Ил Түмэн уонна Нижнэй Новгород уобалаһа: парламеннар бииргэ үлэлиэхтэрэ

РФ Государственнай Думатын Гербэлээх саалатыгар үөрүүлээх быһыыга-майгыга Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков уонна Нижнэй Новгород уобалаһын Мунньаҕын бэрэссэдээтэлэ Евгений Лебедев сөбүлэһиигэ илии баттастылар. Тэрээһиҥҥэ Саха сириттэн Федерация Сэбиэтин федеративнай тутулга, регион политикатыгар, олохтоох салайыныы уонна Хотугу сир дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, сенатор Александр Акимов, Ил Түмэн депутата Василий Власов, РФ Президенигэр СӨ бастайааннай бэрэстэбиитэлин бастакы солбуйааччы Юрий Заболев, Сахалин уобалаһын Думатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Ефремов, Чукотка автономнай уокуругун Думатын бэрэссэдээтэлэ Валентина Рудченко, Москва куоракка Ил Дархан бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Юлия Песковская, РНХуоГСА Госсулууспаҕа уонна салайыыга институтун Россия Хотугу сирин социальнай сайдыытын киинин директора Александр Матвеев, СӨ юстицияҕа государственнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Сардаана Гурьева, Ил Түмэн аппаратын салайааччытын солбуйааччы Александр Зыков, РФ Федеральнай Мунньаҕар Ил Түмэн бэрэстэбиитэлэ Сергей Михеев кытыннылар.

Нижнэй Новгород уобалаһын делегациятыттан Госдума айылҕа ресурсаларыгар, айылҕа баайын туһаныыга, экологияҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Василенко, Госдума регламеҥҥа уонна тэрийэр үлэҕэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Надежда Герасимова, Госдума регламеҥҥа уонна тэрийэр үлэҕэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Курдюмов, Госдума общественнай холбоһуктар уонна религиознай тэрилтэлэр дьыалаларыгар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Марат Сафин, Госдума депутата Анатолий Шейн, Нижнэй Новгород уобалаһын парламенын спикерин көмөлөһөөччүтэ Игорь Золин сырыттылар.

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков киирии тылын историяны кытта ситимнээн бу курдук эттэ: «2016 сылга биһиги дьоһун даатаны бэлиэтиэхпит. 1896 сыллаахха 16-с Бүтүн Россиятааҕы Нижегородскайдааҕы дьаарбаҥкаҕа аан бастаан Саха сирин делегацията тиийэн кыттыыны ылбыта. Бөдөҥ судаарыстыбаннай деятель, норуот сырдатааччыта В.В. Никифоров-Күлүмнүүр салалтатынан делегация Саха сирин материальнай, духуобунай култууратын кэрэһилиир 200-тэн тахса экспонаты илдьэн билиһиннэрбитэ. Оччолортон Нижнэй Новгород дьаарбаҥката аан дойдуга тиийэ киэҥник сураҕырара. Онон Саха сирэ бу дьаарбаҥка көмөтүнэн аан дойду култууратын уонна эргиэнин түһүлгэтигэр тахсар кыахтаммыта. Кэлэр сылга сахалар бу дьаарбаҥкаҕа кыттыбыттара 120 сыла уонна Күлүмнүүр төрөөбүтэ 150 сыла туолаллар. Ол иһин биһиги биир өттүнэн историческай ситиммитин чөлүгэр түһэрэбит, сибээспитин сөргүтэбит”.

Нижнэй Новгород уобалаһын парламенын спикерэ Евгений Лебедев: «Ол саҕаттан киэн туттар дьаарбаҥкабытын күн бүгүҥҥэ диэри үтүө үгэс быһыытынан ыытабыт, илдьэ сылдьабыт. Биһиги, олохтоохтор, историяҕа ытыктабыллаахтык сыһыаннаһабыт. Ол да иһин Саха сирин 1896 сыллааҕы экспонаттара музейбытыгар кичэллээхтик хараллаллар. Онон салгыы сибээһи бөҕөргөтөргө интэриэстээхпит, ол да курдук парламеннарбыт ыкса үлэлииллэригэр саҥа кыахтар арыллаллар».

Нижнэй Новгород Россия Приволжскай федеральнай уокуругун биир бөдөҥ субъега буолар. ЮНЕСКО билиниитинэн, Нижнэй Новгород култууратын сыаннаһынан аан дойду 100 куоратын ахсааныгар киирсэр. Региоҥҥа транспорт көрүҥнэрин – массыынаны, суудунаны, самолету, станоктары оҥоруу, металлы, маһы таҥастааһын, химия, ньиэп промышленноһа, туорахтаах култуураны, хортуоппуйу үүннэрии, көтөрү иитии, эти, үүтү астааһын сайдыбыт. Евгений Лебедев этэринэн, Нижнэй Новгород уобалаһа инвестицияны тардыыга биир үчүгэй көрдөрүүлээх регион, кэлиҥҥи сылларга уобалас бюджетын кээмэйэ уон төгүл улааппыт.

Сөбүлэһии түһэрсиитигэр кыттыыны ылбыт Госдума регламеҥҥа уонна тэрийэр үлэҕэ кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Надежда Герасимова манныгы бэлиэтээтэ: «Мин РФ ЫБМ миниистирин солбуйааччынан үлэлиэхпиттэн Саха сирин бэркэ билэбин. Биһиги Ленскэй куораты халаан алдьархайын кэнниттэн чөлүгэр түһэрбиппит. Кэлин атын да тэрээһиннэргэ кэлэ сылдьыбытым. Ол тухары Саха сиригэр, маннык тыйыс усулуобуйаҕа, үтүө дууһалаах, төрөөбүт дойдуларын олус таптыыр, ураты үгэстээх дьон олороллорун мэлдьи кэрэхсиибин».

Саха сирин уонна Нижнэй Новгород уобалаһын парламеннара субъектар социальнай-экономическай сайдыыларыгар, судаарыстыбаннай былаас уонна олохтоох салайыныы уорганнарын икки ардыларыгар, нэһилиэнньэ социальнай көмүскэллээх буолууларыгар, олохтоох табаары оҥорооччулары өйөөһүҥҥэ, тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа бииргэ үлэлиэхтэрэ. Икки өттүттэн депутаттар, кэмитиэттэр, хамыыһыйалар, аппарат үлэһиттэрэ сибээһи бөҕөргөтүөхтэрэ, уопсай интэриэһи көбүтэр сытыы боппуруостарга сүбэ-ама буолуохтара. Сөбүлэһии быһыытынан парламеннар сокуон акталарын уонна барылларын оҥорууга уопут атастаһыахтара.

— Кэлиҥҥи сылларга биһиги кэккэ субъектары кытары сөбүлэһии түһэрсэрбит туох-ханнык иннинэ биһиги сокуону оҥорор үлэбитигэр туһалыах тустаах. Ол курдук, Госдумаҕа, Федерация Сэбиэтигэр көҕүлээн киллэрэр сокуоннарбыт барылларыгар регионнар бииргэ ыкса үлэлэһэн, бэйэ-бэйэни өйөстөхпүтүнэ, субъектар интэриэспитин учуоттастахпытына, оччоҕо үлэбит түмүктээх, сокуоннарбыт ылыллыыларыгар сабыдыаллаах буолуо этэ. Онон бу маннык сөбүлэһиилэргэ биһиги улахан суолта биэрэбит. Ол быһыытынан биһиги Нижнэй Новгород уобалаһын Мунньаҕын кытары регионнарбыт экономикаларын өрө көтөҕүүгэ уона социальнай, култуурунай сибээһи олохтооһуҥҥа ыкса үлэлэһиэхпит, — диэтэ Александр Жирков.

Ил Түмэн пресс-сулууспата.