүтэ. Ордук уустук кэмҥэ салайааччы кимэ-туга биллэрэ баар суол.
Меркель төһө да былааһы өр кэм устата салайдар, рейтинэ уруккутун курдук син биир үрдүк. Арай, Сирияттан куотааччылар дойдуга тоҕо ааҥнаан киирбиттэригэр рейтинэ арыый намтыы сылдьыбыта. Биллэрин курдук, Германия Сирияттан куоппут 100 тыһыынча киһини олохтообута. Бу дойдуга уопсайа 800 тыһыынча кэриҥэ мигрант баара биллэр. Дойду социологическай сулууспата биэрбит дааннайынан, канцлер рейтинэ 54% тэҥнэһэр. Кинини хас биирдии политигы курдук, сорохтор ытыктыыллар, киэн тутталлар, сорохтор абааһы көрөллөр.
Германия НАТО атын союзниктарын Франция, Великобритания курдук, Сирия байыаннай дьайыыларыгар кыттыыны ылбат. Ол гынан баран ислам террористарын утары сэриилэһээччилэргэ саанан-сэбинэн көмөлөһөр.
Ангела Меркель салайар политическай хайысхатын Гельмут Кольга майгынныыр диэн этэллэр. Ол курдук, быһаарыныы ылыныан иннинэ кэтэһэр-манаһар идэлээх эбит.
Кини аттыгар биирдэ эмэ дьахтар сылдьарын көрүөххэ сөптөөх. Үксүгэр Меркели күүстээх аҥаардар тулалыыллар. Эр дьону кытта бииргэ үлэлиирин ордорор эбит.

Людмила НОГОВИЦЫНА.